ایـن حــنا رنـگی ندارد
نخستین دوره نمایشگاه چاپ ایران در حالی برگزار شد که دانشبنیانها و برگزارکنندگان آن باوجود ارائه درخواست خود مبنی بر دریافت حمایت از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی موفق به دریافت حمایت نشدند و این فرآیند موجب شد بسیاری از فعالان صنعت چاپ، این نهاد حمایتی را به باد انتقاد بگیرند.
استدلال مدیران صندوق این بود که طبق قانون، تسهیلات نمایشگاه در قالب وام بلاعوض تنها به نمایشگاه هایی که از سوی سازمان توسعه و تجارت مجوز دارند، اعطا می شود و دانش بنیان ها در صورت حضور در آن نمایشگاه ها، شرایط دریافت تسهیلات دارند. در حالی که تعداد دانش بنیان ها در ۲ سال اخیر افزایش چندهزارتایی داشته و به همان میزان، باید انتظار رویدادهای متنوع از سوی دیگر نهادهای دولتی و خصوصی را هم داشت. صمت با برگزاری میزگردی ضمن پیگیری این معضل به نظرخواهی از مسئولان و کارشناسان صندوق نوآوری و نمایشگاه ّها پرداخته است. صمت در این میزگرد به بررسی نظرات بابک عابدین، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنعت چاپ و بسته بندی ایران و رئیس نخستین دوره نمایشگاه آینده چاپ ایران؛ مرضیه شاوردی، مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی؛ آتشه سلیمانی، فعال دانش بنیان در حوزه چاپ و علی اکبر ابراهیمی، مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر پرداخته است.
روایتی از یک خلأ قانونی
حدود یک سال پیش، نخستین نمایشگاه آینده چاپ ایران با حضور تعداد زیادی از دانش بنیان های فعال در صنعت چاپ برگزار شد. هدف از برگزاری این نمایشگاه تخصصی، توسعه صنعت چاپ در ایران با توان دانش بنیان بود. طبق قانون، فعالان دانش بنیان می توانند به فراخور نمایشگاهی که در آن شرکت می کنند، از صندوق نوآوری و شکوفایی تسهیلات بگیرند. در واقع، یکی از مولفه های حمایتی صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان نهاد متولی در ارائه تسهیلات مالی و ایجاد زیرساخت توسعه برای اکوسیستم نوآوری و دانش بنیان در کشور، ارائه تسهیلات به دانش بنیان ها برای حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی است. پیش از این، سیاوش ملکی فر، معاون توسعه صندوق نوآوی و شکوفایی در گفت وگویی با صمت گفت: اگر شرکتی بتواند با شرکت در نمایشگاهی به عرضه محصولات ایرانی پرداخته و موفق به فروش شود، صندوق هزینه حضور در این نمایشگاه ها را در قالب وام بلاعوض متقبل می شود. این در حالی است که دانش بنیان های حاضر در نمایشگاه سال گذشته موفق به دریافت تسهیلات مذکور نشدند و درخواست شان از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی رد شد. گویا این روند تنها برای آن دسته از نمایشگاه هایی قابل اجرا است که از سوی سازمان توسعه و تجارت مجوز برگزاری دریافت کرده اند و نمایشگاه هایی که مجوزشان از سوی دیگر نهادهای دولتی دریافت شده باشد، طبق قانون، مشمول دریافت تسهیلات نمی شوند. فعالان این حوزه معتقدند که این خلأ قانونی در سال های آتی مسبب بروز برخی معضلات شده است و منجر به اعتراض بیشتر فعالان اکوسیستم دانش بنیان هم خواهد شد. با افزایش چندهزارتایی شرکت های دانش بنیان در 2 سال اخیر و تنوع فعالیت شان، بی شک نمایشگاه های متنوع و البته تخصصی تری برای معرفی محصولات برگزار خواهد شد که طبق قانون مجاز به دریافت تسهیلات نیستند و به عبارتی، انحصار در محوریت آن دسته از نمایشگاه هایی است که از سوی سازمان توسعه و تجارت مجوز برگزاری دریافت کرده اند.
بابک عابدین- چاپ صنعتی بی انتها و فراگیر است که ایده پردازی به عنوان اصلی ترین ویژگی آن شناخته می شود و فعالان این صنعت در مرز دانش حرکت می کنند. با تکامل ایده ها ساختار و بعد محصول چاپی تولید می شود، البته گاهی هم این کالا است که به فعالان در صنعت چاپ ایده می دهد. در کل، هر آنچه را مربوط به بهترین روش معرفی، نگهداری و بازاریابی باشد، می توان از صنعت چاپ انتظار داشت. این صنعت روزبه روز در حال توسعه و تکامل است؛ به گونه ای که امروزه بکارگیری مهم ترین مولفه ها در افزایش فروش کالا از مسیر چاپ می گذرد. بنابراین، چاپ صنعتی پولساز است که بی شک ماهیتی دانش بنیان دارد. تاکنون دانش بنیان ها توانسته اند تحولات عدیده ای را در صنعت چاپ به وجود بیاورند؛ از محصولات چاپی دوستدار محیط زیست تا چاپ های سه بعدی که اثر جدی بر ذهن مخاطب می گذارد، از طراحی و تولید نرم افزارهای فوق تخصصی تا مرکبات نانویی و حرارتی. همچنین، تولید نانو فیلم ها یا محصولات سلولزی تجزیه پذیر نمونه دیگری از این تولیدات فناورانه است. فعالان صنعت چاپ در سراسر جهان، خود را با نیازهای روز تطبیق می دهند و در تلاش هستند که روزبه روز فناوری های مختلفی را تولید کنند. برای مثال، آنها توانستند با ساخت و ایجاد المان های امنیتی روی محصولات دارویی و بهداشتی، از ورود کالای تقلبی در بازار پیشگیری کنند؛ بنابراین چاپ صنعتی استراتژیک است که بدون آن هیچ صنعت دیگری بسط و توسعه پیدا نمی کند. بدون صنعت چاپ هیچ کالایی را نمی توان به بازار فروش رساند. بنابراین، لازم است به این نکته توجه کرد که صنعت چاپ به قدری های تک است که در صورت مسکوت ماندن یا ایجاد خلل در روند پیشرفت آن، تولید آسیب می بیند، چرا که درصد زیادی از هزینه تولید را به خود اختصاص می دهد. امروز دیگر نمی توان با نگاه سنتی به صنعت چاپ نگریست؛ زیرا نقش بسیار مهمی در بازاریابی محصولات دارد و باید به عنوان یک صنعت مارکتر به آن نگاه کرد.
آتشه سلیمانی: وجود دلالان در این اکوسیستم، تیشه بر ریشه دانش بنیان ها می زند؛ آنقدر مسیر دریافت وام و تسهیلات دشوار است که برخی از آب گل آلود ماهی می گیرند و پیشنهاد تخصیص سهام شرکت یا دریافت پول هنگفت در ازای دریافت وام از کانال خودشان را می دهند.
فعالیت مان در راستای کاهش واردات و افزایش تولید داخلی بود، اما باوجود سنگ اندازی ها، تلاش کردیم مستقل و بدون چشمداشت کمکی از سوی نهادهای دولتی موظف، به فعالیت بپردازیم که همین فرآیند را برای مان دشوارتر کرده است. انتظار داشتیم، از سوی معاونت، حمایت بیشتری صورت می گرفت. برای مثال، در زمان آغاز شیوع بیماری کرونا، خسارت های زیادی را متحمل شدیم، اما هیچ حمایتی نشد. توجه به شرکت های دانش بنیان در راستای افزایش تولید داخلی تنها یک شعار است که از زبان مسئولان به گوش مردم می رسد. در کل، تنش های فعالیت در دنیای نوآوری و فناوری در کشور ما زیاد است.
بابک عابدین: باتوجه به اینکه این نمایشگاه نوپا است، اما در نخستین دوره آن، بازخوردهای خوبی دریافت شد. هدف از برگزاری آن، ایجاد یک بستر استاندارد برای ارائه و نمایش هرساله جدیدترین دستاوردهای دانش بنیان فعالان صنعت چاپ و ارتباط میان صنعت و دانشگاه است. با نظر به اینکه دانش بنیان ها در طیف وسیعی از صنعت چاپ فعالیت می کنند، فعالیت شان منجر به فروش بالای محصولات می شود. برای مثال، شرکت هایی در این نمایشگاه حضور داشتند که در حوزه طراحی جعبه، فعال بودند و همچنین فناورانی شرکت کردند که موفق به بومی سازی پرینترهای سه بعدی شده بودند که مواد موردنیازشان را هم، خودشان تولید می کردند. هدف از برگزاری نمایشگاه آینده چاپ ایران، ایجاد یک نمایشگاه تخصصی و بیزینسی است، به گونه ای که بتوان میان فعالان اقتصادی ارتباط مستقیمی برقرار کرد. برای مثال، چاپخانه دارها می توانند با دیدن انواع ملزومات به روز چاپ، بهترین و به صرفه ترین ابزار یا مرکب موردنیاز خود را تهیه کنند یا در فرآیند تولید به کار ببرند. به عبارت روشن تر، چاپخانه دار در فرآیند بازدید از این نمایشگاه می تواند انواع ملزومات را ببیند و در نهایت، به صرفه ترین را از نظر خودش انتخاب کند و به تولید آن بپردازد. در واقع، میعادگاهی برای اهالی چاپ و کسانی است که می خواهند فناوری نوینی ارائه بدهند. در حقیقت، عرصه ای است برای نمایش جدیدترین فناوری ها در صنعت چاپ. در بیشتر نمایشگاه های خارجی معمولا برای جذابیت بیشتر، جریان سازی هایی در نمایشگاه های خارجی اتفاق می افتد. هدف ما هم این است که در قالب برخی جریان سازی ها به ایده های نو و رونمایی از دستاوردهای جدید چاپ بپردازیم. همچنین، در تلاش هستیم که ارتباط میان دانشگاه و صنعت را افزایش دهیم. در واقع، می خواهیم با گردآوری اهالی دانشگاه، صنعت و فعالان صنعت چاپ در یک رویداد، نیازسنجی میان این 3 قشر صورت بگیرد تا در ارتباط با یکدیگر به رفع این نیازها بپردازند. هدف اتصال چرخه صنعت چاپ با فرآیند نوینی است که در دنیا در حال وقوع است. قرار است در گام دوم نمایشگاه، تور اطلاعاتی از دانشگاه به نمایشگاه برگزار شود تا دانشجویان و فضای آکادمیک شناخت دقیقی تری از اکوسیستم چاپ پیدا کنند. باتوجه به اینکه امروزه بیشتر صنایع از جمله صنعت چاپ، نیازمند نیرو و منابع انسانی است. این نمایشگاه می تواند عرصه ای برای جذب نیروی نخبه دانشگاهی در این اکوسیستم باشد. در واقع، شناخت از شرایط نخبگان برای صنعتگران در بستری استاندارد حاصل می شود. نخبگان هم می توانند توانمندی خود را بهتر معرفی کنند. باتوجه به تنوع رشته های دانشگاهی صنعت چاپ و شمار زیاد نخبگان در کشور، می توان نسبت به این حوزه بسیار امیدوار بود.
بابک عابدین: پیش تر هم اشاره کردم که ماهیت صنعت چاپ دانش بنیان است و در نخستین دوره نمایشگاه آینده چاپ ایران پاویونی بزرگ و اختصاصی به دانش بنیان ها اختصاص داده شد. بی شک برگزاری نمایشگاه آن هم با موضوع تخصصی هزینه زیادی را می طلبد. از طرفی هم، چون یکی از اصلی ترین شرکت کنندگان آن دانش بنیان ها بودند، خواهان دریافت تسهیلات از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی بودیم؛ باوجود درخواستی که به صندوق نوآوری و شکوفایی مبنی بر دریافت تسهیلات دادیم، هیچ کمکی حاصل نشد. در این نمایشگاه، دانش بنیان هایی حضور یافتند که مجوز دانش بنیانی خود را از معاونت علمی و فناوری دریافت کردند. به عبارت دیگر، تردیدی در دانش بنیان بودن آنها وجود ندارد؛ اما چون مجوز نمایشگاه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شده است، موردحمایت صندوق قرار نگرفتند؛ پاسخی که دریافت کردیم، این بود که نمایشگاه باید مجوز سازمان توسعه و تجارت داشته باشد. در دور نخست، نزدیک به 4 میلیارد تومان ضرر کردیم و می دانیم در صورت حمایت نشدن در دوره های بعدی هم این ضررها تکرار می شوند. باتوجه به اینکه این نمایشگاه هنوز نوزاد است، نیازمند کمک هستیم، نه آن زمان که پاگرفت و توسعه یافته شد. بی شک تسهیلات مادی در آن زمان کمرنگ خواهد بود، حتی دانش بنیان ها نامه زدند که می خواهند در این نمایشگاه شرکت کنند، اما باز هم دست رد به سینه آنها زده شد. برگزارکنندگان چنین نمایشگاه هایی به عنوان بخش خصوصی، فعالیت شان محدود خواهد بود و باید دولت حمایت کند، به همین دلیل وقتی نهاد حمایتی به نام صندوق نوآوری و شکوفایی در اکوسیستم نوآوری و دانش بنیان تاسیس شد، انتظار داشتیم تحت حمایت این نهاد قرار بگیریم؛ اما اینکه تسهیلات به عده ای که فقط موردحمایت یا زیرمجموعه سازمان خاصی هستند، تخصیص یابد و به عبارت دیگر انحصاری باشد، نوعی کارشکنی تلقی می شود. چنین روندی، علاوه بر انتقادبرانگیز بودن، منجر به از بین رفتن انگیزه فناوران هم می شود. سوالی که مطرح می شود، این است که آیا صنعت چاپ خارج از اکوسیستم نوآوری است و اینکه چگونه می توان نسبت به دانش بنیان هایی که تنها ثروت شان دانش و فناوری است و هیچ سرمایه دیگری ندارند، بی تفاوت ماند؟ آن هم به این دلیل که وزارتخانه دیگری مجوز برگزاری نمایشگاه در حوزه ای را می دهد که آنها در آن بخش فعال هستند. مسیر دریافت حمایت از صندوق نوآوری و شکوفایی به قدری دشوار است که می توان گفت از توان فناوران نوپا خارج است؛ دست کم نیازمند حمایت های زیرساختی نیز بودیم که متاسفانه آن هم محقق نشد.
آتشه سلیمانی: باتوجه به اینکه نخستین دوره این نمایشگاه برگزار می شد، به دانش بنیان ها غرفه رایگان داده شد؛ اما برای ساخت آن هزینه زیادی را پرداخت کردیم که برای دانش بنیان ها سنگین بود. امیدوار بودیم که صندوق نوآوری کمک کند که متاسفانه این کمک محقق نشد. واقعیت این است که سال گذشته پیش از شرکت در این نمایشگاه، درخواست به صندوق نوآوری و شکوفایی، ارسال شد. ابتدا در پاسخ، جواز برگزاری نمایشگاه را خواستند که ارسال شد. در نهایت، پاسخی که دریافت کردیم، این بود که چون مجوز نمایشگاه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شده است، پذیرفتنی نیست و در لیست حمایت قرار نمی گیرد. در واقع، باید همیشه در نمایشگاهی شرکت کنیم که مجوزش از سوی سازمان توسعه تجارت صادر شده باشد. پاسخ دقیق این بود که یا باید بروید و از این سازمان مجوز بگیرید یا اینکه در نمایشگاه چاپ و بسته بندی که در شهر آفتاب برگزار می شود، شرکت کنید. ما هم جواب دادیم که نمایشگاه هایی که در شهر آفتاب برگزار می شوند، بیشتر در زمینه بسته بندی هستند، اما نمایشگاه آینده چاپ ایران که در ایران مال برگزار شده؛ تخصصی تر و مربوط به ملزومات چاپ است و کمک بیشتری به دانش بنیان ها می کند تا اینکه برای بار دوم از سوی دفتر کل چاپ ایران از طریق سامانه دولت برای صندوق نوآوری و شکوفایی درخواست فرستاده شد؛ تعجب برانگیز بود که به سرعت بررسی و رد شده بود. چند روز پیش هم در جلسه ای که در مکان صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شده بود، به مدیران این نهاد گفتیم که دانش بنیان ها بهتر از هرکسی تشخیص می دهند که در کدام نمایشگاه شرکت کنند و نباید تبعیضی در نمایشگاه ها وجود داشته باشد. این نمایشگاه مربوط به ملزومات چاپ است و دانش بنیان های زیادی در این عرصه فعالیت می کنند. به عبارت دیگر، این مهم است که آنها در نمایشگاهی شرکت کنند که مخاطبان خاص خود را داشته باشند. به اعتقادمن، شرکت در این نمایشگاه ها است که می تواند دانش بنیان ها را در صنعت چاپ، رشد و توسعه بدهد. در بیشتر نمایشگاه ها معمولا فعالان حوزه بسته بندی شرکت می کنند و ملزومات چاپ کمتر به نمایش درمی آید، در حالی که اکثر دانش بنیان ها علاوه بر حوزه بسته بندی در حال ورود به ملزومات چاپ هم هستند، چرا که منجر به افزایش بهره وری و کاهش هزینه ها می شود. در نهایت، از سوی صندوق پیشنهاد دادند که برویم و از سازمان توسعه تجارت مجوز بگیریم، اما چند نمایشگاه در سال های آتی باید از سازمان توسعه تجارت مجوز بگیرند، در حالی که دانش بنیان همان دانش بنیان است. در نهایت، نتوانستیم تسهیلات موردنظر را دریافت کنیم. گاهی به نظر می رسد روال ارائه تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی شرایط را برای فعالیت دلالان باز می گذارد. در کل، حمایت درخوری از دانش بنیان های حوزه چاپ نشده است. جالب است که وقتی درخواست خود را با آقای محمدصادق خیاطیان، رئیس جدید صندوق مطرح کردیم، وی معتقد بود که باید حمایت صورت بگیرد و صندوق موظف است برای هر نمایشگاه، تسهیلات و کمک های لازم را اعطا کند. برخی معتقدند اینکه فقط نمایشگاه های زیرنظر سازمان توسعه تجارت موردحمایت واقع می شوند، نوعی انحصارگرایی است. نخستین بار بود که چنین نمایشگاه تخصصی برگزار شد و بازدیدکنندگان افرادی بودند که دقیقا می دانستند چه ملزوماتی را می خواهند.در واقع این راه میانبری برای دانش بنیان ها به منظور شناخت جامعه هدف شان به شمار می رود.
علی اکبر ابراهیمی: حمایت از شرکت های دانش بنیان در هر نمایشگاهی که شرکت می کنند، نباید رویکرد انحصارگرایی داشته باشد. اینکه صندوق نوآوری و شکوفایی تنها نمایشگاه هایی را که از سازمان توسعه تجارت مجوز دارند، مشمول حمایت تسهیلاتی می داند، ایراد بزرگی است.
این موضوع که یک نمایشگاه باید تحت نظر یک موسسه یا سازمان باشد، نامی جز عبارت انحصارگرایی ندارد. وزارتخانه ها و دستگاه های مختلفی داریم که برگزارکننده نمایشگاه های زیادی هستند و باتوجه به شمار زیاد دانش بنیان ها و تنوع فعالیت ها در حوزه های گوناگون نمی توان چنین استدلالی را پذیرفت. امروزه دستگاه ها و اتحادیه های صنفی زیادی نمایشگاه های متنوعی را برگزار می کنند که بخش زیادی از آنها دانش بنیان هستند. اگر بنا بر حمایت از شرکت های دانش بنیان باشد،این کار باید به صورت فراگیر در همه حوزه ها انجام بگیرد و همه حاضران در نمایشگاه ها باید موردحمایت قرار بگیرند و در اینجا، خلأ قانونی بزرگی احساس می شود که نیازمند اصلاح است. دلیلی وجود ندارد که اتحادیه ها و اصناف بخواهند برای برگزاری نمایشگاه، راهی سازمان توسعه تجارت شوند،زیرا این کار مغایر با روند تسهیلگری است و اصلا مخالف شعار دانش بنیان و رشد تولید است. متولی صنعت چاپ در کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که قانون آن را تعیین کرده. این را هم قبول داریم که دسته بندی هایی که صورت می گیرد، اشتباه است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به وظایفی که دارد، طبق ماده ۲۰ خود، می تواند در حوزه چاپ و در تمام ابعاد آن نمایشگاه، جشنواره، کنگره، گردهمایی و همایش برگزار و مجوز آن را هم صادر کند. حال در تمامی این مراسم ها، دانش بنیان ها می توانند حضور فعال داشته باشند، چرا که این قابلیت در صنایع فرهنگی وجود دارد که دانش بنیان ها بتوانند به عنوان یکی از ارکان اصلی آن به فعالیت بپردازند، به ویژه در صنعت چاپ. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این اختیار را دارد که میدانگاهی را به عنوان نمایشگاه برای معرفی محصولات صنعت چاپ ایجاد کند. حال اینجا یک سوال مطرح می شود که آیا صندوق نوآوری و شکوفایی وزارت ارشاد را قبول ندارد یا روالی انحصارگرایانه در ارائه تسهیلات خود در نظر گرفته است؟
اگر قرار بر پشتیبانی و حمایت از شرکت های دانش بنیان است، بنابراین نباید فرقی میان متولیان آن حوزه وجود داشته باشد. امروزه دانش بنیان های بی شماری در حوزه چاپ فعالیت می کنند و حداقل ۸۰ شرکت دانش بنیان در حوزه چاپ وجود دارد؛ چه در حوزه مواد اولیه و چه در حوزه ماشین آلات. بنابراین صندوق ها یا بنیادهای حمایتگر نمی توانند این استدلال را به کار ببرند و از این خلأ قانونی استفاده کنند. در این شرایط تعداد اندکی از دانش بنیان ها تحت حمایت قرار می گیرند و می توانند در مسیر رشد خود تسهیلات دریافت کنند. ما تقاضا داریم که نسبت به این موضوع تجدیدنظر شود. با اصلاح قانون، تسهیلات باید در اختیار همه دانش بنیان ها قرار بگیرد. اینکه فقط تعداد محدودی از دانش بنیان هایی که در حوزه صنعت و معدن فعالیت می کنند، بتوانند از این تسهیلات بهره مند شوند، درست نیست. همان گونه که شعار رهبر معظم انقلاب درباره دانش بنیان ها ؛ فراگیر بودن حمایت ها بود، باید چنین هدفی عملیاتی شود و هر دانش بنیانی در هر نمایشگاهی که دارای مجوز معتبر است، بتواند تسهیلات مالی و اعتباری از نهادهای مربوطه نظیر صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کند. امیدواریم که این خلأ قانونی هرچه زودتر رفع شود. این را هم بگویم که صنعت چاپ صنعت استراتژیک و مهمی است و بیشتر صنایع تولیدی و غیرتولیدی وابسته به این صنعت هستند.
علی اکبر ابراهیمی: حمایت از شرکت های دانش بنیان در هر نمایشگاهی که شرکت می کنند، نباید رویکرد انحصارگرایی داشته باشد. اینکه صندوق نوآوری و شکوفایی تنها نمایشگاه هایی را که از سازمان توسعه تجارت مجوز دارند، مشمول حمایت تسهیلاتی می داند، ایراد بزرگی است.
این موضوع که یک نمایشگاه باید تحت نظر یک موسسه یا سازمان باشد، نامی جز عبارت انحصارگرایی ندارد. وزارتخانه ها و دستگاه های مختلفی داریم که برگزارکننده نمایشگاه های زیادی هستند و باتوجه به شمار زیاد دانش بنیان ها و تنوع فعالیت ها در حوزه های گوناگون نمی توان چنین استدلالی را پذیرفت. امروزه دستگاه ها و اتحادیه های صنفی زیادی نمایشگاه های متنوعی را برگزار می کنند که بخش زیادی از آنها دانش بنیان هستند. اگر بنا بر حمایت از شرکت های دانش بنیان باشد،این کار باید به صورت فراگیر در همه حوزه ها انجام بگیرد و همه حاضران در نمایشگاه ها باید موردحمایت قرار بگیرند و در اینجا، خلأ قانونی بزرگی احساس می شود که نیازمند اصلاح است. دلیلی وجود ندارد که اتحادیه ها و اصناف بخواهند برای برگزاری نمایشگاه، راهی سازمان توسعه تجارت شوند،زیرا این کار مغایر با روند تسهیلگری است و اصلا مخالف شعار دانش بنیان و رشد تولید است. متولی صنعت چاپ در کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که قانون آن را تعیین کرده. این را هم قبول داریم که دسته بندی هایی که صورت می گیرد، اشتباه است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به وظایفی که دارد، طبق ماده ۲۰ خود، می تواند در حوزه چاپ و در تمام ابعاد آن نمایشگاه، جشنواره، کنگره، گردهمایی و همایش برگزار و مجوز آن را هم صادر کند. حال در تمامی این مراسم ها، دانش بنیان ها می توانند حضور فعال داشته باشند، چرا که این قابلیت در صنایع فرهنگی وجود دارد که دانش بنیان ها بتوانند به عنوان یکی از ارکان اصلی آن به فعالیت بپردازند، به ویژه در صنعت چاپ. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این اختیار را دارد که میدانگاهی را به عنوان نمایشگاه برای معرفی محصولات صنعت چاپ ایجاد کند. حال اینجا یک سوال مطرح می شود که آیا صندوق نوآوری و شکوفایی وزارت ارشاد را قبول ندارد یا روالی انحصارگرایانه در ارائه تسهیلات خود در نظر گرفته است؟ اگر قرار بر پشتیبانی و حمایت از شرکت های دانش بنیان است، بنابراین نباید فرقی میان متولیان آن حوزه وجود داشته باشد. امروزه دانش بنیان های بی شماری در حوزه چاپ فعالیت می کنند و حداقل ۸۰ شرکت دانش بنیان در حوزه چاپ وجود دارد؛ چه در حوزه مواد اولیه و چه در حوزه ماشین آلات. بنابراین صندوق ها یا بنیادهای حمایتگر نمی توانند این استدلال را به کار ببرند و از این خلأ قانونی استفاده کنند. در این شرایط تعداد اندکی از دانش بنیان ها تحت حمایت قرار می گیرند و می توانند در مسیر رشد خود تسهیلات دریافت کنند. ما تقاضا داریم که نسبت به این موضوع تجدیدنظر شود. با اصلاح قانون، تسهیلات باید در اختیار همه دانش بنیان ها قرار بگیرد. اینکه فقط تعداد محدودی از دانش بنیان هایی که در حوزه صنعت و معدن فعالیت می کنند، بتوانند از این تسهیلات بهره مند شوند، درست نیست. همان گونه که شعار رهبر معظم انقلاب درباره دانش بنیان ها ؛ فراگیر بودن حمایت ها بود، باید چنین هدفی عملیاتی شود و هر دانش بنیانی در هر نمایشگاهی که دارای مجوز معتبر است، بتواند تسهیلات مالی و اعتباری از نهادهای مربوطه نظیر صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کند. امیدواریم که این خلأ قانونی هرچه زودتر رفع شود. این را هم بگویم که صنعت چاپ صنعت استراتژیک و مهمی است و بیشتر صنایع تولیدی و غیرتولیدی وابسته به این صنعت هستند.
مرضیه شاوردی: به‌اعتقاد من، استفاده از واژه انحصارگرایی درست نیست. نهاد برگزاری نمایشگاه‌ها در کشور مشخص است و سازمان توسعه و تجارت و شرکت‌های سهامی نمایشگاهی در استان‌های مختلف مسئولیت ارائه مجوز را برعهده دارند. عبارت انحصارگرایی کمی کم‌لطفی است؛ چرا که صندوق کمابیش در همه استان‌ها وظایف حمایتی خود را ایفا کرده است. در اصل، سیاست کلی صندوق نوآوری و شکوفایی در حمایت از دانش‌بنیان‌هایی که در نمایشگاه‌های مختلف شرکت می‌کنند، ارائه تسهیلات به دانش‌بنیان‌هایی است که در نمایشگاه‌های دارای مجوز از سوی سازمان توسعه و تجارت شرکت می‌کنند. همچنین، اگر دانشبنیانها در آن دسته از نمایشگاه‌های خارجی که در فهرست اصلی کشورهای مربوطه درج شده باشد، شرکت کنند، موردحمایت قرار می‌گیرند. در حال حاضر، ۳۰۰ نمایشگاه خارجی و ۲۵۸ نمایشگاه داخلی در فهرست حمایتی صندوق نوآوری و شکوفایی قرار دارند. درخواست آن شرکت دانش‌بنیان در کمیته بررسی و در نهایت رد شد؛ اینکه پاسخ به‌صورت شفاهی ارائه شد، تصمیمی بود که کمیته گرفت. تمام تلاش ما این است که به شرکت‌ها کمک کنیم تا حضور شایسته‌تری در نمایشگاه‌ها داشته باشند، اما این نمایشگاه جزو معدود
نمایشگاه‌هایی بوده که تایید نشد. نهاد اصلی برگزارکننده بیشتر نمایشگاه‌ها در کشور سازمان توسعه تجارت است و صندوق نوآوری و شکوفایی با اعتماد به اعتبار این سازمان، از دانشبنیانها حمایت می‌کند. در واقع، نهادی که می‌تواند برگزارکننده را تایید کند، سازمان توسعه تجارت است. وزارتخانه‌های مختلف، برنامه‌های مختلف و متنوعی دارند و نمایشگاه‌ها را هم برگزار می‌کنند، منتها تنها این سازمان به‌عنوان متولی اصلی برگزاری نمایشگاه‌ها شناخته شده است. از آنجایی که ممکن است در جریان برگزاری یک نمایشگاه مشکلاتی برای شرکت‌کنندگان به‌وجود بیاید، بیشتر آنها صندوق را به‌عنوان مقصر اصلی مشکلات‌شان می‌شناسند. در اینجا صندوق باید پاسخگوی مشکلات هم باشد. در حوزه چاپ و بسته‌بندی؛ ۷ نمایشگاه خارجی و ۳ نمایشگاه داخلی برگزار می‌شود. یعنی اینگونه نیست که نمایشگاه دیگری وجود نداشته باشد. دانشبنیانها می‌توانند با شرکت در این نمایشگاه‌ها تسهیلات هم بگیرند و از حمایت‌های صندوق بهره‌مند شوند. در کل، در 2 حالت برای حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در نمایشگاه‌ها تسهیلات داده می‌شود. یک حالت مربوط به غرفه‌سازی شخصی شرکت‌ها و حالت بعدی مربوط به پاویون‌ها
است که ۱۰ الی ۱۲ شرکت در یک پاویون حضور می‌یابند و می‌توانند تسهیلات دریافت کنند. در سال گذشته، ۷ میلیارد تومان به شرکت‌هایی که به‌صورت مستقل در نمایشگاه‌های داخلی شرکت کردند، اعطا شد و شرکت‌هایی هم که در پاویون‌ها جانمایی شده بودند، ۳.۵ میلیارد تومان تسهیلات گرفتند. در نمایشگاه‌های خارجی هم، ۸ میلیارد تومان به حضور مستقل شرکت‌ها و ۱۳ میلیارد تومان هم برای حضور آنها در قالب پاویون اعطا شد.
این را هم در نظر بگیرید، نمایشگاهی که در مکان نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌شود، با آن نمایشگاهی که در هتل یا ایران‌مال برگزار می‌شود، قطعا برای صندوق تفاوت دارد. زیرساخت نمایشگاهی ممکن است در جای دیگر فراهم نباشد. در نهایت، بعد از برگزاری یک تا ۲ دوره از نمایشگاه برای‌مان محرز می‌شود که آیا دستاوردهای مهمی در اکوسیستم دانش‌بنیانی دارد و آن موقع است که در لیست نمایشگاه‌های تحت‌حمایت صندوق قرار داده می‌شود. از آنجایی که کیفیت نخستین دوره در هر نمایشگاهی برای صندوق‌های حمایتی نامشخص است، ترجیح می‌دهیم پس از مشاهده دستاوردها به حمایت بپردازیم. به‌طورقطع، در دوره‌های بعدی با تایید کیفیت نمایشگاه‌ها و اثربخش بودن آنها، تحت‌حمایت قرار می‌گیرند. حتی بسیاری از نمایشگاه‌ها را هم، خود دانشبنیانها درخواست می‌دهند. نزدیک به ۳۱۰ برنامه در سامانه تعریف شده است که کمابیش۲۰۰ برنامه به پیشنهاد خود دانشبنیانها بوده، اما حتی باوجود پذیرش صندوق، حتی یک درخواست حمایت هم ارسال نشده است.
سخن پایانی
امروزه روزبه روز به نقش پررنگ دانش بنیان ها در صنعت چاپ پی می بریم؛ صنعتی که از ماشین آلات تا مواد واسطه ای آن عرصه ای برای قدرت نمایی علم و فناوری در جهان است. بیشتر کارشناسان، روند فعالیت فناوران را در این صنعت امیدوارکننده می دانند، اما تا رسیدن به نقطه مطلوب، هنوز راه زیادی در پیش داریم. گفتنی است، از آنجایی که چاپ، صنعتی پویا با کاربرد فناوری های پیشرفته است، ورود به این حوزه، مرزهای دانش را در کشور ارتقا خواهد داد که این امر اهمیت زیادی برای اکوسیستم دانش بنیانی در کشور دارد. بنابراین، شاید وقت آن رسیده است که نهادهای حمایتی با واکنش نسبت به خلأهای قانونی درصدد برداشتن موانع برآیند. بی شک چرخه اکوسیستم دانش بنیان بدون حمایت های دولتی از حرکت بازمی ماند و همین سوسوی چراغ فناوری در کشور خاموش می شود. بی شک باتوجه به کاربرد فراوان این صنعت و وابستگی بالای کشور به واردات، فعالیت در بخش هایی که موجب تامین مواد اولیه آن می شود هم، تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی شرکت ها خواهد داشت، چرا که سالانه ده ها میلیون لیتر یا کیلو مواد اولیه در کشور، در صنعت چاپ مورداستفاده قرار می گیرد و به جرات می توان گفت بازار خوبی برای دانش بنیان ها به وجود می آید.
