این موضوع در حوزه سوخت بسیار گسترده‌تر و مخرب‌تر است، چرا‌که ایران به‌عنوان تولیدکننده سوخت، مجبور می‌شود در مقاطعی از سال تن به واردات سوخت بزند و سوختی را که دست کم با نرخ لیتری یک دلار خریداری کرده است ده‌ها برابر زیر نرخ به‌دست مردم برساند.

طی هفته‌های گذشته اظهارات محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی و مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری یک موضوع مشترک داشت و آن هم اینکه روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت در کشور قاچاق می‌شود و یا به تعبیر رئیس‌جمهوری گم می‌شود؛ فارغ از اینکه چنین آماری درست باشد یا غلط؛ باید به این سوال پاسخ داد که این حجم از سوخت کجا می‌رود که هیچ ردی از آن در دست نیست.

طبق بررسی‌هایی که مهر از منابع مختلف انجام داده است، بخش عمده‌ای از قاچاق سوخت به شکل‌های مختلف از استان هرمزگان انجام می‌شود اما نکته‌ای که وجود دارد این است که تمام این سوخت‌ها متعلق به استان هرمزگان نیست بلکه از سراسر کشور حتی استان‌های دور دست به هرمزگان می‌آیند. البته قطعاً استان سیستان و بلوچستان نیز یکی از مبادی اصلی قاچاق سوخت است اما برای اینکه دقیق‌تر به سهم هرمزگان پی ببرید یک مقایسه انجام خواهیم داد.

سهم بالای هرمزگان از کشفیات سوخت مرزبانی

در تاریخ ۲۰ آذر ماه سردار احمدعلی گودرزی، فرمانده مرزبانی انتظامی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد: مرزبانان از ابتدای امسال تاکنون، ۲۰ میلیون لیتر سوخت قاچاق از قاچاقچیان در مرزهای آبی و خشکی کشف شده است.

این آمار را وقتی کنار آمار اعلامی توسط مرزبانی هرمزگان بگذارید به نکته‌ای عجیب پی خواهید برد و آن هم اینکه به احتمال بسیار قوی ۸۰ درصد سوخت خروجی از کشور از طریق مرزهای آبی هرمزگان خارج می‌شود.

چرا که طبق اعلام سردار بهادر اسماعیلی فرمانده مرزبانی هرمزگان، از ابتدای امسال تاکنون ۱۸ میلیون لیتر سوخت قاچاق در آب‌های استان هرمزگان توسط مرزبانی هرمزگان کشف شده است و این یعنی فقط ۲ میلیون لیتر سوخت کشف شده مربوط به مرزهای خشکی بوده است.

البته این آمارها فقط متعلق به کشفیات مرزبانی و دریابانی است و بخش عمده کشفیات سوخت در حوزه فرماندهی انتظامی استان هرمزگان و پلیس شهرستان‌ها قبل از ورود به دریا کشف می‌شود که آمار آن را نیز به صورت جدا بررسی خواهیم کرد.

روش‌های ورود سوخت به شبکه قاچاق

طبق بررسی‌های خبرنگار مهر، علاوه بر سوختی که از سهمیه خود استان هرمزگان وارد شبکه توزیع قاچاق می‌شود، سوخت مستعد قاچاق به دو صورت دیگر نیز وارد استان هرمزگان می‌شود، نخستین نمونه به صورت فیزیکی و سنتی است، یعنی خودروی حامل سوخت قاچاق، یا در محموله خود سوخت جاسازی کرده است، یا در باک خودروی خود بیش از نیاز سوخت گیری کرده و سوخت مازاد را در بندرعباس به قاچاقچیان می‌فروشد و یا محموله‌ای از سوخت با بارنامه‌ای جعلی به مقصدی جعلی دارد، در این شیوه سوختی که منتقل می‌شود به صورت فیزیکی با خودروهای سواری یا ماشین‌های سنگین به مقصد ترانزیت قاچاق به خارج از مرزها می‌رسد.

اما شیوه دوم ورود سهمیه‌ها و کارت‌های مهاجر به شبکه توزیع در استان هرمزگان است، البته برای جلوگیری از این نقیصه تمهیداتی اندیشیده شده است که قطعا کافی نیست.

در این روش کارت سوخت خودروی بیکار برای بارگیری سوخت به شهری مانند بندرعباس یا میناب منتقل می‌شود، البته برای جلوگیری از این موضوع طرح کدینگ نیز اجرایی شده اما به هر صورت راه در روهای زیادی وجود دارد و کدینگ فقط باعث سردرگمی مسافران شده است.

نکته بعدی سهمیه‌های جعلی است، مثلا در استان هرمزگان برخی واحدها برای گرمایش یا اهداف دیگر سهمیه سوخت دریافت می‌کنند اما این سوخت را به جای استفاده در واحد تولیدی خودشان به قاچاقچیان می‌فروشند و وارد شبکه توزیع قاچاق می‌شود.

فقط چنین اتفاقی که در هرمزگان می‌تواند بیافتد مطمئن باشید که در سایر نقاط کشور نیز چنین سهمیه‌هایی وارد چرخه قاچاق می‌شود و باید دولت آستین همت را بالا بزند و سهمیه‌های واحدهایی که سوخت مایع دریافت می‌کنند را بازنگری کند.

به عنوان مثال در یکی از پرونده‌هایی که در استان هرمزگان بررسی شده بود شاهد بودیم که واحدهای مرغداری یا گلخانه‌ای زیادی هستند که در اوج تابستان نیز برای گرمایش واحدهایشان سوخت مایع دریافت می‌کردند و قطعا اگر ریز بینانه در سراسر کشور به موضوع سهمیه‌های سوخت ورود کنند از این قبیل اتلاف انرژی‌ها زیاد پیدا خواهد شد.

پاسخِ سوال رئیس‌جمهوری و رئیس مجلس

سوخت قاچاقی که وارد هرمزگان می‌شود بخش عمده‌ای از آن توسط خودروهای سوخت بر که عموماً نیسان‌های آبی دارای منبع یا دارای مشک هستند از خشکی به ساحل منتقل می‌شود.

راه‌های مخفی برای رسیدن به دریا، بستر رودخانه‌های خشک و فصلی است. این بسترها نهایتاً به ساحل می‌رسد، سوخت‌ها در ساحل تحویل قایق‌ها می‌شوند و سرانجام قایق‌ها از درون خورها که دارای پوشش گیاهی هستند و بهترین نقطه جهت استتار قاچاقچیان به شمار می‌آیند خود را در نقطه‌ای که نزدیک به مرزهای آبی کشور است به لنج‌ها می‌رسانند و سوخت قاچاق تحویل لنج‌ها می‌شود. البته تحویل سوخت به لنج در آب سرزمینی نیز انجام می‌شود اما بهترین نقطه برای تحویل محموله در آب‌های مرزی است چرا که به محض ورود گشت‌های مرزبانی، لنج‌ها از آب‌های کشور خارج می‌شوند. این لنج‌ها در آب‌های آزاد، سوخت قاچاق را تحویل کشتی‌های خارجی می‌دهند و به همین ترتیب سرمایه ملی ایرانی‌ها نصیب عده‌ای سودجو می‌شود.

بخش عمده‌ای از بازار سیاه ایجاد شده در خلیج‌فارس برای سوخت ایران حاصل نیازی است که امارات متحده عربی به سوخت ارزان نرخ جهت بانکرینگ دریایی دارد چرا که بخشی از سوخت امارات برای سوخت رسانی به کشتی‌ها در الفجیره از طریق همین سوخت‌های قاچاق ایران تأمین می‌شود.

مسئولان به‌دنبال راهکاری غیر از افزایش نرخ باشند

سردار بهادر اسماعیلی فرمانده مرزبانی هرمزگان با بیان اینکه سوخت قاچاق شده از استان یا تحویل کشتی‌های خارجی می‌شود و یا به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منتقل می‌شود، گفت: قاچاقچیان، سوخت یارانه‌ای کشور را ۱۰۰ تا ۱۵۰ برابر نرخ داخل کشور، در آب‌های بین‌المللی می‌فروشند.

وی تاکید کرد: از ابتدای سال ۱۸ میلیون لیتر سوخت قاچاق در آب‌های هرمزگان کشف شده و ارزش سوخت‌های کشف شده ۶۶۰ میلیارد تومان است. بر اساس این اعلام باید بگوییم قاچاقچیان حداکثر ۱۴۰ برابر بیشتر از هزینه‌ای که برای خرید سوخت یارانه‌ای داشته‌اند از فروش سوخت قاچاق سود می‌برند و با احتساب دیگر هزینه‌های قاچاق مانند حمل‌ونقل نیز سود قطعی آنها در هر لیتر سوخت قاچاق ۱۰۰ برابر نرخ توزیعی در کشور خواهد بود.

۱۰۰ میلیون لیتر سوخت قاچاق کشف شده در ۷ ماه

مجتبی قهرمانی رئیس کل دادگستری هرمزگان نیز با اشاره به حجم بالای قاچاق سوخت انجام شده از استان هرمزگان گفت: در هفت‌ماهه نخست امسال، بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر سوخت قاچاق در استان کشف شده است.

وی تاکید کرد: در یک سال و نیم اخیر یک هزار و ۱۴۰ فروند شناور توسط نیروهای مرزبانی استان هرمزگان توقیف شده است.

با احتساب این آمارها باید حجم کشفیات قاچاق در استان را بیش از ۱۴ میلیون لیتر در ماه بدانیم و این یعنی هنوز حجم زیادی از سوخت‌های توزیع شده خارج از شبکه رسمی توسط قاچاقچیان به مقصد قاچاق می‌رسند از این‌رو دولت باید با تجمیع نظر کارشناسان راهکاری برای جلوگیری از این حجم قاچاق پیدا کند.

البته دولت‌ها همواره آسان‌ترین راهکار را انتخاب کرده و علاقه مند به افزایش نرخ سوخت هستند از این رو توصیه می‌شود با اجماع کارشناسی راهکاری غیر از افزایش نرخ در رابطه با این معضل یافت شود چرا که سود اصلی قاچاق سوخت به جیب مافیای سوخت می‌رود و نمی‌توان قبول کرد که این حجم از قاچاق توسط

خرده قاچاقچیان بومی انجام شود.

قدرت مافیای انرژی

این موضوع توسط محمد آشوری تازیانی استاندار هرمزگان که سال‌ها در رأس دستگاه‌های امنیتی کشور بوده است نیز مطرح شده و او اعتقاد دارد، قاچاق سوخت توسط شبکه‌ای مافیایی هدایت می‌شود.

محمد آشوری تازیانی، استاندار هرمزگان مبارزه با قاچاق سوخت را یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای استان هرمزگان و کشور می‌داند و تاکید دارد که برخوردهای ما نباید هیجانی باشد.

وی ادامه داد: که مافیای انرژی پشت قاچاق سوخت ایستاده‌اند و خیلی از عوامل دخیل در این نوع قاچاق قربانی‌های مافیای سوخت هستند. استاندار هرمزگان خاطرنشان کرد: در مبارزه با قاچاق سوخت به جای اینکه با معلول برخورد کنیم باید به سمت برخورد با علت‌ها پیش برویم و طرح‌های مبارزه با قاچاق سوخت باید پخته‌تر و اجرایی باشد.

سخن پایانی

یکی از دلایل اصلی قاچاق سوخت در ایران، تفاوت نرخ چشمگیر این سوخت در داخل کشور و کشورهای همسایه است. قاچاق گازوئیل علاوه بر ضررهای اقتصادی برای کشور، بر منابع انرژی و تولید ملی نیز تاثیر می‌گذارد. بر اساس آمارهای رسمی، سالانه بیش از ۳ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی کشور به دلیل قاچاق سوخت از دست می‌رود. این قاچاق، که بیشتر در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر انجام می‌شود، ضربه سنگینی به اقتصاد کشور وارد کرده است.