توسعه پایدار در کشاورزی به منظور دستیابی به امنیت و اقتدار غذایی در کشور نیازمند استفاده از دستاوردهای فناوری و مکانیزه کردن کشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی است، کشاورزی همدان در سالیان اخیر جهش مناسبی در مکانیزاسیون داشته اما هنوز تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله زیادی دارد.مکانیزاسیون به عنوان ابزاری برای افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی و حرکت از تولید محصولات به روش‌های سنتی به صنعتی و تجاری به مثابه پیشران توسعه کشاورزی و تامین امنیت غذایی جامعه مطرح است. یکی از دیگر مزایای معجزه‌آفرین مکانیزاسیون در کشاورزی را می‌توان به تبدیل زمین‌هایی با حاصلخیزی و بازدهی پایین و حتی بایر به اراضی کشاورزی دارای افزایش بهره‌وری و بازدهی بالا اشاره کرد و آن را تکمیل بخش نهایی پازل تامین غذای مورد نیاز جامعه دانست.

پیاده‌سازی مکانیزاسیون در اراضی همدان

استان همدان دارای ۶۹۲ هزار هکتار زمین زراعی (آبی و دیم) و ۱۱۷ هزار بهره‌بردار در بخش کشاورزی است، این استان که نزدیک پنج درصد محصولات کشاورزی کشور را تولید می‌کند، در تولید برخی محصولات باغی نظیر انگور و گردو و زراعی مانند سیب‌و زمینی و سیر از قطب‌های کشور بوده و در تولید گندم نیز مقام ارزنده‌ای به نسبت به مساحت خود دارد.پیاده‌سازی مکانیزاسیون در اراضی کشاورزی همدان بدون شک اقتصادی کردن کشت و کار در محصولات یاد شده و تولید بیشتر آنها را به دنبال دارد، با این وجود برخی چالش‌ها مانند سنتی بودن باغات و هزینه‌های بالا و نیاز به تسهیلات بیشتر موجب شده تا پیشرفت این بخش مطابق با ظرفیت‌ها و استعدادهای اراضی کشاورزی این استان آن‌چنان که باید دنبال نشود.

همدان، جز ۵ استان برتر در مکانیزاسیون کشاورزی

استان همدان در مکانیزاسیون کشاورزی جزو استان‌های پیشتاز به شمار می‌رود با این وجود با توجه به اینکه این استان قطب تولید محصولاتی نظیر سیب‌زمینی، گردو و انگور است جای کار زیادی وجود دارد و می‌توان با افزایش ضریب مکانیزاسیون فعالیت کشاورزی در این استان را اقتصادی و سودمندتر کرد و گام‌های بهتری برای ارتقای امنیت غذایی برداشت.

افزایش ارائه تسهیلات به کشاورزان از راه‌هایی است که می‌تواند به سرعت مکانیزاسیون در اراضی کشاورزی همدان که یکی از قطب‌های کشاورزی ایران است، کمک کند.

مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان همدان درباره نقش مکانیزاسیون در کشاورزی و وضعیت همدان در این بخش در گفت‌وگو با ایرنا گفت: تولید محصول کشاورزی حاصل تعامل ۹ عامل شامل خاک، آب، بذر، کود، سم، انرژی، ماشین‌آلات، نیروی انسانی و دانش است و همه این عوامل باید همزمان در تولید باکیفیت مشارکت داشته باشند.

مهدی جهانگیری ادامه داد: مکانیزاسیون جریانی است که از ابتدای کشت تا زمان مصرف در چرخه تولید مشارکت دارد و سایر نهادها را در اختیار می‌گیرد تا موجب پایداری تولید و تولید بهره‌ورانه و سودمند شود.

وی اضافه کرد: مکانیزاسیون هرگونه روش و ابزاری است که باعث افزایش بهره‌وری در تولیدات کشاورزی شود و مدیریت مکانیزاسیون می‌تواند باعث تحول در کشاورزی شود.

این مسئول گفت: مکانیزاسیون در همه رشته‌های کشاورزی حتی شیلات نیز حضور دارد و با توجه به اینکه می‌تواند کارها را درست و به‌موقع و با کیفیت بالا انجام دهد، جذابیت بالایی دارد.

مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به سیر استفاده از دانش انسان و ابزارهای مختلف در پیشبرد کشاورزی، یادآور شد: درگذشته از گاوآهن برای کشاورزی استفاده می‌شد اما امروزه باید با بهره‌گیری از روش‌های کم خاک‌ورزی یا بی‌خاک‌ورزی و با انجام کشاورزی حفاظتی ضمن حفظ خاک و آب، تولید را مثل گذشته یا بیشتر از قبل کنیم. جهانگیری وضعیت مکانیزاسیون کشاورزی استان همدان را جزو پنج استان برتر کشور عنوان و تأکید کرد: بالای ۹۰ درصد ماشین‌آلات کشاورزی مورد نیاز ازجمله تراکتور باغی، دستگاه‌های هرس، انواع سم‌پاش و ماشین‌های برداشت را در استان همدان دارا هستیم. وی، تعداد کمباین‌ها و دروگرهای استان همدان را نیز هزار و ۹۸۹ دستگاه عنوان کرد که هزار و ۴۰۳ دستگاه مالکیت آن مربوط به کشاورزان استان و ۵۸۶ دستگاه نیز به‌صورت مهاجر و فصلی در استان فعالیت دارند.مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی مهم‌ترین اقدامات مدیریت مکانیزاسیون را ارتقای ضریب مکانیزاسیون به ۲.۱۷ اسب بخار در هکتار عنوان کرد. وی در ادامه از ارائه تسهیلات خط اعتباری به ارزش هفت هزار و ۸۹۸ میلیارد ریال به کشاورزان خبر داد و تأکید کرد: همچنین تسهیلاتی دیگر به ارزش ۷۶۸ میلیارد ریال خط اعتباری به کشاورزان تعلق گرفته است. جهانگیری ادامه داد: همچنین ۶۶۹ دستگاه انواع ادوات مورد نیاز طرح جهش تولید در دیمزارها با اعتبار ۶۲۴ میلیارد ریال با مشارکت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و با استفاده از تسهیلات قرض‌الحسنه در اختیار کشاورزان قرار گرفته که کمک مناسبی در راستای تقویت مکانیزاسیون در همدان بوده است.

وی، اجرای طرح کاهش ضایعات برداشت غلات و کلزا با همکاری ۷۰ تیم بخش خصوصی و دولتی و بازدید از هزار و ۸۰۰ دستگاه کمباین فعال در برداشت گندم، جو و کلزای استان همدان را از اقدامات مدیریت مکانیزاسیون در سال زراعی ۱۰۲- ۱۴۰۱ عنوان کرد. مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان همدان همچنین از خاتمه طرح پلاک‌گذاری ماشین‌آلات کشاورزی این استان خبر داد و گفت: طرح شماره‌گذاری ماشین‌های کشاورزی در استان با پلاک‌گذاری ۲۵ هزار و ۳۴۱ دستگاه تراکتور و کمباین به پایان رسیده است.

وی با اشاره به اینکه ۱۴۰ میلیون لیتر سوخت در بخش کشاورزی توزیع شده است، گفت: مدیریت ۵۱ تشکل و شرکت خدمات مکانیزاسیون استان و نظارت بر عملکرد هشت هزار و ۳۰ راننده حرفه‌ای تراکتور و کمباین از دیگر وظایف و عملکرد این مدیریت به شمار می‌رود.

اختصاص ۱۰۰ هزار میلیارد ریال برای مکانیزاسیون

توسعه مکانیزاسیون کشاورزی بدون حمایت‌های مالی از کشاورزان آن‌چنان که باید امکان‌پذیر نیست، دولت سالانه بخش قابل توجهی تسهیلات در اختیار کشاورزان متقاضی قرار می‌دهد تا آنها ماشین‌آلات موردنظر خود را تامین کنند. رئیس مرکز مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در این خصوص به ایرنا گفت: توسعه مکانیزاسیون کشاورزی، از راهکارهای مهم برای افزایش بهره‌وری و ضامن امنیت غذایی کشور است که با تکیه‌بر توان تولید داخلی محقق می‌شود. کریم ذوالفقاری افزود: امروزه با توجه به تنوع تولیدات در زیربخش‌های مختلف زراعی، باغی، گلخانه‌ای، دامپروری، مرغداری و جنگل و مرتع باید ماشین‌آلات جدید مربوط به هر بخش را در راستای ارتقای بهره‌وری در اختیار داشته باشیم.

وی تصریح کرد: اکنون در کشور سالانه به ۵۲ هزار دستگاه تراکتور جدید نیاز داریم و این در شرایطی است که در تحریم‌های ظالمانه هستیم و ارز مورد نیاز برای واردات محدود است و تنها یک شرکت تراکتورسازی دولتی به‌صورت انحصاری این وسیله را در داخل تولید می‌کند. رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: ۱۰۰ هزار میلیارد ریال اعتبار برای خرید انواع ادوات مکانیزاسیون کشاورزی کشور در امسال اختصاص یافته است.

ذوالفقاری با اشاره به ریزش ۴.۷ درصدی غلات کشور به خاطر استفاده از کمباین‌های فرسوده، گفت: اکنون بخش عمده‌ای از ماشین‌آلات کشاورزی عمر بالای ۱۳ سال داشته و فرسوده هستند.رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی همچنین به مصرف سوخت بالای ماشین‌آلات کشاورزی فرسوده اشاره کرد و با بیان اینکه تراکتورهای فرسوده هر ساعت سه لیتر سوخت بیشتر مصرف می‌کنند، گفت: سالانه ۶۰۰ میلیون لیتر گازوئیل مصرف می‌شود که ۹ هزار میلیارد تومان هزینه در بردارد.

نیمی از باغات کشور می‌توانند مکانیزه شوند

پیشبرد و تقویت مکانیزاسیون در برخی بخش‌های کشاورزی به‌سادگی امکان‌پذیر نیست، ازجمله آنها باید به بخش باغبانی اشاره کرد، مساحت کم باغات، سنتی بودن آنها و بهره‌گیری از شیوه‌های قدیمی آبیاری از محدودیت‌های اجرای مکانیزاسیون در سطح بسیاری از باغات کشور به شمار می‌رود. رئیس مکانیزاسیون باغبانی و منابع طبیعی مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به وجود حدود سه میلیون هکتار اراضی باغی در سراسر کشور، گفت: نزدیک به ۵۰ درصد این اراضی قابلیت استفاده از مکانیزاسیون را دارند. فرید تمهیدی در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه حدود یک میلیون هکتار از باغات کشور در مناطق شیب‌دار قرار دارند، افزود: کوچک بودن سطح حدود ۹۰ درصد باغ‌ها، کشت چند نوع درخت میوه در یک باغ و همچنین شیوه‌های قدیمی آبیاری، اجرای مکانیزاسیون را در بسیاری از این اراضی با مشکل مواجه کرده است. وی اظهار کرد: با توجه به ارزآوری و ارزش اقتصادی بالای محصولات باغی، مکانیزاسیون تاثیر زیادی برای کاهش هزینه‌ها و ارتقای بهره‌وری در این بخش دارد که در این زمینه اقدامات خوبی انجام شده اما تا رسیدن به جایگاه ایده آل فاصله زیادی داریم. تمهیدی افزود: فاصله درخت‌های برخی باغ‌ها کم است و حتی در یک باغ انواعی از درختان کشت می‌شود ضمن اینکه روش‌های آبیاری در این باغات مناسب برای تردد ماشین نیست و از همه مهم‌تر سطوح باغداری بسیار پایین است که باعث می‌شود باغداران توانایی استفاده از مکانیزاسیون را نداشته باشند. وی از دیگر فناوری‌ها را دستگاه‌های مبارزه با سرمازدگی و ضد تگرگ عنوان کرد و گفت: اکنون این دستگاه‌ها در سطح کشور بومی‌سازی شده به‌طوری که این دستگاه‌ها توسط شرکت‌های دانش‌بنیان تولید می‌شوند و با دستگاه‌های کشورهای پیشرفته رقابت می‌کنند. رئیس مکانیزاسیون باغبانی و منابع طبیعی مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع وزارت جهاد کشاورزی افزود: این دستگاه‌ها به روش‌های مختلفی با سرمازدگی بهاره مقابله می‌کنند زیرا سرمای بهاره به دلیل پدیده وارونگی هوا اتفاق می‌افتد که سرما در شب‌هایی که آسمان صاف است روی زمین مستقر می‌شود و باعث از بین رفتن شکوفه‌ها می‌شود.

سخن پایانی

فرهنگ‌سازی میان کشاورزان و تهیه و تدوین بسته‌های تشویقی، رشد تسهیلات، حمایت از واحدهای تولیدکننده ماشین‌آلات کشاورزی و درگیر کردن شرکت‌های دانش‌بنیان برای تولید ماشین‌آلات مورد نیاز کشاورزان و متناسب با شرایط کشاورزی منطقه ازجمله سیاست‌هایی است که بکارگیری آنها ضریب ارتقای مکانیزاسیون در اراضی کشاورزی همدان و کشور را افزایش می‌دهد و باید مورد توجه دست‌اندرکاران این بخش قرار بگیرد.