خاموشی صنایع کوچک در قحطی تدبیر

سیدعبدالوهاب سهل‌آبادی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران درباره مشکلات صنایع کوچک با اشاره به اینکه مشکلات متعددی تمام تولیدکنندگان در تمام بخش‌ها را احاطه کرده به صمت اظهار کرد: صنایع و به‌طورکلی تمام بخش‌های اقتصادی مدت‌هاست در شرایط سخت و پیچیده‌ای قرار گرفته‌اند و در این میان صنایع کوچک مستثنا نیستند و فشار بیشتری را تحمل کنند. صنایع کوچک در تمام بخش از تامین مواد اولیه تا انرژی و... زیر فشار هستند. به‌عنوان نمونه مشکل تامین انرژی آنها را متحمل خسارات فراوان کرده است. همان‌طور که می‌دانید تامین انرژی، از جمله آب و گاز، سال‌ها در انحصار دولت بوده و اکنون به دلیل کنار کشیدن دولت، به دغدغه‌ای جدی برای تمامی واحدهای کوچک تولیدی در شهرک‌های صنعتی تبدیل شده است. این واحدها به دلیل عدم‌دسترسی مستمر به انرژی و قطعی برق و گاز در برخی روزها و ساعات، نمی‌توانند به صورت پیوسته فعالیت کنند و این مسئله عملکرد و تولید آنها را به شدت محدود می‌کند.

سهل‌آبادی ادامه داد: در این میان تعطیلی‌های مکرر به خاطر مشکلات انرژی و تعطیلات رسمی، مزید بر علت شده است. انتظار داریم صنایعی که کوچک‌ترین یا ابتدایی‌ترین زیرساخت‌های تولید را دارند، بتوانند با شرایط بهتر و پایدارتری کار کنند، اما واقعیت این است که آنها در چالش‌های بزرگی گرفتار شده‌اند که مانع رونق و رشد اقتصادی آنها می‌شود. در این میان، بسیاری از این واحدها به‌سختی توانسته‌اند کارکنان خود را حفظ کنند و به آنها متعهد باقی بمانند، اما این وضعیت ناپایدار و پراضطراب به‌هیچ‌عنوان شرایط مناسبی برای توسعه فراهم نمی‌کند. این مشکلات نیازمند توجه و اقدام فوری مسئولان است تا چراغ تولید حتی در کوچک‌ترین واحدها روشن بماند. در این میان ناگفته نماند بسته‌های حمایتی اجرا نشده به بایگانی می‌روند و در نهایت هم شاید برخی از صنایع بزرگ بتوانند بهره‌ای ببرند اما دست صنایع کوچک از این حمایت‌ها خالی می‌ماند.

انرژی ابرچالش صنایع کوچک

رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران افزود: تامین انرژی، یکی از ستون‌های حیاتی صنایع کوچک کشور به‌شمار می‌آید، اما متأسفانه سال‌هاست که به‌روزرسانی و تعمیرات اساسی در بخش نیروگاهی کشور به تعویق افتاده و بسیاری از نیروگاه‌های ما فرسوده و مستهلک شده‌اند. قطعات مهم این نیروگاه‌ها به دلیل مشکلات تحریمی خارجی و محدودیت‌های قانونی داخلی تامین نمی‌شود و همین امر باعث شده صنایع کوچک با چالش‌های جدی کمبود انرژی مواجه شوند. این صنایع که در بسیاری از شهرک‌های صنعتی پراکنده‌اند، بارها به دلیل قطعی‌های مکرر و ناپایداری تامین آب، برق و گاز تعطیل شده‌اند و این موضوع اثر مخرب عمیقی بر روند تولید و اشتغال دارد.

سهل‌آبادی با اشاره به اینکه صنایع کوچک از جهت‌های مختلف تحت فشار هستند، ادامه داد: علاوه بر فشارهای اقتصادی و مالی که در سال‌های اخیر برای صنایع کوچک تشدید شده، سازمان‌های مختلف با وجود اطلاع از وضعیت بحرانی صنعت، به‌دنبال دریافت جریمه‌ها و مطالبات هستند. این شرایط دشوار برای کارفرمایان کوچک که با وجود همه مشکلات هنوز تلاش می‌کنند کارگران خود را حفظ کنند، به شدت آزاردهنده است. صنایع کوچک ما در مقایسه با نمونه‌های جهانی، از پایداری و همبستگی بالایی برخوردارند و با وجود همه سختی‌ها همچنان امید به ادامه کار و سازندگی دارند.

ضرورت توجه به صنایع کوچک

رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در پایان با تاکید بر اینکه فعالان حوزه صنعت در زمان‌های گوناگون و سخت مانند جنگ دوازده‌روزه همواره استقامت کرده و وفادارانه به فعالیت‌شان ادامه داده‌اند، تاکید کرد: در این شرایط انتظار می‌رود دولت با درک عمیق این شرایط بحرانی، از طریق سیاست‌های حمایتی واقعی، تسهیل دسترسی به انرژی و کاهش فشارهای مالی، گام‌های عملی و مؤثری برای احیای صنایع کوچک بردارد. این حمایت‌ها می‌تواند چراغ روشن تولید را در دل اقتصاد کشور حفظ کند و نقش حیاتی این صنایع را در ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی به ثمر برساند. بدون تردید، توجه ویژه به صنایع کوچک نه‌تنها ازنظر اقتصادی، بلکه از منظر امنیت اجتماعی و توسعه پایدار کشور ضروری است.

مشکلات بنگاه‌های کوچک اقتصادی کشور چیست؟

آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با بازارنیوز پیرامون مشکلات پیش‌روی صنایع کوچک و متوسط کشور اظهار کرد: در حال‌حاضر صنایع کوچک کشور به دلیل محدودیت‌های موجود در بازار ایران، در فضای کلان اقتصادی با دشواری‌های متعددی مواجه هستند؛ این دشواری‌های اشکال گوناگونی دارد، اما به‌معنای ویژه این چالش‌ها نمود عینی خود را با افزایش چند برابری نرخ مواد اولیه و به‌دنبال آن رشد فزاینده هزینه تولید بنگاه‌های کوچک و متوسط تولیدی نشان داده است.

دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در ادامه کمبود نقدینگی عدم‌موفقیت در تامین مواد اولیه ارزان نرخ را به‌عنوان دیگر نمونه‌هایی محدودیت‌های صنایع کوچک تولیدی بیان کرد و گفت: علاوه بر این مسائل، ورود گسترده کالاهای مزیت‌دار صادراتی بنگاه‌های بزرگ داخلی نیز مزید علتی بر چالش بنگاه‌های اقتصادی کوچک شده است، چراکه با کاهش صادرات ایران این کالاها سهم محصولات کالاهای برندهای مطرح در بازار بیشتر و از سوی دیگر سهم کالاهای شرکت‌های کوچک و متوسط نیز کاهش یافته است.

خالقی افزود: درحال‌حاضر بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط کشور وابستگی بسیار ملموسی با بنگاه‌های اقتصادی بزرگ دارند. مثال این امر خود را می‌توان در صنعت خودرو کشور و نوع رابطه خودروسازان و قطعه‌سازان یا در صنعت پوشاک و نساجی در میان بخش‌های پیشینی و پسینی مشاهده کرد.

۴ چهار چالش مشکل‌آفرین برای صنایع کوچک

کارشناس حوزه صنعت در ادامه ۴ مولفه مهم را به‌عنوان چالش‌های مشکل‌آفرین برای صنایع کوچک و متوسط بیان کرد و گفت: درحال‌حاضر فقدان اطلاعات و آمارهای درست و دقیق از محیط صنعتی ایران، نخستین چالشی است که یک کارآفرین یا صاحبان سرمایه را منصرف به حضور و یا سرمایه‌گذاری در برخی حوزه‌های صنایع کوچک می‌کند.

دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران تصریح کرد: متاسفانه به دلیل عمق این چالش ما در فضای صنعتی کشور شاهد آن هستیم که بسیاری صاحبان سرمایه و کارآفرینان به سمت صنایعی سوق پیدا می‌کنند که اشباع شده‌اند یا اینکه به دلیل عدم‌اطلاع کافی از شرایط بازار برخی کالاها اقدام به حضور و سرمایه‌گذاری در فعالیت صنعتی می‌کنند که در آخر ناگزیر به استفاده از نیمی از ظرفیت آن بخش صنعتی می‌شود.

خالقی جذب سرمایه حداقلی برای شروع کار و به‌دنبال آن رقابت‌پذیری فعالیت اقتصاد در میان صنایع کوچک را از دیگر چالش‌های موجود برای توسعه بنگاه‌های اقتصادی عنوان کرد و گفت: کپی‌برداری و مشابه‌سازی محصولات در صنایع کوچک به‌مراتب بیشتر از صنایع بزرگ‌تر است و چون این نوع واحدهای تولیدی نیاز کمتری به سرمایه سرشار دارند افراد زیادی به سمت تاسیس بنگاه‌های اقتصادی کوچک و به‌دنبال آن هدف تولید محصولات از قبل ساخته شده حرکت می‌کنند. تشدید این مسئله در سال‌های اخیر منجر به ورشکستگی و خروج بسیاری از صاحبان سرمایه نوپا از فضای صنعتی کشور شده است.

کارشناس و فعال حوزه صنعت در ادامه تامین مالی و برآورده‌سازی سرمایه در گردش خطوط تولید صنایع کوچک را به‌عنوان سومین چالش توسعه‌ای این قبیل بنگاه‌های تولیدی عنوان و تشریح کرد: در طول سال‌های اخیر به دلیل شرایط نابسامان اقتصاد کشور و رکود حاکم بر بازار، تامین مالی و برآورده‌سازی سرمایه در گردش برای خطوط تولید از جمله موانعی بوده که مانع از رشد تیراژ تولید بنگاه‌های اقتصادی کوچک شده، چراکه در این مدت تمام سعی صاحبان صنایع کوچک تنها مبتنی بر حفظ تیراژه بوده نه افزایش و یا حتی صادرات محصولات خود.

بودجه آموزش مغفول مانده است

دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در نهایت ضعف آموزش و سطح پایین کیفیت رفاهی کارگران را به‌عنوان چهارمین عامل موثر در ناکامی صنایع کوچک در فضای اقتصادی کشور بیان کرد و گفت: درحال‌حاضر بخش آموزش و تحقیقات تمامی صنایع کوچک ایران در همه زمینه‌ها از کمترین بودجه ممکن برخوردار هستند، بنابراین این امر باعث عقب‌ماندگی آن بنگاه اقتصادی از بازار و درنتیجه حذف آن از چرخه رقابت می‌شود.

خالقی در پایان خاطرنشان کرد: بسیاری از واحدهای تولیدی بزرگ و برندهای مطرح فعلی کشور در ابتدای فعالیت اقتصادی خود، تعداد پرسنل و حجم تولید آنها به اندازه بنگاه‌های تولیدی کوچک بود، اما با گذشت چند سال به جایگاه و موقعیت بسیار خوبی رسیدند؛ از این رو بنگاه‌های اقتصادی کوچک برای گذر از این چالش‌های مذکور باید به سمت سیاست‌های توسعه‌ای همچون هماهنگی در تولید، تقسیم‌کار تولید و ایجاد کنسرسیوم‌های تولیدی حرکت کنند.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، صنایع کوچک به‌عنوان ستون فقرات اقتصاد کشور در وضعیت بحرانی به‌سر می‌برند که ناشی از ناکارآمدی سیاست‌ها، محدودیت‌های مالی، ضعف زیرساخت‌ها و مشکلات تامین انرژی است. این بحران‌ها موجب تعطیلی‌های مکرر و ناپایداری در روند تولید شده که تاثیر منفی بر اشتغال و رونق اقتصادی دارد. علاوه بر ناپایداری در تامین برق، گاز و آب، فشارهای مالی و جریمه‌های سنگین بر دوش کارفرمایان خرد نیز مزید بر علت شده است. برای احیای این صنایع، دولت باید تسهیلات واقعی، دسترسی پایدار به انرژی و کاهش فشارهای مالی را در دستور کار قرار دهد. از سوی دیگر، چالش‌های اقتصادی و ساختاری مانند افزایش چندبرابری هزینه مواد اولیه، کمبود نقدینگی، ضعف آمار و اطلاعات دقیق، پایین بودن کیفیت آموزش و رفاه کارگران، و ورود گسترده کالاهای مزیت‌دار خارجی باعث شده بنگاه‌های کوچک نتوانند در فضای رقابتی باقی بمانند. این مشکلات باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران به صنایع اشباع شده یا ناکارآمد وارد شوند و توسعه صنایع کوچک به شکل مناسبی اتفاق نیفتد. راهکارهای ملموس برای بهبود شرایط صنایع کوچک شامل بهبود زیرساخت‌های انرژی، ایجاد سیاست‌های حمایتی هدفمند از جمله تامین مالی آسان، توسعه آموزش و افزایش کیفیت نیروی کار، برقراری هماهنگی در زنجیره‌های تولید، تقسیم کار و ایجاد کنسرسیوم‌های تولیدی است. همچنین، حذف جریمه‌ها و فشارهای مالی غیرضروری در شرایط بحرانی می‌تواند زمینه ادامه فعالیت این واحدها را فراهم کند. توجه عملی و بلندمدت به صنایع کوچک نه‌تنها از نظر اقتصادی، بلکه از منظر امنیت اجتماعی و توسعه پایدار کشور حیاتی است. بنابراین لازم است دولت و نهادهای مرتبط با اجرای برنامه‌های حمایتی جامع که شامل نوسازی نیروگاه‌ها، تسهیل دسترسی به منابع انرژی، و ارائه بسته‌های حمایتی مالی و آموزشی باشد، به‌طور جدی وارد عمل شوند تا چراغ تولید حتی در کوچک‌ترین واحدها روشن بماند و به توسعه اقتصادی پایدار کمک شود.