فرض کنید مردی ۵۵ ساله در یک روز عادی کاری، حین صحبت با همکارانش ناگهان دچار ضعف در یک طرف بدنش می‌شود. اورژانس فرا می‌رسد و او را به بیمارستان می‌برد. پس از تصویربرداری و آزمایش‌ها، سکته مغزی تأیید می‌شود. پزشک با نگاه به نتایج خون، به نکته‌ای عجیب پی می‌برد: این مرد گروه خونی A1 دارد. آیا همین ویژگی ژنتیکی ساده، او را به سمت این سکته سوق داده است؟ این پرسش، الهام‌بخش پژوهشی گسترده شد که ارتباط میان گروه خونی و سکته مغزی زودهنگام را بررسی کرد.

خطر سکته مغزی زودهنگام ناشی از گروه خونی (early stroke risk due to blood type) حالا به موضوع بحث علمی داغی تبدیل شده است.

گروه‌های خونی و پیوند آنها با سکته مغزی زودهنگام

پژوهشی که در سال ۲۰۲۲ در نشریه‌ی معتبر Neurology منتشر شد، با تحلیل داده‌های ژنتیکی نزدیک به ۶۰۰ هزار نفر از جمله ۱۷ هزار فرد دچار سکته مغزی، به بررسی ارتباط میان گروه خونی و بروز سکته مغزی پیش از ۶۰ سالگی پرداخت.

این تحقیق نشان داد افرادی که ژن‌های مرتبط با گروه خونی A1 را دارند، حدود ۱۶ درصد بیشتر از سایرین در معرض خطر سکته مغزی زودهنگام (early stroke) هستند. در مقابل، افرادی با ژن O1 حدود ۱۲ درصد کمتر در این خطر قرار داشتند.

نویسندگان تحقیق بر این باورند که این ارتباط احتمالاً به دلیل تفاوت در عوامل انعقاد خون (blood clotting factors)، پلاکت‌ها (platelets)، و سلول‌های پوشانندهٔ رگ‌ها (vascular endothelial cells) است که همگی در ایجاد لخته‌های خونی مؤثرند. اما چرا این تفاوت‌ها در سنین بالاتر دیده نمی‌شود؟ بررسی‌های بعدی نشان داد که پس از ۶۰ سالگی، این رابطه تقریباً از میان می‌رود، و خطر سکته‌های دیرهنگام احتمالاً بیشتر با تصلب شریان (atherosclerosis) و عوامل متابولیک مرتبط است.

یافته‌های کلیدی پژوهش و اهمیت آن

این پژوهش در ۴۸ مطالعه ژنتیکی در آمریکای شمالی، اروپا، ژاپن، پاکستان و استرالیا انجام شد. البته باید توجه داشت که تنها ۳۵ درصد شرکت‌کنندگان از نژادهای غیراروپایی بودند، و این نکته ضرورت انجام مطالعات متنوع‌تر را آشکار می‌کند.

پژوهشگران دو نقطه ژنتیکی (genomic loci) مرتبط با خطر سکته مغزی زودهنگام یافتند که یکی از آنها در محل ژن‌های ABO قرار داشت. همچنین مشخص شد گروه B هم با افزایش حدود ۱۱ درصدی خطر سکته مغزی مرتبط است. پیش‌تر نیز معلوم شده بود که ناحیه ژنتیکی ABO با رسوب کلسیم در عروق کرونر (coronary artery calcification) و خطر حمله قلبی (heart attack) ارتباط دارد.

نکته مهم دیگر این است که سکته‌های زودهنگام، برخلاف سکته‌های سنین بالاتر، بیشتر ناشی از ایجاد لخته‌های خونی هستند تا رسوب چربی‌ها در دیواره عروق. بنابراین، گروه خونی ممکن است در این فرآیند نقش پررنگ‌تری داشته باشد.

آیا باید نگران بود یا به آزمایش‌های بیشتر پناه برد؟

با وجود نتایج این پژوهش، دانشمندان به روشنی اعلام کرده‌اند که افزایش خطر ناشی از گروه خونی A1 اندک است و به تنهایی دلیل کافی برای غربالگری‌های خاص یا نگرانی بیش از اندازه نیست. آنچه بیشتر اهمیت دارد، پیگیری سبک زندگی سالم، مدیریت عوامل خطر مثل فشار خون بالا و دیابت، و آگاهی از نشانه‌های هشدار سکته است.

گروه خونی A که ما معمولاً به‌طور عمومی فقط به صورت «A» می‌شناسیم، خودش زیرگروه‌هایی دارد که کمتر در گفتار روزمره به آن اشاره می‌شود اما از نظر ژنتیکی و ایمونولوژیک مهم هستند.