استان تهران به عنوان پرجمعیت‌ترین و مهم‌ترین استان کشور، همواره در کانون تصمیم‌گیری‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار داشته است. اما در دل این تمرکز، سال‌هاست شهرستان‌های اطراف پایتخت از جمله مناطق شرقی و غربی، با مشکلاتی همچون کمبود خدمات، نبود زیرساخت‌های کافی و سایه سنگین پایتخت‌نشینی مواجه‌اند؛ مسائلی که باعث شده مطالبه جدی برای تقسیم استان تهران و تأسیس استان‌های جدید مطرح شود. این طرح که قدمتی بیش از دو دهه دارد، در مقاطع مختلف مورد توجه دولت‌ها قرار گرفته، اما تاکنون به نتیجه نهایی نرسیده است. اکنون با اظهارنظر اخیر استاندار تهران، بار دیگر سرنوشت این طرح در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

طرح تقسیم استان تهران از ابتدا تا کنون

ماجرای تقسیم استان تهران به دهه ۸۰ بازمی‌گردد، زمانی که اولین بار پیشنهاد جدایی برخی مناطق حاشیه‌ای تهران به منظور ارتقای خدمات‌رسانی مطرح شد. پس از تشکیل استان البرز در سال ۱۳۸۹، مطالبه مشابهی از سوی شهرستان‌های شرقی تهران از جمله ورامین، پیشوا و قرچک شکل گرفت. در آن زمان حجت‌الاسلام سیدمحسن محمودی، امام جمعه موقت ورامین، در خطبه‌های نماز جمعه به ضرورت تأسیس استان جدید در شرق تهران اشاره کرده و از بی‌توجهی به این مناطق در سایه پایتخت انتقاد کرده بود.

با وجود این، طرح تقسیم استان تهران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم عملاً کنار گذاشته شد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، این موضوع دوباره در دستور بررسی وزارت کشور قرار گرفت و حتی در سال ۱۴۰۱ فرمانداری ویژه ورامین و شهریار ایجاد شد؛ اقدامی که نشانه‌ای از جدی‌تر شدن بحث تقسیم استان تلقی می‌شد. با آغاز به کار دولت چهاردهم، مطالعات مجدد درباره این طرح آغاز شد و وزارت کشور اعلام کرد تا شش ماه برای بررسی ابعاد قانونی و اجرایی آن فرصت خواهد داشت.

موافقان و مخالفان طرح تقسیم استان تهران

موافقان این طرح معتقدند ایجاد استان‌های «تهران شرقی» و «تهران غربی» می‌تواند باری از دوش مدیریت متمرکز استان تهران بردارد، به توسعه متوازن کمک کند و باعث افزایش خدمات‌رسانی به مناطق کمترتوسعه‌یافته شود. آنان به تجربه موفق تشکیل استان البرز اشاره می‌کنند و تقسیم استان تهران را گامی در راستای تمرکززدایی و بهبود کیفیت زندگی در شهرستان‌های اطراف پایتخت می‌دانند.در مقابل، مخالفان طرح تقسیم تهران نگران افزایش هزینه‌های اجرایی، گسترش بروکراسی، و تضعیف انسجام مدیریتی استان هستند. برخی از کارشناسان نیز معتقدند که تقسیمات کشوری بدون تقویت زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی دقیق، ممکن است مشکلات فعلی را دوچندان کند.

طرح تقسیم استان تهران چه مزایا و معایبی برای مردم منطقه دارد؟

از جمله مزایای مطرح‌شده این طرح، می‌توان به توسعه متوازن‌تر، جذب بودجه مستقل برای مناطق کم‌برخوردار، افزایش مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای، کاهش تمرکز خدمات در تهران و سرعت‌بخشی به فرآیندهای اداری اشاره کرد. همچنین تشکیل استان‌های جدید می‌تواند به ایجاد شغل‌های مدیریتی و اداری جدید و تقویت زیرساخت‌های محلی منجر شود.در سوی دیگر، منتقدان می‌گویند تجربه‌های مشابه در کشور نشان داده‌اند که گاهی تقسیمات جدید بیشتر جنبه نمایشی پیدا کرده‌اند و به بهبود واقعی وضعیت مردم منجر نشده‌اند. هزینه‌های بالای راه‌اندازی ادارات و زیرساخت‌های جدید، امکان بروز تعارضات محلی و افزایش پیچیدگی‌های حکمرانی از جمله نگرانی‌های جدی در این زمینه است.همچنین شکل‌گیری ساختارهای اداری جدید نیازمند زمان و هزینه بالاست و اگر با برنامه‌ریزی دقیق همراه نباشد، به جای گره‌گشایی، گره‌افزایی خواهد کرد.

نتیجه طرح تقسیم استان تهران چه شد؟

با وجود همه بحث‌ها و پیگیری‌ها، به‌نظر می‌رسد فعلاً طرح تقسیم استان تهران از دستور کار دولت چهاردهم خارج شده است. روز گذشته، استاندار تهران، در گفت‌وگویی اعلام کرد که هیچ برنامه‌ای برای تفکیک یا تقسیم استان تهران وجود ندارد و سیاست فعلی دولت، حفظ انسجام مدیریتی در این استان است. این سخنان در حالی مطرح شد که وزارت کشور شش ماه زمان برای بررسی مجدد طرح‌های تقسیماتی تعیین کرده بود.   بنابراین، به‌نظر می‌رسد که حداقل در آینده نزدیک، نباید منتظر تشکیل استان‌های شرقی و غربی تهران بود؛ هرچند این مطالبه همچنان در میان مردم و برخی نمایندگان مجلس زنده است و ممکن است بار دیگر به جریان بیفتد.