دلیل حادثه اتوبوس دانش آموزان کرمان چه بود ؟
نقص فنی سیستم ترمز اتوبوس دانش آموزان دختر مدرسه سمپاد کرمان که هفته گذشته جهت برگزاری اردوی تفریحی به شهداد اعزام شده بودند. منجر به واژگونی اتوبوس و جان باختن چهار دانش‌آموز شد؛ هرچند مسئولان وزارت آموزش و پرورش با ابراز تاسف از این حادثه اعلام کردند برخورد جدی با خاطیان صورت می‌گیرد و حتی صورت وضعیت اتوبوس را اعلام کردند، اما به گفته رئیس پلیس راهور فراجا، نه تنها صورت وضعیتی مربوط به اردوی دانش‌آموزی تنظیم نشده و اتوبوس دارای نقص فنی مستمر بوده، بلکه آیین نامه اجرایی اردوها از سوی آموزش و پرورش رعایت نشده است!.
اردو و فعالیت‌های اردویی بخشی از جریان تعلیم وتربیت است که دانش‌آموزان بر اساس علایق و رغبت‌های خود در آن شرکت می‌کنند. برگزاری هدفمند، ایمن و با برنامه اردوها، ضمن کیفیت بخشی به برنامه‌های رسمی و غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان، می‌تواند بستر لازم را برای شناسایی و رشد متوازن استعداد دانش‌آموزان در ساحت‌های شش‌گانه تعلیم و تربیت فراهم آورد؛ اما زمانی محقق می‌شود که تمام جوانب برگزاری اردو رعایت شود.
این اردوها زمانی اهداف خود را محقق می‌کنند که ضوابط قانونی از جمله امنیت سفر برای دانش‌آموزان که یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها در طول سال تحصیلی است را رعایت کرده باشد. ایمنی اردوها از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا با جان تک‌تک دانش‌آموزان و افراد مشمول نظام آموزشی مرتبط است.
بحث‌های مطرح شده زمانی رنگ و بوی مهم بودن به خود می‌گیرند که اتفاق و حادثه‌ای رخ دهد. از سال تحصیلی گذشته تا به امروز چندین تصادف دانش‌آموزی در اردوها و سرویس‌های دانش‌آموزی رخ داده که آخرین آن تصادف اتوبوس دانش‌آموزان دختر دبیرستان فرزانگان (تیزهوشان) شهر کرمان بود که به دلیل نقص فنی ۴ دانش‌آموز به همراه سرایدار و فرزند ۹ ساله‌اش جان خود را از دست دادند.
اتفاقاتی این چنینی سال‌هاست در اردوها و مسیر تردد دانش‌آموزان در سرویس‌های مدارس رخ داده؛ اما اینکه چه کسی مقصر حوادث اینچنینی است؟ جای بحث دارد.
حسین صادقی رئیس مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش در مورد برگزاری اردو و رخ دادن این حادثه می‌گوید: دستورالعمل اردویی با امضای رئیس جمهور به همه ادارات کل آموزش و پرورش ابلاغ و در دسترس همه مدارس قرار گرفته است. بر اساس این دستورالعمل مدیر مدرسه موظف است که پیش از برگزاری اردو مجوزهای لازم از جمله رضایت نامه از اولیاء دانش آموزان، معاینه فنی خودرو و همچنین بیمه شخص ثالث را دریافت کند که در اردوی دانش آموزان کرمانی، همه آیتم‌ها چک و مشکلی وجود نداشته، این حادثه در لحظه رخ داده و ترمز خودرو بریده شده و شرکت در زمان ارسال، تائیدیه‌های لازم را صادر و مجوزها را داده است.
به گفته حجت‌الاسلام محمدحسین پورثانی معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش فعلا زمان برای مقصر کردن فرد یا افراد زود است؛ اما اهمیت موضوع این است که برگه سلامت روان راننده، معاینه فنی خودرو و قرارداد مدرسه با شرکت تعاونی معتبر حمل و نقل موجود و مجوز اردو و بیمه دانش‌آموزان نیز برقرار است. صورت وضعیت اردویی که سازمان حمل و نقل پایانه‌ها صادر و امضاء شده نیز موجود است. قرارداد با تعاونی حمل و نقل بسته شده و اسم تعاونی و قرارداد کامل مشخص است. رضایت‌نامه دانش‌آموزان، نام سرپرست و مجوزها از سوی مدیر مدرسه به منطقه آموزش و پرورش تحویل داده شده؛ اما اینکه اتوبوس درون‌شهری بوده یا برون‌شهری؟ تخصص مدیر مدرسه و آموزش و پرورش نیست و تخصص تعاونی است که این اتوبوس را اختصاص داده است.
آموزش و پرورش در حالی به وجود صورت وضعیت اتوبوش اشاره کرده که سردار سیدتیمور حسینی رئیس پلیس راهور فراجا این موضوع را تایید نمی‌کند و حتی می‌گوید: در حادثه تصادف دانش‌آموزان کرمانی صورت وضعیت مربوط به اردوی دانش‌آموزی تنظیم نشده بود و همین امر موجب شد این اتوبوس مانند یک وسیله نقلیه عمومی معمولی تلقی شود. پاسگاه‌های پلیس راه، صورت وضعیت‌ها را ملاک کنترل خود قرار می‌دهند و این اسناد را باید به وضوح مشخص کنند که اتوبوس برای حمل دانش‌آموزان یا دانشجویان به کار گرفته شده است. اتوبوسی که در این حادثه استفاده شده، طی دو یا سه سال گذشته صرفاً در مسیرهای کوتاه کمتر از ۷ کیلومتر فعالیت داشته است و انتخاب چنین وسیله نقلیه‌ای برای یک سفر طولانی اقدامی نادرست و ناشی از کوتاهی در رعایت دستورالعمل‌های ابلاغی بوده است.
اما سینا بنی اسد، دادستان عمومی و انقلاب ماهان هم ضمن تشریح آخرین وضعیت پرونده واژگونی اتوبوس حامل دانش آموزان کرمانی در محور شهداد به کرمان با اشاره به اینکه پرونده این حادثه دلخراش در دادستانی ماهان در حال رسیدگی است، می‌گوید: راننده اتوبوس و مدیرعامل شرکت حمل و نقل از روز بعد از حادثه تا کنون بازداشت هستند و مدیر مدرسه نیز تحت نظارت قضایی است. مدیرکل آموزش و پرورش استان، مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان، مدیرکل راه و شهرسازی استان و رئیس آموزش و پرورش ناحیه دو کرمان برای ادای توضیحات به دادستانی احضار شده‌اند. همچنین دفتر شرکت حمل و نقل مذکور با دستور قضایی پلمب و کد فعالیت آن غیر فعال شده است.
بنابر اظهارت دادستان ماهان، اتوبوس بر اساس نظریه پلیس راه دارای نقص فنی مستمر بوده به گونه‌ای که یکی از چرخ‌های عقب از ابتدا فاقد سیستم ترمز بوده است. طبق تحقیقات به عمل آمده فرسودگی ناوگان مشهود است و اتوبوس سانحه دیده ولوو B۱۲ مدل ۱۳۸۲ بوده است. آیین نامه اجرایی اردوهای دانش آموزی به صورت دقیق و کامل از سوی مدرسه و آموزش و پرورش رعایت نشده است. برای اردوی مدرسه می بایست با یک شرکت حمل و نقل معتبر قرداد منعقد می شد، اما در این رابطه مسئولان مدرسه فرزانگان کرمان به صورت شخصی با رانندگان توافق کرده و شرکت حمل و نقل هم صورت وضعیت را صرفا بر اساس اظهارات رانندگان تنظیم کرده است.
این مقام قضایی گفت: طبق دستور العمل های موجود می بایست در هر اتوبوس یک نفر سرپرست یا مربی هم جنس با دانش آموزان (خانم) حضور داشته باشد؛ اما تحقیقات اولیه حاکیست در اتوبوس حادثه دیده سرپرست و مربی حضور نداشته و صرفا سرایدر آقا و همسرش حضور داشته‌اند.
به گزارش ایسنا، در ادامه نگاهی می‌شود به آیین‌نامه اردوهای دانش‌آموزی که بر اساس آن دانش آموزان و عوامل اجرایی اردو باید از «بیمه حوادث» و «بیمه درمان» نیز برخوردار باشند:
ـ اخذ «رضایت نامه» کتبی ولی یا قیم قانونی دانش آموز الزامی است.
ـ «وسایل نقلیه» مورد استفاده الزاماً باید از شرکت‌های مسافربری معتبر تأمین شود.
ـ استفاده از قطار در صورت در دسترس بودن ضروری است.
ـ برای آمد و شد دانش آموزان با قطار، هواپیما، کشتی و وسایل نقلیه مجاز دریایی رعایت ضوابط و استانداردهای مربوط الزامی است. حرکت وسایل نقلیه اردویی در شب و شرایط آب و هوایی نامناسب «ممنوع» است.
ـ همچنین برگزاری اردو برای گروه‌های سنی دانش‌آموزان بدون رعایت مفاد این آیین‌نامه و سایر مقررات مربوط از سوی موسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی «غیر دولتی» ممنوع است و در صورت عدم توجه و ارتکاب تخلف برابر مقررات مربوط رفتار خواهد شد.
ـ نظارت بر اجرای مطلوب و اثر بخش اردوها و رعایت قوانین و مقررات به عهده واحدهای ذی ربط در ادارات آموزش و پرورش شهرستان استان و دفاتر ستادی وزارت آموزش و پرورش خواهد بود و نظارت بر اردوی مدرسه‌ای و ارزشیابی آن توسط مدیر و با مشارکت شورای مدرسه و انجمن اولیاء و مربیان مدرسه صورت می‌گیرد.
ـ همچنین مسئولیت برگزاری اردو به عهده مدیر، سرپرست اردو و عوامل اجرایی است و هرگونه عدول از مقررات و مفاد این آیین نامه و شیوه نامه مربوط از سوی برگزار کنندگان و عوامل اجرایی اردوه تخلف محسوب می‌شود و با متخلفان حسب قانون و مقررات مربوط رفتار خواهد شد.
ـ بر اساس آیین‌نامه یاده شده، برنامه اردوها همواره به صورت مدرسه‌ای( مراکز آموزشی و پرورشی) شهرستانی، استانی، قطبی و کشوری تنظیم و با اخذ مجوز از مراجع و با رعایت مفاد این آیین نامه اجرا می شود. اردوی مدرسه‌ای در محدوده شهرستان با موافقت شورای مدرسه، اردوی درون استانی خارج از محدوده شهرستان مستلزم اخذ مجوز از شورای مدرسه و اداره آموزش و پرورش محل، برگزاری اردوهای برون استانی، مستلزم اخذ مجوز از مراجع مذکور و اخذ موافقت اداره کل آموزش و پرورش استان مربوطه، مجوز برگزاری اردوهای قطبی و کشوری از سوی معاونت‌ها، سازمان‌ها و مراکز ذی ربط در سطح وزارت آموزش و پرورش صادر می‌شود و برنامه‌های اجرایی آن قابل تفویض به استان میزبان است.
به گزارش ایسنا، اگرچه وزیر آموزش و پرورش گفته با کوتاهی صورت گرفته در حادثه واژگونی اتوبوس دانش آموزان کرمانی، کسی مماشات نخواهد داشت و اشد برخورد با مقصران حادثه صورت می‌گیرد اما واقعیت آن است که با ضعف و خلاهای نظارتی و مدیریتی، این حادثه اولین و آخرین در کشورمان نخواهد بود . درباره اردوهای دانش‌آموزی دستورالعملی وجود دارد اما متاسفانه نظارت لازم بر اجرای آن وجود ندارد که اگر این نظارت وجود داشت شاید این ۴ دانش‌آموز استعداد درخشان اکنون پشت میز کلاس بودند.
حادثه اخیر نشان از خلاءهایی در نحوه اجرای این دستورالعمل‌ها دارد که یکی از آنها استفاده از سامانه نظارت و کنترل اردوهای دانش‌آموزی برای رصد موقعیت و ایمنی اردو است که مشخص نیست که این سامانه فعال بوده یا خیر؟ مسئولیت‌های ایمنی اردوها باید به چه کسی واگذار شود؟ و … سوالات دیگری که هرچند پاسخ هم داده شود از غم اتفاقات و حوادثی که گویا تکرارشان تمامی ندارد، نخواهد کاست.
