دورنمای ممنوعیت واردات آلومینیوم روسیه از سوی اتحادیه اروپا به‌عنوان بخشی از بسته تحریمی این اتحادیه علیه روسیه به دلیل تهاجم این کشور به اوکراین است. این موضوع چرخش روسیه به سمت آسیا را تسریع می‌کند، اما رغبت چین برای صادرات  آلومینیوم بیشتر با توجه به حذف تخفیف مالیاتی بر صادرات کلان محصولات نیمه‌ساخته این کشور نیز نامشخص است. قیمت‌های بالای اکسید آلومینیوم و نوسانات آلومینیوم بورس فلزات لندن (LME) دو عاملی هستند که  با هم نشان از آشفتگی بازار دارند.

احتمال اعمال تعرفه از سوی ایالات‌متحده امریکا

ترامپ بارها تهدید کرده است که بر واردات آلومینیوم امریکا از کانادا و مکزیک تعرفه ۲۵درصدی اعمال خواهد کرد.کانادا تقریبا بزرگ‌ترین تامین‌کننده فلزات اولیه برای ایالات‌متحده است که حدود ۷۹‌درصد از کل واردات را در ۱۱ماهه سال ۲۰۲۴ به خود اختصاص داده است. مکزیک نیز تامین‌کننده عمده ضایعات آلومینیوم و آلیاژ آلومینیوم است. بازار هنوز متقاعد نشده است که تعرفه‌ها برای هر دوره زمانی به صورت طولانی اعمال شود.

قرارداد بورس‌کالای شیکاگو(CME Midwest)  که بهترین شاخص ریسک تعرفه است، از زمان پیروزی ترامپ در انتخابات امریکا در ماه نوامبر افزایش یافته است، اما این دستاوردها نسبت به تاثیر افزایش ۲۵درصدی هزینه برای مصرف‌کنندگان امریکایی، کمتر است.با این حال، ترامپ در مورد آلومینیوم کانادا سابقه اختلال در تعرفه‌های تجاری با این کشور را دارد. زمانی که او در سال ۲۰۱۸ تعرفه‌های ۱۰درصدی را برای واردات آلومینیوم وضع کرد، ابتدا شامل کشور کانادا شد، سپس در سال ۲۰۱۹ معاف شد. این تعرفه در ماه اوت ۲۰۲۰ اعمال و یک ماه بعد مجددا معاف شد.ترامپ در اولین اقدام دولت خود می‌خواهد از تعرفه‌های آلومینیوم به عنوان ابزار چانه‌زنی بی‌قید و شرط برای گرفتن امتیاز بیشتر، در اختلافات تجاری با همسایه شمالی خود یعنی کشور کانادا استفاده کند.

تغییر روند اتحادیه اروپا در واردات آلومینیوم

اتحادیه اروپا در حال طراحی برنامه‌هایی برای شروع دور جدید تحریم‌ها علیه روسیه در ماه آینده  ارائه کرده که همزمان با سومین سالگرد جنگ در اوکراین است. سیاست‌گذاران اروپایی تاکنون از ممنوعیت کامل واردات آلومینیوم از روسیه خودداری کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد امسال این ماجرا تغییر کند. مصرف‌کنندگان آلومینیوم اتحادیه اروپا به‌طور متوالی وابستگی خود را به فلز اصلی روسیه کاهش داده‌اند. سهم روسیه از کل واردات بلوک در ۱۰ماهه اول سال ۲۰۲۴ از ۱۱‌درصد و ۱۹‌درصد در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۲ به سطح ۶‌درصد کاهش یافت.اما صادرات روسیه به اروپا با ۱۳۰‌هزار تن در ماه ژانویه تا اکتبر میزان کمی نبوده و هرگونه ممنوعیت واردات احتمالا باعث آشفتگی برای جایگزین کردن تامین‌کنندگان این فلز خواهد شد.

روسیه طی سه‌سال گذشته به طور پیوسته فروش خود را به مصرف‌کنندگان آسیایی به‌ویژه چین افزایش داده است.صادرات فلز روسیه به چین از ۲۹۱هزار تن در سال ۲۰۲۱ به ۱.۲میلیون تن در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت و در مسیری بود که در ۱۱ماهه سال ۲۰۲۴ با کل آن مطابقت داشت.چین در آغاز ماه دسامبر به تخفیف‌های مالیاتی بر صادرات محصولات آلومینیومی مانند میله و فویل پایان داد که این موضوع به احتمال زیاد صادرات سالانه حدود ۵میلیون تن به بازارهای خارج از کشور را به خطر می‌اندازد.به نظر می‌رسد به احتمال زیاد صادرات محصولات نیمه‌ساخته در سال‌جاری و تقاضا برای این فلز وارداتی کاهش می‌یابد.

شرکتRusal ، تولیدکننده برتر آلومینیوم روسیه، احتمالا امسال فلز زیادی برای عرضه نخواهد داشت.این شرکت در ماه نوامبر اعلام کرد در واکنش به افزایش قیمت آلومینا، ماده اولیه تولید کارخانه ذوب، تولید خود را ۶‌درصد کاهش خواهد داد که بخشی از آن به دلیل فشار زیاد قرارداد بورس آتی شانگهای (SHFE)  بود که در پایان سال به اتمام رسید و از بازار آلومینا خارج شد. اما قیمت‌های بورس شانگهای همچنان در ابتدای سال ۲۰۲۴ به میزان قابل‌‌‌توجهی افزایش می‌‌‌یابد و قیمت آلومینا در کشور‌های غربی همچنان در سطوح بالا باقی مانده است.

ذخایر آلومینیوم دربورس فلزات لندن (LME) در ماه‌‌‌های اخیر به طور پیوسته در حال کاهش بود و به میزان ۲۴۹‌هزار تن رسید که در کمترین سطح خود از ماه مه سال ۲۰۲۴ است.اطلاعات نامتقارن زیادی در مورد موجودی آلومینیوم بورس فلزات لندن وجود دارد که آربیتراژ انبار نیز همچون اصول عرضه و تقاضا عامل مهمی است. اما مواردی نظیر کمبود مواد خام، موجودی کم و عدم‌قطعیت تجاری، سبب تحریک قیمت آلومینیوم در بورس فلزات لندن طی سه‌ماه اخیر شده است.

قیمت آلومینیوم در معاملات روز دوشنبه ۲۰ژانویه نیز به بالاترین سطح یک‌ماهه خود یعنی به میزان ۲۷۰۰دلار  به‌ازای هر تن رسید.به نظر می‌رسد که آثار مخرب جنگ تجاری بر مصرف جهانی بین ایالات‌متحده امریکا و دیگر کشور‌ها در محاسبات بازار نادیده گرفته شده است.

در حال حاضر عوامل دیگری در تعیین قیمت آلومینیوم دخالت داشته و بیشتر آنها در سمت عرضه قرار دارند. با این حال، یک احتمال قوی وجود دارد و آن، این است که بازار زمانی تقریبا کاملا یکپارچه شده بود، اما در حال حاضر به بخش‌های جغرافیایی متمایز تقسیم شده است.

فرآیند تولید آلومینیوم

فرآیند تولید آلومینیوم به این صورت است که سنگ معدن بوکسیت که معمولا در خاک‌های مختلف مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری یافت می‌شود، طی فرآیند بایر به آلومینا تبدیل می‌شود. سپس آلومینای به‌دست آمده به روش هال هرولت ذوب و احیا شده و به آلومینیوم خالص تبدیل می‌شود. امروزه آلومینیوم به دلیل دارا بودن خصوصیات و ویژگی‌های مطلوب، در بسیاری از صنایع مانند حمل و نقل و خودروسازی، ساختمان‌سازی، بسته‌بندی، صنایع نظامی و لوازم مصرفی بادوام کاربرد دارد و به‌دلیل گسترش این صنایع در سال‌های آتی رشد مصرف آلومینیوم چشمگیر خواهد بود. هم‌چنین آلومینیوم به دلیل ارزان بودن نسبت به دیگر فلزات کاربردی مانند مس، در بسیاری از صنایع توانایی جایگزینی با آن‌ها را دارد. به عنوان مثال امروزه هادی‌های آلومینیومی در نیروگاه‌های برق را به دلیل سبک بودن و رسانایی مطلوب در واحد جرم نسبت به فلز مس، می‌توان جایگزین هادی‌های مسی کرد.

بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده آلومینیوم در سال ۲۰۲۰ با حجم تولید به ترتیب برابر ۶.۶ میلیون تن و ۵.۷ میلیون تن، شرکت‌های چین‌آلکو و هنگ‌چیائو بودند که هردو در کشور چین واقع شده‌اند و در رتبه اول و دوم جهان از نظر تناژ تولید قرار دارند. شرکت روسال روسیه نیز با حجم تولید ۳.۸ میلیون تن در رتبه سوم قرار گرفت. شرکت‌های آل‌کوآ در امریکا و نورسک‌هیدرو در نروژ نیز از دیگر شرکت‌های مهم در این زمینه شناخته شدند. در خاورمیانه نیز شرکت اماراتز گلوبال آلومینیوم (EGA) با حجم تولید برابر با ۲.۶ میلیون تن واقع در امارات متحده عربی و شرکت آلبا در بحرین با حجم برابر ۱.۵ میلیون تن آلومینیوم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این منطقه به شمار می‌روند. هم‌چنین شرکت‌ معادن عربستان سعودی و قط آلوم یا آلومینیوم قطر از دیگر تولیدکنندگان بزرگ آلومینیوم در منطقه خاورمیانه به‌حساب می‌آیند. در ایران نیز شرکت‌های ایرالکو، المهدی، سالکو و آلومینای جاجرم با مجموع ظرفیت تولید بیش از ۵۶۰ هزار تن آلومینیوم، تولیدکنندگان اصلی شمش‌های آلومینیومی به‌شمار می‌روند.

تولید آلومینیوم علاوه بر آلومینا به عنوان ماده اولیه، به انرژی برق نیز بسیار وابسته است. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد در مناطقی که توسعه صنعت برق به کندی پیش ‌رود، قادر به توسعه صنعت آلومینیوم نخواهد بود. پیش‌تر بیان شد که چین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلومینیوم در جهان به‌شمار می‌رود و برق تامینی آن بیش‌تر از سوخت‌های فسیلی است. از طرفی قانون به صفر رساندن خالص انتشار گازهای کربن دی‌اکسید در چین تا سال ۲۰۶۰، به‌طور سخت‌گیرانه‌ای اجرا می‌شود. بنابراین انتظار می‌رود کارخانه‌های تولیدکننده‌ای که از سوخت‌های فسیلی برای تولید برق استفاده می‌کنند متوقف شوند و تنها کارخانه‌هایی که از منبع برقابی استفاده کنند پایدار بمانند.

سخن پایانی

پیش‌بینی می‌شود حجم تولید آلومینیوم در چین در سال‌های آینده کاهش می یابد و بر حجم واردات این کشور افزوده شود. در این‌صورت کشورهای همسایه شمالی چین مانند قزاقستان و کشورهای همسایه جنوبی مانند ویتنام، مالزی و اندونزی پتانسیل بالایی برای تولید آلومینیوم و صادرات آن به چین خواهند داشت، به‌خصوص آن‌که کشور مالزی از ظرفیت نیروگاهی مناسبی جهت تولید آلومینیوم برخوردار است، بنابراین شانس بیشتری در این حوزه خواهد داشت.