در دولت جدید نیز مسئولان صحبت‌هایی در این باره داشته‌اند که خروجی آن اعلام خبر احتمال انتقال پایتخت و مطرح بودن مکران به‌عنوان یک گزینه بود؛ خبری که در اظهار‌نظرهای بعدی مسئولان اصلاح و تاکید شد انتقال پایتخت درحال‌حاضر قطعی نیست و تنها بحث‌هایی در این باره مطرح شده است. با این حال همین خبر کافی بود تا بحث‌ در این زمینه در میان موافقان و مخالفان این طرح بالا بگیرد و جلسات کارشناسی در این باره برگزار شود. کمیسیون توسعه بازرگانی بنیاد امید ایرانیان نیز در جلسه اخیر خود با حضور معصومه پورآقایی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری به بررسی نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای انتقال پایتخت به مکران از بعد اقتصادی و امکان‌سنجی پرداخته که در ادامه به نظرات کارشناسی اعضای حاضر در این نشست پرداخته می‌شود.

احیای تهران با ۲۰ درصد هزینه انتقال

به‌گزارش صمت در جلسه کمیسیون توسعه بازرگانی بنیاد امید ایرانیان که به ریاست محمدصادق مشایخ برگزار شد، معصومه آقاپور علیشاهی مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری، علی‌اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در دولت تدبیر و امید، رضا امراللهی رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی، ناصر نوبری آخرین سفیر ایران در شوروی سابق، ایرج حسابی رئیس بنیاد پروفسور حسابی، محسن بهرامی ارض اقدس معاون اسبق وزیر بازرگانی و عضو شورای رقابت، حیدر مستخدمین حسینی معاون اسبق وزارت اقتصاد و بانک مرکزی، افسانه توکلی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه الزهرا حضور داشتند و به طرح دیدگاه‌های‌شان درباره انتقال پایتخت به مکران پرداختند.

در ابتدای این نشست محمد صادق مشایخ، رئیس کمیسیون توسعه بازرگانی بنیاد امید ایرانیان تاکید کرد: باتوجه به آمایش سرزمین صورت گرفته طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۲ مطلوب است دولت وفاق به توزیع امکانات اقتصادی و شغلی در کلیه استان‌ها به‌طور متوازن بپردازد و با اختصاص مشوق‌های مالی و معیشتی برای آحاد مردم، در شهرهای محل تولدشان، در جهت کاهش مهاجرت به پایتخت تلاش و سپس به‌مرور، مهاجرت معکوس از پایتخت به شهرهای مرجع مهاجرین پایتخت را به‌طور جدی دنبال کند.

مشایخ که سابقه فعالیت اقتصادی و سیاسی را در کارنامه خود دارد درباره مسئله انتقال پایتخت گفت: باتوجه به هزینه نجومی انتقال پایتخت، مطلوب است دولت از یک سو با اختصاص حداکثر ۲۰ درصد هزینه انتقال پایتخت، به ترمیم و احیای تهران بپردازد و از سوی دیگر صنایع و اداراتی که امکان انتقال دارند را به سواحل مکران منتقل کند.

وی در بیان راهکارهای این ترمیم اظهار کرد: نخستین مسئله این است که در راستای رفع آلاینده‌های زیست‌محیطی با قید اولویت اقدام شود و در مرحله بعد کاهش حجم ترافیک با افزایش اعتبار بخش حمل‌و‌نقل عمومی و مترو در دستور کار قرار گیرد.

این فعال حوزه اقتصادی افزایش بودجه‌های عمرانی و بهسازی ساختمان‌ها را از دیگر ضرورت‌های ترمیم پایتخت دانست و ادامه داد: برقراری محدودیت در ورود اتباع بیگانه به پایتخت و انتقال کلیه صنایع و کارخانجات از پایتخت و حومه آن، به بخش‌های ساحلی جنوب کشور به‌ویژه مکران از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند در دو بخش ترمیم پایتخت و ایجاد فرصت توسعه برای مکران تاثیر مثبت داشته باشد.

مشایخ با اشاره به ظرفیت‌های مکران تاکید کرد: طول ساحل مکران ۱۰۰۰ کیلومتر است که ظرفیت کلانی را جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نیز توسعه صنایع مولد و توریسم در اختیار قرار می‌دهد؛ بنابراین دولت باید با وضع مشوق‌های سرمایه‌گذاری به توسعه صنعت توریسم و استقرار صنایع با مصرف آب بالا در مکران بپردازد.

 تهران دیگر ظرفیت توسعه ندارد

معصومه آقاپور علیشاهی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری در نشست مذکور درباره شایعات مطرح‌شده مبنی بر انتقال پایتخت اظهار کرد: دکتر پزشکیان نگفتند پایتخت به مکران انتقال پیدا کند، بلکه تنها پیشنهاد دادند در مسیر توسعه اقتصادی و بنادر مکران و رقابتی شدن آن با کشورهای منطقه، مطلوب است گاهی برخی جلسات دولت در این منطقه برگزار شود.

آقاپور در این باره افزود: این یک واقعیت است که تهران دیگر ظرفیت توسعه ندارد و دکتر پزشکیان بر مدیریت دانش‌محور تهران در جهت رفع مشکلات آن تاکید دارند.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری در تشریح اولویت‌های دولت اظهار کرد: بزرگ‌ترین اولویت دولت، رفع ناترازی انرژی، به‌ویژه در حوزه برق است. بر همین مبنا اطلس باد-آفتاب برای اجرا موردبررسی دقیق قرار گرفته است.

وی در ادامه گفت: تا خرداد سال آینده 30 هزار مگاوات کسری برق خواهیم داشت که برای غلبه بر این چالش توسعه انرژی خورشیدی-بادی و ترکیبی با تکنولوژی جدید به‌دلیل توجیه بالای اقتصادی موردتوجه و تاکید رئیس‌جمهور محترم است. در شرایط کنونی، ایجاد مزارع خورشیدی با کیلووات‌های پایین برای خانوارها در اولویت برنامه‌های حوزه تامین انرژی قرار دارد.

آقاپور ادامه داد: دولت ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی با خطوط اعتباری چینی را در دستور کار قرار داده و بانک مرکزی برای تضمین این سرمایه‌گذاری، ورود خواهد کرد.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری در تشریح دیگر اولویت‌های دولت با تاکید بر اینکه دکتر پزشکیان شرافتمندانه و حکیمانه، در تلاش برای رفع ناترازی‌ها، رفع تحریم‌ها و رفع ابرچالش‌های اقتصادی است، گفت: رفع ناترازی‌های اجتماعی و فرهنگی دیگر مسئله‌ای است که رئیس‌جمهوری بسیار بر آن اهتمام دارند و بر ضرورت اجرای برنامه‌هایی در این زمینه تاکید می‌کنند.

آقاپور مشکلات نسل آلفا و بتا و زد را از دیگر مسائلی دانست که دولت کنونی در پی رفع آنها است و تاکید کرد: رفع بحران آینده شغلی، تحصیلی و معیشتی جوامع سنی جدید از مسائلی است که دولت توجه زیادی به آنها دارد و اهتمامی ویژه‌ای برای آنها به کار گرفته است.

وی با اشاره به بحث اقتصاد دریامحور بیان کرد: دولت هفته‌ای 2 جلسه به‌ویژه در زمینه توسعه سواحل مکران دارد و آن را مجدانه پیش می‌برد. بناست کریدور شمال-جنوب، از پارس‌آباد تا چابهار و مکران و نیز کریدور اوراسیا ایجاد شود و توسعه یابد.

توسعه تجارت با 19 کشور همسایه از دیگر مواردی بود که مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری در شمار برنامه‌های دارای اولویت دولت به آن اشاره و هدف از این برنامه را تبدیل ایران به هاب اقتصادی منطقه عنوان کرد.

آقاپور در‌باره مذاکرات صورت‌گرفته بین ایران و روسیه درباره واردات گاز از این کشور نیز گفت: قرار است گاز روسیه توسط ایران سوآپ شود و ناترازی‌های موجود به‌مرور و با جدیت در مسیر کاهشی شدن قرار دارند و تلاش می‌شود با خرد جمعی و استفاده از دانش روز جهانی مرتفع شوند.

 مکران ریشه فرهنگی غنی ندارد

در ادامه این نشست علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دولت دوازدهم درباره انتقال پایتخت گفت: برای دولت از نظر مالی امکان انتقال پایتخت وجود ندارد. نرخ تقریبی تهران ۴ هزار تا ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار است؛ بنابراین بهتر است دولت تنها به رفع مشکلات پایتخت بپردازد.

مونسان با اشاره به ظرفیت‌های گردشگری پایتخت بیان کرد: تهران دارای ۳۰۰ نقطه گردشگری است و از ریشه فرهنگی غنی برخوردار است؛ بنابراین حفظ آن به‌عنوان پایتخت از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی در مقایسه تهران و مکران در زمینه دارا بودن بسترهای مرکزیت سیاسی با تاکید بر اینکه مکران از جایگاه ویژه اقتصادی در منطقه برخوردار است و در طراحی شهری آن جذب جمعیت ۲.۵میلیون نفری دیده شده، در عین حال تصریح کرد: مکران ریشه فرهنگی غنی ندارد و از آن مهم‌تر از باب زندگی چندین ماه سخت گرمایی دارد، اما در مقابل تهران ضمن داشتن ریشه فرهنگی غنی، از آب‌و‌هوای معتدل برخوردار است. علاوه بر این مکران به‌لحاظ سیاسی و امنیتی، از موقعیت نامناسب ژئوپلتیکی برخوردار است.

مونسان هزینه‌ بالای پروژه انتقال پایتخت را نیز از چالش‌های عمده اجرای این برنامه برشمرد و بیان کرد: هزینه ایجاد شهری با جذب جمعیت ۲ میلیون نفر در مکران حدود ۷۰ تا ۱۴۰ میلیارد دلار است که دولت باید در این رابطه قویا به بهینه‌سازی هزینه‌ها دقت نظر داشته باشد؛ به‌عبارت شفاف‌تر انتقال پایتخت به‌دلیل هزینه افسارگسیخته آن عملا غیرممکن است؛ بر همین اساس بهتر است دولت با اختصاص بودجه‌ای کارشناسی‌شده تهران را به‌ویژه در حوزه‌های ترافیک و حمل‌ونقل شهری احیا کند. در مهم‌ترین اقدام هم باید با برقی کردن شبکه حمل‌ونقل و توسعه آن به کاهش آلودگی و ترافیک پایتخت پرداخت.

انتقال آب‌برها و آلاینده‌ها به مکران

محسن بهرامی‌ارض اقدس، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نیز در جلسه یادشده گفت: موضوع انتقال پایتخت از دهه 60 بارها مورد بحث در دولت‌ها قرار گرفته، اما همیشه مخالفان و منتقدان جدی داشته و دارد.

ارض اقدس درباره انتقال پایتخت گفت: دولت تنها باید به احیای تهران (پایتخت) و رفع معضلات آن بپردازد. در این راستا جدا کردن صنایع آب‌بر از پایتخت و انتقال آنها به سواحل جنوبی به‌ویژه مکران راهکاری بسیار مطلوب است.

این فعال حوزه اقتصاد در ادامه تصریح کرد: اهالی مکران با انتقال پایتخت به این منطقه به‌شدت مخالفند؛ چه‌بسا همین حالا به‌دلیل شایع شدن خبر انتقال پایتخت به آنجا، با گرانی باورنکردنی زمین‌های مکران و دیگر آیتم‌های معیشتی، زندگی بر اهالی مکران سخت شده است.

وی در پایان با تاکید بر اینکه باید پارادایم خردگرایی را تغییر داد، نه پایتخت را! گفت: در توسعه سواحل مکران شاهد ساخت صنایع پتروشیمی در جوار سواحل هستیم و شهرها با فاصله 30 کیلومتری از ساحل در حال ساخت هستند و این خطایی فاحش است و باید عکس این برنامه حادث شود؛ یعنی شهرها در کنار ساحل ساخته شوند و صنایع در فاصله‌ای دورتر و انتقال آب به این صنایع نیز با عملیات پایپینگ به‌راحتی ممکن خواهد بود.

تجربه جابه‌جایی‌ها موفق نبوده است

ایرج حسابی نیز در این نشست گفت: مدیریت پایتخت باید مانند کشورهای توسعه‌یافته، منطبق بر ایده‌های دانشگاهی باشد و مدیریت شبکه حمل‌ونقل و آبرسانی باید با مدیریت روز جهانی مطابقت داشته باشد.

وی با اشاره به تجربه کشورهای دیگر در زمینه انتقال پایتخت تصریح کرد: جابه‌جایی پایتخت ابربحران‌های عدیده‌ای را با خود به همراه می‌آورد که جدی‌ترین آنها فراری دادن سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی است. تجربه جابه‌جایی پایتخت در کشورهای مختلف ثابت کرده با انتقال پایتخت نه‌تنها مشکلات شهری پایتخت مرتفع نمی‌شود، بلکه بیشتر می‌شود. نمونه بارز آن شهر استانبول ترکیه است.

حسابی درباره هوای آلوده پایتخت و رفع این مشکل گفت: پالایش و رفع آلودگی هوای تهران با سرمایه‌گذاری و استفاده از مشاوران مطرح جهانی در این حوزه به‌فوریت قابل تحقق است.

رضا امراللهی، رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی درباره انتقال پایتخت گفت: منطقه مطلوبی که در دولت‌های سازندگی و اصلاحات برای پایتخت در نظر گرفته شد، مکانی حد فاصل شاهرود-گرگان بود.

این سیاستمدار پیشین در تشریح ویژگی‌های الزامی شهرها برای مرکزیت سیاسی اظهار کرد: مطابق بررسی‌های جهانی، جمعیت شهرهایی که به‌عنوان پایتخت انتخاب می‌شوند حداقل باید یک میلیون نفر باشد؛ یعنی مدیریت جمعیت در پایتخت از مهم‌ترین اقدامات است. مولفه بعدی بحث آب و کیفیت هواست که باید به‌درستی از آنها حفاظت شود و بحث دیگر حائزاهمیت، امنیت پایتخت از بعد لرزه‌خیزی است که بر همین مبنا باید از گسل‌های پرخطر دور باشد.

امراللهی در بیان پیشنهادهایی برای شکل‌گیری پایتختی مطلوب تاکید کرد: زمین‌های اطراف پایتخت باید غیرقابل‌معامله باشند تا از مهاجرت بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌رویه به پایتخت و افزایش تصاعدی جمعیت و... جلوگیری شود. در هر حال باید قدرت بلع تهران حذف شود و از سوی دیگر در راستای توزیع جمعیت تهران در دیگر شهرها اقدام کرد.