دولت چهاردهم در مورد فیلترینگ و ضرورت رفع آن از همان آغاز به کار وعده‌های بسیاری داد. وزیر ارتباطات این دولت یعنی ستار هاشمی از ابتدا گفت موضوع رفع فیلترینگ نیازمند کار کارشناسانه‌ است. از همان ابتدا فشار رسانه‌ای بر دولت از جهات مختلف و جریان‌های موافق و مخالف فیلترینگ وارد شد. 

سناریو‌های مختلفی درباره پروسه یا فرایند رفع فیلترینگ وجود دارد. رسانه‌ها از جزئیات طرحی که وزارت ارتباطات و دولت به نهادهای بالادستی و شورای عالی فضای مجازی ارائه داده است اطلاعی ندارند. طرحی که در دست بررسی‌ است و نتیجه بررسی‌ها به احتمال زیاد امروز و با برگزاری جلسه شورای عالی فضای مجازی تا حدی مشخص خواهد شد.

فیلترینگ یک مساله پیچیده است/ ذی‌نفعان سیاست فیلترینگ چه کسانی هستند؟

همان‌طور که ذکر شد، سناریوهای مختلفی درباره رفع فیلترینگ وجود دارد. یک سناریو رفع فیلتر کامل است که احتمال آن با توجه به ابعاد امنیتی مساله فیلترینگ پایین است. در این میان سناریو رفع فیلترینگ چندمرحله‌ای قوت می‌یابد. 

فیلترینگ ابزاری بود که برای کنترل محتوای آلوده مورد استفاده قرار می‌گرفت. در کشور ما اما کارکرد فیلترینگ در گذر زمان تغییر کرد و به ابزاری برای کنترل سکوها و پلتفرم‌ها تبدیل شد. در خیلی از موارد اعمال فیلترینگ ناگهانی و بدون اطلاع قبلی انجام می‌شد. این روش در مدیریت باعث آسیب دیدن بخش‌های خصوصی و کسب‌وکارهای آنلاین شد.

با گسترش محدودیت و فیلتر شدن اکثر شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده کاربران، خرید و فروش فیلترشکن در کشور به امری عمومی تبدیل شد. شبکه‌ فروش غیررسمی در کشور پخش شد و خیلی زود گزارش‌ها به حجم یا گردش سالانه مالی این شبکه پرداختند. ارقامی که در پیگیری‌های خود به آن دست یافت و شرح کاملش را می‌توانید در گزارش «بازاری که در تاریکی می‌فروشد/ گردش مالی مافیای فیلتر شکن چقدر است؟» بخوانید.

در این گزارش آمده بود، گردش مالی مافیای فروش فیلترشکن بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان است. فعالیت در بازار غیررسمی یعنی نپرداختن مالیات و و مواردی مثل آن. مسئولان و کارشناسان بسیاری از شبکه مافیایی فروش فیلترشکن اسم برده‌اند.

مورد دیگری که بر پیچیدگی مساله فیلترینگ می‌افزاید، ابعاد امنیتی آن است. فیلترینگ در سال‌های مختلف با بالا گرفتن تنش در سطح جامعه و افزایش خشونت به عنوان ابزاری برای کنترل مورد استفاده قرار گرفت. 

در این میان کارشناسان بسیاری از مضرات سیاست فیلترینگ در اقتصاد آنلاین کشور گفته‌اند. اینکه فیلترینگ در حال حاضر به سود هیچ‌کس نیست و تنها ذی‌نفعان فیلترینگ شبکه فروش فیلترشکن در کشور هستند.

آیا مخالفان و موافقان فیلترینگ به نتیجه رسیده‌اند؟

محدودیت برخی از پلتفرم‌ها مثل گوگل‌پلی آسیب جدی به اکوسیستم برنامه‌سازان و بازی‌سازان وارد کرده است. از سمت دیگر دسترسی نداشتن به گوگل‌پلی، سطح امنیت عموم کاربران را به‌خاطر ناتوانی در به‌روزرسانی برنامه‌ها یا اپلیکیشن‌ها کاهش داده است.

در زمان وزارت عیسی زارع‌پور در دولت سیزدهم تلاش‌هایی برای رفع فیلتر گوگل‌پلی صورت گرفت که البته با تغییر دولت‌ها این تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند. 

فیلترینگ موافقان و مخالفان بسیاری دارد. طرح چندمرحله‌ای دولت برای پیشبرد در فرایند رفع فیلترینگ احتمالاً از پلتفرم‌هایی که رفع فیلترینگ آنها مخالفت کمتری در پی دارد شروع خواهد شد. اما احتمالاً رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی محبوبی مانند تلگرام یا اینستاگرام محل مناقشه و تنش‌های بسیاری خواهد بود.