با وجود وعده‌های مکرر وزارت بهداشت برای تامین واکسن کرونا و واکسینه همگانی، همچنان کشور با روند کند تامین واکسن مواجه است. علاوه‌بر بحران‌های پیش‌بینی‌شده برای تامین واکسن، موضوع افزایش قیمت و تامین دارو نیز به این مشکلات افزوده شده است. صف‌های طویل مردم در انتظار داروهایی که تا چند ماه پیش اقلام چندان موردتوجهی نبودند و مشکلی برای تهیه آنها وجود نداشت، کمبود سرم که معمولی‌ترین فرمول‌ ساخت را دارد، ناتوانی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در تامین دارو و بسیاری از موارد مشابه، خبر از بروز یک بحران جدی در آینده نزدیک کشور را می‌دهند. اهمیت این موضوع به حدی است که در آخرین واکنش‌ها به این وضعیت، رهبر معظم انقلاب در آخرین صحبت‌های خود مقابله با کرونا را مسئله اول و فوری کشور خواندند و دستور دادند که واکسن به هر شکل ممکن برای همه مردم تامین شود. در پی این دستور رئیس‌جمهوری نیز تامین واکسن و رسیدگی به وضعیت بحرانی موجود را مورد تاکید قرار داد و به این ترتیب تامین واکسن و دارو کرونا در کشور وارد فاز جدیدی شد؛ البته باید دید با این تاکیدات، آیا دست‌اندرکاران حوزه سلامت برای تامین سلامت آحاد جامعه از خواب طولانی خود بیدار می‌شوند؟‌ در این شماره صمت موضوع مشکلات تامین داروهای مورد نیاز مردم و واکسن کرونا بررسی شده است؛ با ما همراه باشید:

واکسیناسیون و قرنطینه را بپذیریم

در‌حالی‌که روزها همچنان با درگیری با موج‌های کوچک و بزرگ کرونا در کشور سپری می‌شود و آمار مرگ‌و‌میر حاصل از آن به طور معمول به بیش از ۵۰۰ نفر در روز رسیده، همچنان روند کند واکسیناسیون و تامین دارو در کشور ادامه دارد و موضوع بررسی دو هفته تعطیلی سراسری کشور همچنان مورد مطالبه کارشناسان است.

در این باره علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت کرونا در تهران گفت: افزایش سطح واکسیناسیون عمومی و دو هفته لاک‌داون، تنها راه قطعی برون‌رفت از شرایط فعلی بیماری کرونا در کشور است و جز آن راه دیگری وجود ندارد.

وی در جمع خبرنگاران با اشاره به موارد بیماری کرونا در تهران گفت: دو راهکار برای عبور از بحران فعلی وجود دارد؛ ابتدا آنکه همه کشور اعم از ظرفیت‌های درون‌زا و برون‌زا برای واردات واکسن بسیج شوند و دوم اینکه تعطیلی سراسری حداقل دوهفته‌ای را بپذیریم.

از سوی دیگر مشکل تامین دارو در حالی مطرح است که زالی می‌گوید باید برای واردات واکسن کار جمعی جهادی انجام شود و از همه ظرفیت‌های دیپلماسی و اقتصادی استفاده شود و لازم است به هر طریق ممکن از بازارهای استاندارد جهانی، واکسن دریافت شود.

مهم‌ترین مسئله همین موضوع است؛ جز این هم راهی وجود ندارد.

در تامین دارو دیر عمل کردیم

اما کمبودها در حوزه دارو تنها مربوط به حوزه واکسن کرونا و تصمیمات اتخاذشده در آن حوزه نیست بلکه در تامین و عرضه بسیاری از داروها شاهد کمبود، گرانی و بازارهای سیاه هستیم. اما دلیل این مشکل چیست؟

در این باره محمدباقر ضیاء، رئیس انجمن داروسازان ایران در گفت‌وگو باصمت عنوان کرد: در هفته‌های اخیر موضوع گرانی و کمبود دارو در بازار دارویی کشور بیش از گذشته مطرح شد. این کمبود و گرانی مصرف‌کنندگان و بیماران را که در ماه‌های گذشته نیز با کاهش قدرت خرید مواجه بودند دچار مشکلات فراوانی کرد. وی در این باره یادآور شد: اگرچه در نگاه اول انگشت اتهام درباره گرانی‌ها و کمبودها همواره به سوی تولیدکنندگان نشانه می‌رود اما در مورد اخیر می‌توان گفت تولیدکنندگان صنعت دارو به هیچ وجه مقصر نبوده‌اند. دارو یک کالای استراتژیک است و باید برای تامین آن تدابیر خاص اندیشیده شود. با این حال، متاسفانه در چند ماه اخیر چنین اتفاقی برای این صنعت در کشور نیفتاده است و هم در زمینه تولید محصول و هم در زمینه واردات مواد اولیه‌ای که تا حد زیادی به آن وابسته‌ایم دچار مشکلات جدی شده‌‌ایم. ضیاء خاطرنشان کرد: در‌حالی‌که تولیدکنندگان دارو در کشور تا بیش از یک ماه گذشته از دسترسی به تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه دارویی و ملزومات تولید محروم ‌بوده و در حال برداشت از ذخیره استراتژیک خود از انبارها بودند، نهادهای دست‌اندرکار فکری به حال کاهش ذخیره دارویی کشور نکردند.

وی با اشاره به بحران‌زا بودن کاهش ذخیره مواد اولیه دارویی در کشور تصریح کرد: کشور ما در تحریم اقتصادی به سر می‌برد و در عین حال برای انتقالات پولی و بانکی با مشکل مواجه است که علاوه‌بر افزایش هزینه‌های واسطه‌ای، زمان فرآیند خرید تا ارسال مواد را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد؛ حال در شرایطی که برای انجام این فرآیند چند ماه زمان لازم است، ذخیره انبارهای دارویی کشور به پایان می‌رسد.

وی در این باره تصریح کرد: شرکت‌های داروسازی که به دلیل استفاده از ذخایر استراتژیک مواد اولیه همچنان در حال تولید و تامین بازار دارویی کشور هستند، در صورتی که نتوانند به تامین مواد اولیه خود بپردازند، به‌زودی باید خطوط تولید را متوقف کنند و با این وضع برای تامین ساده‌ترین داروها نیز با مشکلات بسیار جدی مواجه خواهیم بود. در این شرایط دولت و وزارت بهداشت باید تعیین منشأ ارزی و تخصیص آن را به صورت مداوم در دستور کار قرار دهد تا کمبودهای موجود در این زمینه برطرف شود و از این بحران عبور کنیم.

مشکل فقط تامین مواد اولیه نیست

درحالی‌که بسیاری از نگاه‌ها درباره کمبود داروها متوجه مشکلات واردات دارو است، برخی از صاحبان صنایع دارویی مشکل کمبود دارو در کشور را حاصل مجموعه‌ای از کاستی‌ها و سیاست‌های غلط در نظام سلامت کشور می‌دانند.

در این باره علیرضا ناطقی، رئیس هیات‌مدیره یکی از هلدینگ‌های دارویی کشور در گفت‌وگو باصمت عنوان کرد: در این کمبود و بحران پیش رو همه دست اندرکاران فرآیند تامین و تولید دخیل هستند. وی در این باره تاکید کرد: ما به غیر از واردات مواد اولیه در بسیاری موارد دیگر قربانی سیاست‌های غلط نظام سلامت و اقتصاد کشور شده‌ایم. کاهش نیروی کار، قطعی مکرر برق، دستورالعمل‌های گمرکی، افزایش بی‌حساب و کتاب محصولات پتروشیمی و اعمال قیمت‌های دستوری از آن جمله‌اند.

ناطقی درباره تاثیر قطع برق در کمبود دارو در کشور عنوان کرد: وقتی در اشتهارد که پایتخت دارویی کشور به شمار می‌رود، برق به طور ناگهانی برای مدت ۷ تا ۹ ساعت قطع می‌شود، شرکت‌های دارویی نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند. مواد اولیه ما ۹ ساعت درون دستگاه‌ها تولیدکننده می‌مانند و عملا با این وضعیت نمی‌توان به تولید دارو پرداخت. ما سعی می‌کنیم که برای استمرار تولید شیفت‌های شب را فعال کنیم اما قطعی برق در شیفت‌های شب هم دامنگیر ما می‌شوند.

وی همچنین درباره سایر مشکلات این بخش گفت: اگر نتوانیم مواد اولیه خود را از طریق قانونی و از گمرک ترخیص کنیم، می‌توانیم آن را از راه‌های دیگر و با قیمت بالاتر به‌ دست بیاوریم و به کار ادامه دهیم‌ اما وقتی قیمت خرید و اجاره مسکن در اشتهارد به حدی بالا می‌رود که کارگران و تکنیسین‌های شرکت‌های دارویی توان اجاره ملک برای اسکان ندارند و به این دلیل مجبور می‌شوند شرکت را ترک کنند، صاحبان صنعت داروسازی، چطور باید نیروی کار جدید و کارآزموده جایگزین آنها کنند؟

این فعال حوزه تولید دارو یکی دیگر از عوامل تشدیدکننده مشکل تامین دارو در کشور را چالش‌های ایجاد شده توسط صنایع پتروشیمی دانست و تاکید کرد: بخشی از مشکلات شرکت‌های داروسازی مربوط به صنایع پتروشیمی و مشکلات مربوط به افزایش قیمت آنها است. ما در تاریخ داروسازی کشور و حتی در زمان جنگ تحمیلی ندیده بودیم که قیمت مواد پتروشیمی مورد نیاز داروسازی کشور، یک‌شبه ۳ برابر شود و هیچ‌کس هم در این زمینه پاسخگو نیست. چطور امکان دارد قیمت یک قوطی ۲۰ در ۶۰ میلی‌متری پلی‌اتیلن که ۵۰ گرم مواد تزریقی در آنجا می‌گیرد به شکل ناگهانی از ۵۰ تومان به ۱۷۰۰ تومان برسد؟‌

وی گفت: شرکت‌های داروسازی با تمام توان تلاش می‌کنند تا با کمبود مواد اولیه و قیمت‌های دستوری و مشکلات واردات کنار بیایند اما قیمت مواد پتروشیمی همچنان در حال افزایش است و کسی درباره این موضوع از آنها بازخواست نمی‌کند.

ناطقی با گلایه از وضعیت موجود عنوان کرد: پتروشیمی‌ها به صنعت دارو ظلم می‌کنند وگرنه تکنولوژی خاصی برای تولید سرم نرمال‌سالین که همه ماده اولیه آن نمک و شکر و آب است، نداریم. همه مشکل در این زمینه تولید بطری‌های سرم است که باعث کمبود و رسیدن قیمت آن به بیش از ۱۵۰ هزار تومان شده است.

این فعال حوزه تولید دارو خاطرنشان کرد: علاوه‌بر مشکلات تامین مواد اولیه دولت باید نظارت‌های خود را نیز درباره تامین دارو در بازار افزایش دهد؛ چرا دارویی که در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود باید در بازار سیاه دارو با ۲۰ برابر قیمت به‌راحتی یافت شود؟‌ چرا عوامل قاچاق دارو به‌راحتی می‌توانند صفحه‌های مجازی برای خرید و فروش همین محصولات راه بیندازند؟ و چرا تا امروز کسی از این افراد مورد محاکمه و مواخذه قرار نگرفته است؟‌ همه اینها مواردی است که داروسازان و تولیدکنندگان انتظار دارند تا دولت به آنها رسیدگی کند.

ناطقی در پایان تصریح کرد: وقتی کسی برای قطعی برق، کاهش تخصیص ارز دارو، افزایش قیمت مواد پتروشیمی، افزایش قیمت مسکن نیروی کار و... پاسخگو نیست، چگونه می‌توان انتظار داشت که صنایع دارویی با تمام توان به فعالیت خود ادامه دهند؟ طبیعی است در این شرایط صنایع دارویی ایران نیز مانند جنگلی که آتش در آن افتاده باشد، به‌سرعت می‌سوزد و از بین می‌رود.

بازار سیاه داروی کرونا در ناصر خسرو

در همین حال مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو درباره فروش رمدسیویر برای درمان کرونا در ناصرخسرو به قیمت ۳ میلیون تومان و ادعای نشت آن از داروخانه‌ها توضیح داد. بنا بر گزارش اقتصادنیوز، سیدحیدر محمدی درباره کمبود رمدسیویر گفت: قبل از اوج بیکاری کرونا در موج چهارم رمدسیویر ایرانی به ۴ کشور یونان، ترکیه، عراق و سوریه صادر می‌شد و بیشتر رمدسیویر‌های ایرانی صادر می‌شدند و هند و چین هم خریدار رمدسیویر ایرانی هستند چرا‌که شیوع کرونا در هند بسیار بالا و شرایط بیماری در این کشور بغرنج است.

محمدی بیان کرد: در دنیا با کمبود ماده اولیه این دارو هم مواجه هستیم، ما اکنون یک تولید‌کننده ماده اولیه رمدسیویر در کشور داریم‌ اما میزان تولید ماده اولیه پایین است و با افزایش تولید در آینده مشکل کمبود ماده اولیه هم برطرف خواهد شد. به علاوه اینکه ۸ تولیدکننده رمدسیویر در کشور داریم و هفته‌ای ۵۰۰ هزار رمدسیویر توزیع می‌شود و در موج چهارم کرونا به دلیل اینکه در برخی استان‌ها این دارو برای بیماران سرپایی تزریق می‌شود با کمبود به‌ویژه در شهر‌هایی مانند تهران رو‌به‌رو می‌شویم.

مدیرکل اداره دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو درباره قیمت رمدسیویر ایرانی گفت: قیمت رمدسیویر تولید داخل ۷۰۰ هزار تومان است و قیمت نمونه وارداتی یک میلیون و ۱۰۰ تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود که با تولید این دارو دیگر محصول وارد نمی‌شود و نیاز کشور را از تولید داخل تامین می‌کنیم و مردم می‌توانند گرانفروشی این دارو را به سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت گزارش دهند.

محمدی درباره فروش رمدسیویر در ناصرخسرو به قیمت ۴میلیون تومان و برخی ادعا‌ها مبنی‌بر نشت دارو از داروخانه‌ها به بازار سیاه بیان کرد: ما تاکنون گزارشی از نشت در رمدسیویر اصلی از داروخانه به بازار سیاه نداشته‌ایم و باید توجه داشت اگر یک مورد رمدسیویر با برچسب «تی‌تک» در بازار سیاه پیدا شود می‌توانیم بفمهیم که دارو از مسیر تولید، توزیع یا داروخانه وارد بازار سیاه شده است.

مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو ادامه داد: ما به هیچ وجه نشت دارو از داروخانه به بازار سیاه را تایید نمی‌کنیم و بار‌ها هم به مردم گفته‌ایم دارو را فقط از داروخانه‌ها تهیه کنند و بدانند دارو‌های تقلبی در بازار سیاه به اسم رمدسیویر به فروش می‌رسد.

سخن پایانی

دیگر موضوع دارو موضوع آینده و بحران آتی و هشدار نیست. کشور امروز در بحران دارویی قرار گرفته و هرچه زودتر باید برای رفع مشکلات آن اقدام کرد. داروهای مربوط به کرونا باید زودتر در دسترس مردم قرار بگیرند و واکسیناسیون باید هرچه زودتر انجام شود؛ این دیگر موضوعی نیست که بتوان آن را با افتتاح‌های صوری و وعده‌های آینده به تاخیر انداخت.

دستور رهبر معظم انقلاب و تاکید رئیس‌جمهوری هم موید همین نکته است که دست‌اندرکارانی که تا امروز با کم‌کاری‌ها و اتخاذ سیاست‌های غلط، کشور را به سمت و سوی بحران فعلی هدایت کرده‌اند، باید هرچه زودتر در این زمینه اقدام جدی و موثر انجام دهند.