صنعت لوازم خانگی به‌عنوان یکی از صنایع پیشران در سال گذشته، باوجود تمامی محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا و همچنین تحریم‌های اقتصادی علیه کشور، توانست رشد تولید بالای ۷۵ درصد را ثبت کند.

این در حالی است که میانگین داخلی‌سازی لوازم خانگی در کشور حدود ۷۰ درصد عنوان شده است. البته انتشار رسمی این اعداد و ارقام در شرایطی اتفاق می‌افتد که نقل قول فعالان تولید لوازم خانگی حاکی از حضور لوازم خانگی قاچاق در بازار است. نکته حائز اهمیت درباره بازگشت لوازم خانگی خارجی به بازار این است که نرخ این کالاها تفاوت چندانی با محصولات تولید داخل ندارد و می‌تواند نظر مشتریان را به سوی خود معطوف کند. درحال‌حاضر واردات قانونی لوازم خانگی دارای نمونه‌های مشابه داخلی به کشور ممنوع است. با این حال، به نظر می‌رسد تولیدکنندگان داخلی با این شرایط نیز نتوانسته‌اند به‌خوبی از عهده کسب سهم از این بازار برآیند و بیم آن می‌رود که این رقابت را حتی به کالاهای قاچاق نیز واگذار کنند. مجموعه این موضوعات ما را بر آن داشت تا در این شماره‌ صمت وضعیت بازار لوازم خانگی را در گفت‌وگو با کارشناسان و دست‌اندرکاران این حوزه جویا شویم؛ با ما در این گزارش همراه باشید:

به نفع کالای قاچاق کار نکنیم

برخی از دست‌اندرکاران حوزه تولید لوازم خانگی معتقدند شرایط بازارهای داخلی به شکلی رقم خورده که آن را به نفع عرضه کالاهای قاچاق کرده است و بر این باورند که یکی از حلقه‌های گمشده در این روند، موضوع نظارت‌ و مدیریت بازار است.

در این باره عباس هاشمی، دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در گفت‌وگو با صمت وضعیت رقابت تولیدات داخلی با واردات قاچاق لوازم خانگی را نامطلوب توصیف کرد و گفت: هزینه‌هایی مانند حقوق دولتی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر مالیات‌ها، بخشی از هزینه‌های تولید را شامل می‌شوند و روی نرخ تمام‌شده کالاهای تولید داخل تاثیر می‌گذارند اما کالای قاچاق موجود در بازارهای کشور، به دلیل نپرداختن این حقوق، از نظر قیمتی برای مصرف‌کننده به‌صرفه‌تر هستند. هاشمی در این باره افزود: با این شرایط قیمتی در حالت عادی نیز بازار لوازم خانگی می‌تواند به نفع کالاهای قاچاق سنگین‌‌تر باشد، چه برسد به اینکه برخی شرکت‌های بیمه‌ای این کالاها را بیمه نیز بکنند و حتی در مواردی برای آنها خدمات پس از فروش هم در‌نظر بگیرند. وی با اشاره به گسترش عرضه لوازم خانگی قاچاق در فضای مجازی خاطرنشان کرد: امکان تبلیغ و عرضه این نوع محصولات با استفاده از قابلیت‌های اینترنت، سامانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای سوداگران این حوزه وجود دارد و همین ویژگی، این کالاها و خدمات ارائه شده برای آنها را از محدوده نظارت نهاد‌های ذی‌ربط دور می‌کند.

هاشمی فرهنگ‌سازی و نظارت را از اقدامات لازم در زمینه حمایت ار تولید داخلی دانست و تاکید کرد: رونق تولید لوازم خانگی تولید داخل علاوه‌بر تاثیر مستقیم بر توسعه اقتصادی کشور، می‌تواند تامین‌کننده معیشت بسیاری از خانواده‌های ایرانی باشد و باید هرچه بیشتر به رونق این تولید کمک کرد. ضمن اینکه باید با مدیریت مناسب، جلوگیری از واردات کالاهای مشابه برای مدت‌زمان محدود واردات ادامه یابد تا تولیدکنندگان در این زمان با افزایش تولید و تعمیق ساخت داخل و نیز سرمایه‌گذاری‌های مناسب انجام شده به توان رقابتی تولید این کالاها برسند.

وی در عین حال مسئولیت و رسالت تولیدکنندگان ایرانی را در ارتقای تولید محصولات داخلی دانست و تصریح کرد: این افزایش کیفیت باید در کنار متعادل کردن قیمت‌ها و پوشش بهتر گارانتی محصولات باشد تا مصرف‌کنندگانی که در این بازار رقابتی، حمایت خود را از تولید داخلی دریغ نمی‌کنند، با رضایت و اطمینان بیشتری برای خرید این محصولات اقدام کنند.

هاشمی در پایان گفت: تولیدکنندگان داخلی باید در این زمینه دیدگاه‌های خود را اصلاح کنند تا هزینه‌های تولید به حداقل برسد زیرا همه می‌دانیم که انحصار بازار داخلی دائمی نخواهد بود و زمانی که پای رقبای خارجی به بازارهای ما باز شود، اگر هزینه‌های تولید را به شکل مطلوب کاهش نداده باشیم، دوباره بازارهای داخلی را از دست خواهیم داد. علاوه‌بر این، اگر هزینه‌های تولید فعلی بر بازار حاکم باشد، نمی‌توانیم حضور فعالی در بازارهای بین‌المللی که یکی از اهداف بلندمدت تجاری و اقتصادی کشور بوده است، داشته باشیم.

مجلس مخالف واردات لوازم خانگی است

در حالی که دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران از جولان لوازم خانگی قاچاق در بازارهای داخلی کشور گلایه‌مند است، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، موضع مجلس را در جلوگیری از واردات لوازم خانگی محکم‌تر از دولت و قوه قضاییه می‌دانند.

عزت‌الله اکبری تالارپشتی، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه تمام وزرای اقتصادی و غیراقتصادی دولت جدید باید با رویکرد حمایت از تولید ملی، فعالیت خود را آغاز کنند، گفت: ما مخالف واردات محصول کامل لوازم خانگی از مرزهای ایران هستیم و معتقدیم همت عالی تولیدکنندگان داخلی قادر است تمام نیازهای موجود در بازارهای لوازم خانگی کشور را پوشش دهد.بنا بر گزارش ایسنا، اکبری تالارپشتی اضافه کرد: ۹۸ درصد از سازکارهای وارداتی کشور مربوط به سیاست‌های دولت می‌شود و تنها راه بازگشت شرکت‌های خارجی لوازم خانگی به ایران سرمایه‌گذاری محسوس و شاخص در این صنعت پیشران است.

همچنین حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در این باره اظهار کرد: موضع مجلس در جلوگیری از واردات لوازم خانگی محکم‌تر از دولت و قوه قضاییه است و چندین طرح در کمیسیون‌های مختلف در دست بررسی و رسیدگی است تا بتوانیم این روند ممنوعیت واردات را چارچوب‌دار هدایت کنیم.وی افزود: شرکت‌های خارجی که در شرایط سخت اقتصادی بازارهای ایران را رها کردند و رفتند، نمی‌توانند به‌راحتی دوباره وارد کشور شوند. در صورتی که شرکت‌های خارجی دیگری به جز برندهای کره‌ای بخواهند وارد ایران شوند از سرمایه‌گذاری پایدار و محسوس آنها در صنعت لوازم خانگی استقبال می‌کنیم. حاجی‌دلیگانی تصریح کرد: درحال‌حاضر سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی از صنعت لوازم خانگی ایران که محصول از سوی تولیدکنندگان داخلی در آنها تولید نمی‌شود قابل پذیرش است.

حمایت در ایجاد رقابت باشد

البته موضوع حمایت از تولید داخل در نگاه برخی از کارشناسان و دست‌اندرکاران این حوزه به معنی ممنوعیت واردات و سپردن انحصاری بازار به‌دست تولیدکنندگان نیست بلکه باید همواره موضوع رقابت را در این حوزه به شکل جدی دنبال کرد و توانمندی تولیدکنندگان را در عرصه رقابت افزایش داد. در این باره اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: رکود بازار لوازم خانگی در کشور به دلیل کاهش توان خرید مردم و افزایش نرخ کالاها بوده و طبیعی است که در این حالت مصرف‌کنندگان جذب کالاهای ارزان‌تر، باکیفیت‌تر و با خدمات پس از فروش بیشتر باشند. پازوکی در این باره عنوان کرد: دوری مردم از بازار، از رونق بازارها کاسته و اگر در این شرایط کالاهای قاچاق بتوانند شرایط بهتری را برای خریداران ایجاد کنند، انتخاب مصرف‌کنندگان به آن سمت خواهد رفت. تداوم این وضعیت در ادامه، تولید لوازم خانگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و رکود سنگین‌تری را بر بازار حاکم می‌کند. رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به تامین داخلی حدود ۷۰ درصد از قطعات و تجهیزات تولید لوازم خانگی تولید داخل تصریح کرد: اگر این ادعا درست باشد، چرا این مواد و تجهیزات باید با نرخ بالا به‌دست تولیدکننده برسد؟‌ در‌واقع برای ایجاد رونق در بازار فروش تولیدات داخلی دولت و نهادهای دست‌اندرکار می‌توانند شرایطی را برای ورود تجهیزات جدید، فناوری روزآمد و تامین مواد اولیه مهیا کند. اگر دولت بتواند به شکل مطلوب از تولید حمایت کند و با افزایش تولید، هزینه‌ها و نرخ تمام‌‌شده را کاهش دهد، می‌توانیم به تعدیل قیمت‌ها و رونق دوباره بازار لوازم خانگی امیدوار باشیم. پازوکی در پایان گفت: باید برای ساماندهی تولید در حوزه لوازم خانگی، نقشه راه داشته باشیم و بر اساس آن تولیدکنندگان را حمایت کنیم. وقتی تولیدکننده ما با دلار ۲۵ هزار تومانی و ۲۰ درصد کارمزد ناچار به واردات مواد اولیه خود می‌شود و در تامین مواد اولیه داخلی نیز باید بیشترین هزینه‌ها را متحمل شود، نمی‌تواند در بازار رقابت امروز دوام بیاورد و به همین دلیل کالای قاچاق جای خود را در بازار مصرف باز می‌کند.

مصرف‌کننده نباید مجبور باشد

البته گروهی از کاشناسان اقتصاد نیز درباره رقابت کالاهای وارداتی، قاچاق یا تولید داخل معتقدند بازارهای داخلی لوازم خانگی نباید به صورت گلخانه‌ای درآیند و فارغ از نتیجه حمایت از تولید داخل، نباید حق انتخاب مصرف‌کنندگان در خرید محصولات نادیده گرفته شود.

محمد‌ محمدپور عمران، کارشناس اقتصاد در این باره در گفت‌وگو با اظهار کرد: کشورهای بزرگی که در دنیا به عنوان غول صادراتی شناخته می‌شوند، واردات کالا را حتی برای کالاهایی که خود صادرکننده آن هستند نیز بدون محدودیت انجام می‌دهند و مشکلی نیز در نظام اقتصادی آنها ایجاد نمی‌شود؛ اگر قصد داریم در چارچوب صحیح نظام تجارت گام برداریم، باید در همین مسیر حرکت کنیم. محمدپور عمران در این باره تاکید کرد: در حقیقت از نگاه تجارت انتخاب هریک از دو مسیر واردات یا تولید باید با جمع‌بندی معایب و مزایای آنها و در نظر گرفتن اینکه کدام‌یک در نهایت موجب رضایتمندی مصرف‌کننده خواهد شد، انجام شود و تعیین‌کننده اصلی در بازار نظر و رضایت مصرف‌کننده است. وی در این باره افزود: موضوع واردات در حوزه لوازم خانگی را نباید با موضع‌گیری منفی مورد بررسی قرار دهیم و باید بپذیریم این حوزه نیز در جایگاه خود می‌تواند اثرات مثبت قابل‌توجهی را برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد و با ایجاد رقابت، به افزایش کیفیت کالاهای تولید داخل و کاهش نرخ آنها منجر شود. محمدپور عمران در پایان گفت: نگاه منطقی و آزادسازی واردات، علاوه‌‌‌بر موضوع ایجاد رقابت در بازار لوازم خانگی می‌تواند به ارتقای کیفیت و کاهش نرخ این محصولات منجر شود؛ اثر این موضوع می‌تواند در بحث تامین مواد اولیه‌ای که تولید آنها در کشور مزیت ندارد نیز تاثیر مثبت داشته باشد.

سخن پایانی

بازار لوازم خانگی کشور مانند بسیاری از بازارهای دیگر در شرایط فعلی و با توجه به مسائلی مانند تحریم‌ها و همه‌گیری ویروس کرونا و کاهش قدرت خرید مردم دچار رکود است؛ با این تفاوت به دلیل قیمت‌های ذاتا بالای این کالا دور شدن خریداران از بازارهای خرید لوازم خانگی را بیش از سایر بازارها کرده است. حال در این شرایط وقتی معدود مشتریان این بازارها وارد فرآیند خرید این محصولات می‌شوند طبیعی است که دقت نظر بیشتری برای خرید انجام می‌دهند و موضوعاتی مانند کیفیت، نرخ و پوشش خدمات را مورد توجه قرار می‌دهند. حال اگر با تمام تدابیر اندیشیده شده درباره حمایت از تولید، باز هم کفه انتخاب به نفع کالای وارداتی -یا همان قاچاق- سنگین‌تر باشد، نباید از خریداران برای حق انتخابشان خرده گرفت. از سوی دیگر، مسدود کردن راه ورود قانونی این کالاها به کشور، در حالی که حذف کالاهای قاچاق مقدور نیست، نمی‌تواند راه معقول و معمولی برای تغییر سلیقه مردم در خرید باشد. در هر حال تا زمانی که نیاز به کالای خارجی در بازار وجود داشته باشد، حتی در صورت منع قانونی ورود کالای قاچاق، راه خود را به بازار باز می‌کند. بنابراین جا دارد حمایت از تولید داخل به جای تمرکز بر منع واردات و سپردن انحصاری بازار، بر افزایش توانایی تولیدکنندگان داخلی در ایجاد شرایط رقابتی در بازار باشد.

به بیان ساده‌تر، موضوع حمایت از تولید داخل و ممنوعیت واردات در بخش لوازم خانگی شیوه‌ای اشتباه است زیرا تولید داخلی اگر می‌خواهد واقعا منطبق بر مولفه‌های تولید باشد، باید در همه بازارها و بدون ‌چنین‌ حمایت‌هایی قدرت رقابت با دیگر تولیدکنندگان را داشته باشد تا مصرف‌کننده از روی اختیار کالای تولید داخل را انتخاب کند تا تصاحب بازار بر مبنای تجارت منطقی و آزاد شکل بگیرد.