اقلیت‌های مسیحی نیز در سراسر جهان این جشن را برگزار می‌کنند، در حالی که در برخی کشورها مانند چین و عربستان سعودی برگزاری این جشن ممنوع است. این رسم فارغ از رنگ‌وبوی مذهبی چند سالی است به‌دلیل تبلیغات زیاد بین سایر فرهنگ‌ها و ادیان نیز در حال گسترش است و تبدیل به یک پُز فرهنگی شده است.چند سالی است که در آستانه ۲۵ ماه دسامبر، در نقاط مختلفی از شهر با کاج‌های تزئین شده، با جشن کریسمس روبه‌رو می‌شویم. در این میان عده‌ای از افراد هم اقدام به خرید درخت کاج می‌کنند تا آن را در منزل شخصی خود قرار دهند و آن را نمادی از روشنفکری می‌دانند. فارس در گزارشی نوشت: براساس یک تحقیق ۹۰ درصد خریداران کاج کریسمس، مسیحی نیستند و گفته می‌شود در سال ۲۰۱۹ حدود ۶ میلیارد تومان درخت‌ کاج در تهران به فروش رفته است.

مسیحیان هر سال ۲۵ دسامبر را به‌عنوان روز تولد مسیح، جشن می‌گیرند و عید آن را کریسمس می‌نامند. ایام ۱۲روزه کریسمس با زادروز مسیح در ۲۵ دسامبر آغاز می‌شود و تا جشن خاج شویان در روز ۶ ژانویه ادامه دارد. ۲۵ دسامبر فقط برای مسیحیان غربی به‌عنوان سالروز مسیح شناخته شده و اغلب مسیحیان ارتدوکس شرق، ۶ ژانویه را برای روز تولد مسیح به رسمیت می‌شناسند. بابانوئل همیشه یک پیرمرد قرمزپوش ریش‌سفید نبود. او در واقع اسقفی با نام نیکلاس قدیس از قرن چهارم میلادی است که در شهر میرا در آسیای صغیر و ترکیه امروزی زندگی می‌کرده است. او در تاریخ ۶ دسامبر سال ۳۴۳ میلادی درگذشت و پس از مرگ بقایای مومیایی شده او ابتدا به ایتالیا و سپس به شرق فرانسه منتقل شد. براساس افسانه نیکلاس در قرون وسطی به‌عنوان محافظ کودکان خوب و باادب شناخته می‌شد. او به بچه‌های خوب جایزه می‌داد و با کمک همکارش «بابا شلاقی» بچه‌های بد را ادب می‌کرد. در قرن نوزدهم خانواده‌های مسیحی تصمیم گرفتند افسانه بابانوئل را با جشن کریسمس همراه کنند و از آن برای آرام و مودب کردن کودکان خود بهره ببرند؛ بنابراین کلاه اسقفی و صلیب نیکلاس قدیس به لباس و کلاه قرمز تبدیل شد. بابانوئل وزن اضافه کرد و یک گونی هدیه برای بچه‌های خوب و باادب روی دوشش گذاشت.

رابطه‌های میان‌فرهنگی در ایران بسیار مهم است

امیلیا نرسسیانس، استاد ارمنی انسان‌شناسی دانشگاه تهران عامل جشن گرفتن کریسمس توسط غیرمسیحی‌ها در ایران را اقتصادی می‌داند و می‌گوید: این مسئله بیشتر جنبه بورس پیدا کرده و از نظر اقتصادی قابل‌تامل است. در زمان کودکی وسیله‌های کریسمسی را در خانه درست می‌کردیم، چون نمی‌توانستیم بخریم. الان چین این کار را انجام می‌دهد و عده‌ای این وسایل را خریدوفروش می‌کنند. در این شرایط جنبه‌های اقتصادی این جشن بیشتر به چشم می‌آید؛ به‌ویژه که الان دسترسی به آنها آسان‌تر و ارزان‌تر است. اساسا خیلی از هموطنان ما با اینکه مسیحی نیستند، از خیابان‌هایی که وسایل کریسمس را می‌فروشند، می‌گذرند و جذب آن می‌شوند. در این ایام بابانوئل و چراغانی‌ها مردم را جذب می‌کند. مردم دوست دارند خوشحال باشند و دنبال بهانه‌ای برای شادی هستند. بسیاری از مردم از این خیابان‌ها عکس‌برداری می‌کنند. بچه‌ها با بابانوئل عکس می‌گیرند و از همه مهم‌تر این کارها رایگان است. فرهنگ، رایگان و آسان در دسترس مردم قرار می‌گیرد. به‌علاوه‌ اینکه از نظر انسان‌شناسی بنا نیست حتما مسیحی باشید تا مثلا چند لحظه با یک سری از آدم‌ها همگون شوید. شادی گذری است و مجموعه همه اینها باعث می‌شود مردم از کریسمس استقبال کنند. به‌علاوه اینکه رابطه‌های میان‌فرهنگی در ایران بسیار مهم است و مثلا در مراسم سوگواری یا عید نوروز نیز هموطنان ارمنی مشارکت می‌کنند؛ بنابراین رابطه میان‌فرهنگی در هر جای دنیا معقول و مقبول است. این هم یک‌جور تعامل فرهنگی است.

غیرمسیحی‌ها رنگ و لعاب این جشن را دوست دارند

آرمن نظریان، ارمنی و مشاور امور ادیان و مذاهب شورای پنجم شهر تهران دلیل استقبال ایرانیان غیرمسیحی از کریسمس را شادی کردن می‌داند و در این‌باره توضیح می‌دهد: مردم با فشار اقتصادی موجود به سمت هر چیزی که باعث خوشحالی آنها شود، می‌روند. اگر به برخی خانواده‌های از هر طبقه‌ای چه لاکچری و متوسط و چه ضعیف نگاه کنید، یک درخت کوچک در خانه می‌گذارند. مسیحی‌ها همیشه درخت مصنوعی را در خانه دارند و این درخت‌هایی که برای فروش در مغازه‌ها است، اتفاقا بیشتر برای غیرمسیحی‌های ایرانی است، چون یک ارمنی ۱۰ تا درخت که در خانه نمی‌گذارد.

خیابان میرزای شیرازی تهران پر از مغازه‌هایی است که درخت می‌فروشند. اگر یک روز صبح تا شب آنجا را رصد کنید، می‌بینید غیرمسیحی‌ها از این مغازه‌ها خرید می‌کنند. حتی برخی برای کریسمس مهمانی می‌گیرند. غیرمسیحی‌ها در ایران رنگ و لعاب این جشن را دوست دارند یا اینکه یک دوست مسیحی دارند و می‌خواهند با او همراهی کنند. وجود شبکه‌های اجتماعی هم در این مشارکت بی‌تاثیر نیست، چون مردم هر کاری انجام می‌دهند، عکس آن را در اینستاگرام منتشر می‌کنند. این جشن گرفتن باعث نزدیکی و همبستگی می‌شود و اینکه همه با هم هستیم را نشان می‌دهد. فارغ از این مسائل، ایرانی‌ها زرق‌وبرق را دوست دارند و همیشه در تاریخ حتی در بدترین شرایط ملت شادی هستند و در قحطی هم عید نوروز را جشن گرفتند. حضرت مسیح پیامبر صلح و دوستی بوده و این هم تاثیرگذار است و اینکه مدل برگزاری جشن هم زیبا و به عید نوروز شبیه است؛ مثل شباهت بابانوئل و عمو نوروز سال نو.

چرایی علاقه جوانان به جشن‌های غیرایرانی

در زمینه برگزاری جشن سال نو میلادی آن‌ هم با المان‌های غربی احمد بخارایی، جامعه‌شناس معتقد است باید تولد حضرت مسیح را از ۳ زاویه موردتوجه قرار داد؛ اول اینکه مسیحیان دیدگاه خاصی به تولد حضرت عیسی دارند؛ زاویه دوم را بایداز بعد افراد مرفه جامعه که از دوران قبل از انقلاب با خارج از کشور ارتباط داشته‌اند و این روز را جشن می‌گیرند، موردبررسی قرار داد و اما در سومین زاویه باید توجه داشت که روز کریسمس به جشن «فرامذهبی» تبدیل ‌شده، چراکه این عید از اوایل قرن بیستم ماهیت مذهبی نداشته، بلکه افراد به‌عنوان تعطیلات و خوشگذرانی‌ این روز را جشن می‌گیرند. باید باتوجه به شرایط زمانی، مکانی و جغرافیای ایران، پدیده علاقه جوانان به جشن‌های غیرایرانی را مورد بررسی قرار داد. این‌گونه رفتارها اغلب از جنس «کنش» یا «واکنش» هستند. جشن نوروز که امری باستانی است و همه اقشار جامعه در برپایی آن سهیم‌اند «کنش» نامیده می‌شود، اما واکنش زمانی است که نه لزوما به دلیل ماهیت، آگاهی و اعتقاد به جشن کریسمس بلکه به دلیل رفتارهای افراطی و عکس‌العملی در جامعه بروز پیدا می‌کند؛ به‌عبارت ‌دیگر برخی علاقه‌مندان به جشن‌های غربی با بروز رفتارهای واکنشی به‌دلیل قرار گرفتن در بحران هویت و ناتوانی در اثبات شخصیت خود از این رسوم به‌عنوان ابزاری برای نمایش خود استفاده می‌کنند.

سخن پایانی

در سال‌های اخیر گفته می‌شود تعداد ایرانیان مسلمانی که برای تهیه درخت و وسایل کریسمس به مغازه‌های ارامنه مراجعه می‌کنند بیشتر شده است. بسیاری معتقدند درخت کریسمس در خانه نمادی از آمدن زمستان است و باعث زیبایی می‌شود و عده‌ای دیگر می‌گویند این کار غرب‌زدگی و حاصل چشم و هم‌چشمی است که در ایرانیان وجود دارد و در سال‌های اخیر بیشتر هم شده است. نگاهی به فروشگاه‌های اینترنتی نیز موید این موضوع است که مشتاقان برپایی این جشن از فرصت‌های اینترنتی برای تهیه لوازم کریسمس بهره جسته‌اند؛ هرچند این میل منتقدان زیادی هم دارد و برخی آن را نماد غرب‌زدگی و تجمل و هویت‌ستیزی می‌دانند.