همیشه غافلگیر می‌شویم
«امروز و فردا از شدت وزش باد و گردوخاکی که از کشورهای همسایه وارد ایران شده، کاسته می‌شود اما هنوز در برخی از شهرها مانند کرمانشاه، کردستان و نواحی غربی و مرکزی از جمله تهران و البرز شاهد وزش باد و گردوخاک با شدت و ضعف کمتری هستیم». این خبری است که از سوی کارشناس هواشناسی مطرح شده و هشدار داده دوباره شاهد ورود پدیده گردوخاک از کشورهای همسایه خواهیم بود، همچنین رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، روز شنبه اعلام کرد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی به‌نمایندگی از وزارت بهداشت اعلام شرایط اضطرار کرده بود، اما جلسه تصمیم‌گیری دیر برگزار شد و در نتیجه نتایج نهایی، اطلاع‌رسانی عمومی نشد؛ بنابراین باز هم غافلگیر شدیم و این غافلگیری مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد کرد.
اتخاذ تصمیمات دیرهنگام نه‌تنها سلامت را تامین نمی‌کند، بلکه خود بحران‌آفرین و دردسرساز شده و سلامتی را دوچندان به خطر می‌اندازد، همانند امروز که دانش‌آموزان به مدرسه رفتند، هوای آلوده را استشمام کردند و حتی بازگشت آنها به خانه برای اولیا و مسئولان مدارس دردسرساز شد و در نهایت عده‌ای در مدارس باقی ماندند و برخی فرزندان والدین شاغل راهی محل کار پدران و مادران خود شدند.
به‌هرترتیب تاخیر در اعلام تصمیم کمیته اضطرار آلودگی هوا شاهکاری به‌بار آورد که طی آن نیمی از دانش‌آموزان در مدارس ماندند و نیمی دیگر منتظر اولیا برای بازگشت به خانه و عده‌ای نیز بدون اطلاع اولیا به خانه‌ها بازگشتند این یعنی نه‌تنها سلامت حفظ نشد، بلکه استرس بسیاری به اولیای شاغل دانش‌آموزان وارد کرد.
اگرچه عابد ملکی، معاون امور هماهنگی استانداری تهران در مصاحبه‌ای علت تاخیر در اعلام تعطیلی مدارس را «تاخیر گزارش هواشناسی» دانست و سازمان هواشناسی و شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم تا این لحظه واکنشی در این‌باره نداشته است، اما مرور اطلاعیه‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد اداره کل هواشناسی استان تهران با صدور هشدار زردرنگ نسبت به خیزش گردوخاک در سطح استان تهران هشدار داده بود.
برداشت اول
تعطیلی مدارس ابتدایی استان تهران در ساعت ۸ صبح اطلاع‌رسانی شد؛ تعطیلی‌ای که بیشتر دانش‌آموزان در مدارس متوجه آن شدند و سردرگمی و مشکلاتی را برای اولیای مدارس و دانش‌آموزان رقم زد.
مادران شاغلی که همچون روزهای عادی فرزندان خود را به مدرسه رسانده و به سمت محل کار خود رفتند، بعد از اطلاع از تعطیلی مدارس نگران امنیت فرزندان خود و سردرگم برای برگرداندن دانش‌آموزان پشت خط اشغال تلفن مدارس منتظر ماندند یا با پاسخگو نبودن مدیر و معلم مواجه شدند، مرخصی گرفتند تا برای بازگرداندن فرزندان خود از مدرسه اقدام کنند؛ البته اگر از تعطیلی در دقایق اول اطلاع‌رسانی باخبر شده بودند. از سویی دیگر مسئولان مدارس در سردرگمی قرار گرفتند که چگونه دانش‌آموزان را به خانه بازگردانند یا تا پایان ساعت کاری در مدرسه نگه دارند. برخی مدارس که تعداد دانش‌آموزان‌شان کم بود با اولیای دانش‌آموزان تماس گرفتند و سعی در بازگرداندن دانش‌آموزان به‌همراه اولیا داشتند، اما مدارسی که تعداد دانش‌آموزان آنها بیشتر بود، امکان تماس با ۴۰۰ ـ ۵۰۰ نفر از اولیای دانش‌آموزان را نداشتند و برای تصمیم نگه‌داشتن دانش‌آموزان یا بازگرداندن آنها سردرگم باقی ماندند که در این میان برخی مدارس برای تامین امنیت دانش‌آموزان هم شده، کلاس‌های درس را دائر و فعالیت را همچون روزهای گذشته ادامه دادند.
برداشت دوم
مدیرکل هواشناسی استان تهران با بیان اینکه صدور هشدار هواشناسی فقط برعهده سازمان هواشناسی است، گفت: پس از صدور هشدار، وزارت بهداشت، مرکز کنترل کیفیت هوا و سازمان محیط‌زیست هم در تشخیص میزان آلاینده‌ها و مشاوره دادن به استاندار برای تعطیلی مدارس مسئول هستند. مجتبی جلالی در گفت‌وگو با ایسنا، در واکنش به اخبار منتشرشده مبنی بر اعلام دیرهنگام هشدار هواشناسی درباره خیزش گردوخاک به استانداری تهران اظهار کرد: ارسال هشدارها یک فعالیت زنجیره‌ای است که نقطه آغاز آن سازمان هواشناسی است که با صدور هشدار هواشناسی اعلام می‌کند که زمینه و شرایط ایجاد گردوخاک فراهم است، شرایط پایدار است یا ناپایدار؟ بعد از اعلام هشدار توسط سازمان هواشناسی؛ وزارت بهداشت، سازمان محیط‌زیست و مرکز کنترل کیفیت هوا باید اقدامات لازم در حوزه فعالیت خود انجام دهند. در پایان استاندار تصمیم می‌گیرد که مدارس را تعطیل اعلام کند یا نه؟
وی با بیان اینکه تعطیلی مدارس از روی شاخص‌های آلایندگی اعلام و این شاخص‌ها توسط سازمان محیط‌زیست و مرکز کنترل کیفیت هوا تعیین می‌شوند، افزود: وقتی هشدارها توسط ما صادر می‌شود، شرکت کنترل کیفیت هوا باید مدل آلودگی هوا را اعلام کند، سازمان محیط‌زیست بررسی کند که این روند صعودی است یا نزولی و در جلسه به استاندار مشاوره دهد که با این روند، امکان افزایش شاخص به بالای ۲۰۰ وجود دارد یا نه؛ استاندار نیز براساس این اطلاعات درباره تعطیلی مدارس تصمیم بگیرد.
مدیرکل هواشناسی استان تهران ادامه داد: در حال حاضر اما فقط استاندار و سازمان هواشناسی پاسخگو هستند و باقی اعضای این زنجیره که در این تصمیم‌گیری‌ها نقش دارند، شانه خالی کرده‌اند. جلالی در پایان تصریح کرد: گردوخاک جزو پدیده‌هایی نیست که از چند روز قبل بتوان تشخیص داد و هشدار صادر کرد؛ بین ۶ تا ۱۲ ساعت در یک منبع تشکیل می‌شود و به‌سمت دیگری خیزش می‌کند. سازمان هواشناسی فقط می‌تواند اعلام کند که شرایط برای خیزش گردوخاک فراهم است؛ اما مهم منبع خیزش گردوخاک است که حجم آن را سازمان هواشناسی نمی‌تواند اندازه‌گیری کند و باید شرکت کنترل کیفیت هوا و سازمان محیط‌زیست، وظایف خود را در این امر انجام دهند.
برداشت سوم
هشدار زردرنگ به‌معنای این است که پدیده‌ای جوی رخ خواهد داد که ممکن است در سفرها و انجام کارهای روزمره اختلالاتی را ایجاد کند. این هشدار برای آگاهی مردم صادر می‌شود تا بتوانند آمادگی لازم را برای مواجهه با پدیده‌ای جوی داشته باشند که از حالت معمول کمی شدت بیشتری دارد.
از سوی دیگر مسئولان نیز در جریان این هشدارها قرار می‌گیرند تا اگر لازم باشد تمهیداتی بیندیشند.
کمیته اضطرار آلودگی هوا متشکل از نمایندگان دستگاه‌هایی همچون هواشناسی، ناجا، هلالاحمر، آموزش‌وپرورش و... است که جلسات آن به درخواست سازمان محیط‌زیست و با ریاست معاون عمرانی استانداری تهران در هنگام افزایش شاخص آلایندگی هوا تشکیل می‌شود.
در همین زمینه، شاطری، رئیس اداره اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی آموزش‌وپرورش شهر تهران نیز در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: این موضوع ساعت ۷: ۲۰ صبح از سوی مسئولان استانداری تهران اعلام شد و ما به‌محض اطلاع به همه مدارس منعکس کرده و از مدارس خواستیم دانش‌آموزان را به اولیا تحویل دهند و در غیر این صورت مراقبت کنند که دانش‌آموزان، در حیاط و محوطه بیرونی مدرسه حضور نداشته نباشند.
سخن پایانی
واقعیت آن است که در شرایطی که وضعیت هوا تقریبا از ۲۴ ساعت قبل توسط سازمان هواشناسی قابل پیش‌بینی است، چگونه تصمیمات کمیته اضطرار آلودگی هوا با تاخیر اتخاذ و اطلاع‌رسانی می‌شود و نبود قاطعیت در تصمیم این کمیته، معضلاتی را برای شهروندان در پی داشته است.
پیش‌تر نیز انتقاداتی به تصمیمات دیرهنگام کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران وجود داشت که کمتر موردتوجه قرار گرفت و گاهی برخی تصمیمات این کمیته نه‌تنها اهدافی همچون حفظ سلامت را در نظر نمی‌گیرد بلکه معضلات و مشکلات دیگری هم ایجاد می‌کند.
