الگوی بیمه خودرو کشور
اسماعیل فلاحی-کارشناس حوزه بیمه خودرو
اصول تعیین حق بیمه خودرو در کشورهای دیگر، براساس ارزیابی ریسک است. پیش از اینکه هر کالایی بیمه شود، ریسک و خطر آن موردارزیابی قرار می گیرد و هزینه بیمه بر این پایه تعیین می شود. در برخی کشورها مانند انگلیس، حق بیمه از ۳۰۰ پوند آغاز می شود و به هزار پوند هم می رسد. همچنین در کنار ریسک باید فراوانی ها موردتوجه قرار گیرد. وقتی میزان ریسک مشخص شد، حق بیمه تعیین می شود و در این باره چون وچرایی ازسوی صاحبان خودرو و شرکت های بیمه مطرح نمی شود.
در حوزه ایمنی و کیفیت خودرو و پرداخت حق بیمه، مسئله بستگی به منطقه سکونت دارد. به عنوان مثال در امریکا یا کانادا در ایالت ها و شهرهای گوناگون حق بیمه براساس چارچوب هایی خاص تعیین می شود. در این کشورها حدود ۵۰ تا ۵۴ موضوع برای ارزیابی ریسک و تعیین حق بیمه خودرو اعم از شخص ثالث و بدنه وجود دارد. این عدد در کشورهای اروپایی به ۱۹ تا ۲۳ آیتم کاهش می یابد. البته در برخی کشورهای اروپایی این آیتم ها ممکن است به ۹ یا ۱۰ موضوع هم برسد؛ علاوه بر اینکه در این کشورها بیمه بدنه و شخص ثالث از یکدیگر جدا نیستند و همزمان فروخته می شوند؛ همان طور که در ایران بیمه حوادث در کنار بیمه بدنه به فروش می رسد.
متاسفانه در ایران پایه بیمه خودرو قانون ۱۳۱۶ خورشیدی برگرفته از دو کشور فرانسه و آلمان است که در این حدود ۸ دهه، تغییری نکرده و نرخ ها براساس قانون همان سال تعیین می شود. همچنین تعیین حق بیمه در کشور براساس ارزیابی ریسک نیست، بلکه برمبنای رقابت بین شرکت های بیمه ای است؛ به این ترتیب هر شرکت بیمه ای که به جمع شرکت های قبل اضافه می شود، چون محصول جدیدی ندارد برای داشتن سهم، وارد رقابت در تعیین حق بیمه می شود.
حق بیمه واقعی براساس فاکتورهای راننده یا وسیله نقلیه مشخص نمی شود؛ در نتیجه شرکت های بیمه هنگام پرداخت خسارت چون وچرای زیادی دارند. بیمه جایگاه اعتماد است، اما این اعتماد در کشور ما به نوعی زیرسوال رفته است.
فروش حق بیمه در ایران حدود ۱۱ درصد است که علت پایین بودن این رقم به همان اعتماد برمی گردد، چراکه خدمات شرکت های بیمه ای چندان مطلوب نیست. گرانی خودرو و توان مالی کم صاحبان خودرو در کنار اجباری نبودن بیمه بدنه و رضایت نداشتن مشتریان از خدمات ارائه شده، مسائلی است که آمار فروش بیمه را در ایران پایین نگه داشته است. براساس قانون بیمه خودرو، از یک خودرو با ۵ سال کارکرد باید درصدی استهلاک، درصدی فرانشیز و البته درصدی هم برای سایر هزینه ها گرفته می شود، اما صاحب خودرو هنگام خرید بیمه نامه نمی داند که می تواند از پوشش حق فرانشیز یا حد استهلاک هم استفاده کند؛ البته اگر شرکت بیمه گذار این موارد را پوشش دهد. حتی صاحب خودرو می تواند از پوشش نوسان قیمت ها هم استفاده کند، این در حالی است که در کشور، فقط حق بیمه پوشش های اصلی گرفته می شود. نمایندگی های بیمه هم آموزش لازم را ندیده و نمی توانند مسائل را برای صاحبان خودرو به طور شفاف توضیح دهند؛ از این رو فاصله وضعیت بیمه خودرویی کشور با کشورهای جهان بسیار زیاد است.
در حال حاضر موتورسیکلت های بسیاری در سطح کلانشهرهایی مانند تهران، اصفهان و... تردد دارند که فاقد بیمه نامه هستند. در کلان موضوع، خلأ ریسک در تعیین حق بیمه خودرو در کشور وجود دارد که مبنای آن هم رقابت بین شرکت های بیمه گذار است. در بخش بیمه شخص ثالث، هزینه ازسوی بیمه مرکزی اعلام می شود و براساس روش های تعیین شده شرکت ها می توانند ۲ درصد تخفیف برای آن ارائه دهند، اما در بیمه بدنه اختیار تعیین حق بیمه به شرکت های بیمه گذار واگذار شده که تابعی از آیین نامه سال ۹۴ است.
در نتیجه این نرخ ها براساس ویژگی خودرو تعیین می شود و هرقدر خودرو گران تر و لوکس تر، حق بیمه آن بالاتر خواهد بود، اما در تعیین این حق بیمه هیچ ارزیابی از راننده وجود ندارد. در حالی که از سال های سال قبل خودرو وارد ایران شده، به تازگی موضوع راننده محور شدن قانون بیمه مطرح شده؛ آن هم در عصری که کشورها به سوی استفاده از خودروهای خودران رفته اند.
مثلا در کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات قرار است تا پیش از ۲۰۳۰ میلادی خودران ها تردد داشته باشند. در این وضعیت ما همچنان درگیر بدیهیات بیمه ای خودروهای با سوخت فسیلی هستیم و مدت زیادی نیست موضوع راننده محور شدن حق بیمه ها در کشور مطرح شده است.
