مهاجران، مجبوران تاریخ
براساس آمار جهانی، از سده ۱۹۰۰ به بعد، رشد مهاجرت افراد نه‌تنها از شهری به شهری دیگر، بلکه از قاره‌ای به قاره دیگر به‌طور چشمگیری افزایش یافته و شیب سیر صعودی آن سال به سال تندتر شده است.
در بررسی پدیده مهاجرت، نظرات متفاوتی وجود دارد و برخی مهاجران را آسیب‌رسان به جوامع و بعضی دیگر آنها را نیروی محرکه و مولد اقتصاد کشورها می‌دانند.
فراموش نکنیم که ایالات‌متحده‌امریکا که امروزه از آن به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ابراقتصادهای جهانی یاد می‌شود، خود برپایه مهاجرت افراد انگلیسی و پرتغالی بنا شده و پیش از کشف مهم کریستف کلمب در سال ۱۴۹۲ میلادی، وجود خارجی در نقشه نداشت، بنابراین اقتصادی که برپایه مهاجران شکل گرفته و تبعات پدیده مهم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مهاجرت، از ابعاد مختلفی حائزاهمیت است و باید آن را بررسی کرد. صمت در این گزارش، به بهانه روز جهانی مهاجران، به بررسی انواع مهاجرت‌ها و تبعات اقتصاد پدیده مهاجرت برای کشورهای مختلف پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
کشورهای مدیون به مهاجران
اگر به آمار ارائه شده از کشورهای مختلف جهان در سال ۲۰۲۲ نگاهی بیندازیم، خواهیم دید جمعیتی بالغ بر ۵۰ میلیون نفر مهاجر در امریکا زندگی می کنند. به عبارتی، حدود یک ششم از کل جمعیت کشور امریکا را مهاجران از کشورهای مختلف تشکیل داده و مردم مکزیک، چین، فیلیپین و هند بیشترین حضور را در این کشور به هم رسانده اند، اما نگاهی دیگر به اطلاعات موجود نشان می دهد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مانند امارات متحده عربی، قطر، کویت و بحرین، شکل گیری و استحکام پایه های خود را به وجود مهاجران مدیون هستند. براساس آمار سایت visualcapitalist . com ، ۸۸ درصد جمعیت امارات متحده عربی، ۷۷ درصد جمعیت قطر و ۷۳ درصد جمعیت کشور کویت را مهاجران نقاط مختلف جهان به ویژه مردم خاورمیانه تشکیل می دهند. شاید از نظر ارقام، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نسبت به کشورهایی مانند امریکا و آلمان پذیرنده تعداد زیادی از مهاجران نباشند اما زمانی که افراد بومی کمتر از ۵۰ درصد جمعیت یک کشور را تشکیل می دهند، مهاجران را می توان سکاندار اصلی آن کشور معرفی کرد، بنابراین بسیاری از کشورهای جهان برپایه مهاجران و اقتصاد آنها اداره می شود و توجه به بخش های مختلف وابسته به آن حائزاهمیت است.
تاریک و روشن پذیرش مهاجران
۳ کشور ایالات متحده امریکا، کانادا و استرالیا به عنوان کشورهای سنتی مهاجرت محسوب می شوند. این 3 کشور برپایه حضور مهاجران از سده های گذشته بنا شده اند و سیل اشتیاق افراد به زندگی در این مناطق، تنها به دهه های اخیر محدود نمی شود. به گزارش سایت migrationpolicy . org ، به طورتقریبی از هر ۴ مهاجر در استرالیا، یک نفر از بریتانیا است، همچنین از هر ۱۱ مهاجر، یک نفر از نیوزلند است. در مجموع، این 2 گروه به تنهایی یک سوم کل مهاجران در استرالیا را تشکیل می دهند. باوجود آمار چشمگیر تعداد مهاجران در سراسر جهان، دیدگاه های متفاوتی درباره مهاجران و تاثیر آنها بر اقتصاد کشورها وجود دارد. از نظر اقتصادی، طرفداران مهاجرت استدلال می کنند که مهاجران با افزایش عرضه نیروی کار و ترویج نوآوری، اقتصاد را تقویت می کنند. در مقابل، مخالفان استدلال می کنند که مهاجران با استخدام در مشاغل مختلف ضمن کاهش فرصت شغلی برای افراد بومی، دستمزد کارگران را کاهش می دهند، بنابراین آسیب های مهم اقتصادی و اجتماعی را ورود زیاد مهاجران به همراه دارد.
تئوری اقتصادی نشان می دهد که مهاجران بیشتر درآمد ملی را که به جمعیت بومی در کشور میزبان تعلق می گیرد، افزایش می دهند. مهاجران، نیروی انسانی ارزشمندی هستند که کشوری دیگر هزینه رشد آنها را پرداخت کرده و حال بنا به هر شرایطی، خواهان تغییر زندگی خود هستند. مهاجران در هر رسته شغلی که قرار گیرند، چه کارگر و چه فرد متخصص، برای کشور مقصد، ارزش آفرین هستند و دولت ها با شناسایی ظرفیت های موجود می توانند از مزیت حضور مهاجران برای بهبود وضعیت اقتصادی، فرهنگی و سیاسی خود استفاده کنند. برخی نظریه پردازان غربی نیز عقیده دارند مهاجران به دلیل داشتن ارتباط با کشورهای مختلف، فرصت تجارت بین المللی را برای کشورها فراهم می کنند و این یکی از مزیت های بکارگیری مهاجران متخصص و نیمه متخصص در فعالیت های اقتصادی است.
نگاه سیاه مردم به پناهندگان
مهاجرت روش های متعددی دارد و افراد می توانند از طریق پذیرفته شدن در فرصت های شغلی، دریافت پذیرش های تحصیلی، سرمایه گذاری و سایر موارد این چنینی، درخواست خود را برای مهاجرت به کشور موردنظر ارائه دهند. در این میان، برخی افراد بنا به هر دلیلی پذیرفته نشده یا شرایط لازم را برای ارائه درخواست های قانونی ندارند. افراد دارای سوابق سیاسی که شرایط بی ثبات جانی در کشور خود دارند، آوارگان جنگ های مختلف و سایر مردمی که به هر دلیل، چاره ای جز انتخاب پناهندگی ندارند، بخش زیادی از مهاجران جهان امروزی را تشکیل می دهند. به گزارش اکونومیست، کشورهای اروپایی مانند آلمان و انگلستان که کمپ های مشخصی برای پناهندگان دارند، سالانه مقدار زیادی برای این بخش هزینه کرده و از این رو بخشی از مردم بومی این کشورها از سیاست دولت های خود ناراضی هستند. به نظر بخشی از مردم اروپا، پناهندگان و مهاجران به ویژه اهالی خاورمیانه، ضمن ایجاد ناامنی های اجتماعی، از مالیاتی که مردم بومی می پردازند، استفاده می کنند، هرچند این رویکرد اغراق آمیز، از نگاه تبعیض نژادی موجود در میان مردم غرب سرچشمه می گیرد، اما نمی توان به طورکلی نظر آنها را رد کرد.
درمقابل، برخی جامعه شناسان و کارشناسان اقتصادی معتقدند پناهندگان با یافتن جایگاه خود در جوامع، درآمدهای مالیاتی قابل توجهی را برای دولت رقم می زنند و اقتصاد را برای بهبود تحریک می کنند. به نظر آنها، پناهندگان می توانند بهره وری را افزایش داده و دستمزد کارگران محلی را بهبود بخشند. نوآوری و خلاقیت پناهندگان و مهاجران بیشتر بوده و از آنها می توان در بخش های مختلفی از جامعه استفاده کرد؛ همان طور که مهم ترین و مدیریتی ترین جایگاه های کشورهای حوزه اسکاندیناوی مانند سوئد، در دست مهاجران و پناهندگان است.
رویکرد تمامی کشورها نسبت به پناهندگان یکسان نیست و تمامی پناهندگان نیز در کشورهای مدنظر خود پذیرفته نمی شوند. بداقبال ترین آنها، مجبور به ترک کشور مقصد شده یا باید کشور دیگری را برای پناهندگی انتخاب کنند یا به کشور خود بازگردند.
رغبت دانشجویان شرق به تحصیل در غرب
همان طور که پیش تر عنوان شد، پذیرش تحصیلی یکی از روش های رایج برای مهاجرت افراد است. در بین ۱۵ کشور محبوب جهان برای دانشجویان، نام های آشنایی به چشم می خورند. طبق تحقیقات پروژه اطلس در سال ۲۰۲۰ ، امریکا با دارا بودن بیش از یک میلیون دانشجوی بین المللی در سراسر دانشگاه های خود، رتبه نخست را در این جدول دارد.
ایالات متحده امریکا با بیش از یک میلیون و ۷۵ هزار دانشجوی بین المللی ثابت کرده، مقصد اصلی و محبوب افراد در جهان برای تحصیل است، اما باوجود ارقام بالای اعلام شده، دانشجویان بین المللی در امریکا تنها ۵ . ۵ درصد از تمام جمعیت دانشجویان این کشور را تشکیل می دهند. علاقه دانشجویان به تحصیل در دانشگاه های امریکا، تنها برای دیروز و امروز نیست و دهه ها است ایالات متحده به عنوان محبوب ترین مقصد تحصیلی در جهان سلطنت می کند.
در دانشگاه های امریکا، از تمامی ملیت ها می توانید مهاجر و دانشجو ببینید، اما دانشجویان کشورهای کره جنوبی، هند و چین بیشترین افراد متقاضی تحصیل در این کشور هستند. در رتبه دوم فهرست کشورهایی که بیشترین دانشجوی بین المللی را دارند، بریتانیا با بیش از ۵۵۰ هزار دانشجو ایستاده است. دانشجویان بین المللی ۲۲ . ۳ درصد جمعیت دانشجویان بریتانیا را تشکیل می دهند و چین، امریکا و هند به ترتیب ۳ کشور نخست متقاضی برای تحصیل در این کشور هستند. کانادا و چین به ترتیب با دارا بودن بیش از ۵۰۳ هزار و ۴۹۰ هزار دانشجوی بین المللی، در جایگاه های سوم و چهارم جهان ایستاده اند. آمار و ارقام ارائه شده، از تحقیقات و پژوهش ها در سال ۲۰۲۰ به دست آمده است. از آنجایی که موج درخواست برای اپلای و تحصیل در کشورهای خارجی در چند سال اخیر، باوجود شیوع ویروس کرونا رشد صعودی داشته، به نظر می رسد این اعداد در حال حاضر بیشتر باشند. آلمان یکی دیگر از کشورهایی است که موج مهاجرت و اشتیاق به تحصیل در این کشور، طی سال های اخیر افزایش داشته است. آلمان در جایگاه هشتم پذیرش دانشجوی بین المللی ایستاده و نزدیک ۱۲ درصد از جمعیت دانشجویان دانشگاه های این کشور، از ملیت های دیگر هستند. چین، هند، سوریه، ایران و به طورکلی کشورهای خاورمیانه بیشترین رغبت را برای ورود به دانشگاه های کشور آلمان دارند.
طی دهه های گذشته، هرچه تقاضا برای مهاجرت افراد به کشورهای توسعه یافته اروپایی و امریکایی بیشتر شد، دولتمردان این کشورها شرایط را برای ورود متقاضیان سخت تر کردند. ماراتن سنگینی میان دانشجویان برای دریافت پذیرش از دانشگاه های معتبر دولتی کشورهای اروپایی و امریکایی شکل گرفت و به همین منظور، شاهد تغییرات زیادی طی چند سال اخیر در روند پذیرش ها و همچنین قوانین مهاجرت افراد به کشورها بودیم. یکی از مهم ترین این تغییرات، کاهش سهمیه های دانشگاه های دولتی کشورهای اروپایی و سوق دادن دانشجویان به ثبت نام در دانشگاه های خصوصی با هزینه های بسیار بالا بود. این اتفاق را به طورواضح در دانشگاه های کشور ایتالیا شاهد بودیم. ایتالیا همواره به عنوان یکی از کشورهای مهاجرپذیر، با فرهنگی خونگرم شناخته می شود. این کشور به نسبت سایر کشورهای اروپایی، هزینه زندگی کمتری را طلبیده و دانشگاه های آن، به سهولت بیشتری دانشجویان بین المللی را می پذیرند، بنابراین همواره درخواست زیادی به سمت دانشگاه های دولتی ایتالیا برای تحصیل ارسال می شوند. در سال های اخیر، تغییراتی جدی در روند پذیرش دانشگاه های این کشور شکل گرفت و آن محدود شدن برنامه های درسی دانشگاه های دولتی برای دانشجویان بین المللی بود. بیشتر ترم های درسی ارائه شده برای دانشجویانی که متقاضی تحصیل در این کشور بودند، برای دانشگاه های خصوصی و آزاد بود و هر ترم تحصیل در این نوع دانشگاه ها، هزینه ای میان ۱۰ الی ۲۰ هزار یورو (این رقم براساس نوع رشته تحصیلی متفاوت است) را می طلبد. این شرایط در حالی است که برای تحصیل در دانشگاه های دولتی کشور ایتالیا، باید هزینه ای حدود یک دهم دانشگاه های خصوصی را بپردازید.
سخن پایانی
تصویر نقش بسته در ذهن جامعه جهانی به فرد مهاجر، تصویری زشت و نامعقول است؛ یک فرد اهل خاورمیانه که یا اسیر جنگ شده یا برای زندگی در شرایطی بهتر، دست به هر کاری می زند؛ نگاهی است که در جامعه امروز به عنوان مهاجر از آن یاد شده است. در حالی که سرمایه گذاران، تجار، محرکان اقتصادی، دانشمندان، فناوران و افراد متخصصی که به هر دلیلی زندگی و کار در کشوری دیگر را انتخاب می کنند، از دید مردم جهان مغفول مانده اند . علاوه بر آن، نگاه تبعیض آمیز ملت ها به نژاد افراد مهاجر، یکی دیگر از نامناسب ترین رفتارهای انسانی است که در جوامع اروپایی به شدت دیده می شود؛ خونگرمی مردم خاورمیانه، با سال ها مهاجرت این افراد به اروپا و امریکا و ساختن اقتصادهای بزرگ جهانی، در رگ و ریشه مردم غرب وارد نشده و همچنان چشم رنگی ها از مردم به ظاهر جهان سوم ارجحیت دارند. تاریک ترین و علنی ترین تبعیض را جهان زمانی دید که پس از آغاز جنگ روسیه با اوکراین، یک کارشناس در رسانه های اروپایی اعلام کرد: افرادی که در اوکراین کشته می شوند، مردم سوری نیستند و باید به کمک مردم اوکراین برآییم. کشورهای اروپایی و امریکایی، جنگ های مهمی را به خاورمیانه تحمیل کرده اند و در نهایت نگاهی تحقیرآمیز به مردمان این کشورها دارند؛ پست ترین نگاه انسانی به مهاجرت، براساس نژاد و ملیت است که امروز به طورگسترده در جهان شاهد آن هستیم.
