بورس عقب ماند
بازار سرمایه امکانی را برای جذب سرمایه و توسعه صنعتی و اقتصادی فراهم می‌کند، اما در سایه مشکلاتی که در سال‌های اخیر گریبان اقتصاد ما را گرفته و همزمان تداوم بی‌اعتمادی به بورس، ظرفیت‌های بورس برای جذب سرمایه از میان رفته است
بازار سرمایه امکانی را برای جذب سرمایه و توسعه صنعتی و اقتصادی فراهم می کند، اما در سایه مشکلاتی که در سال های اخیر گریبان اقتصاد ما را گرفته و همزمان تداوم بی اعتمادی به بورس، ظرفیت های بورس برای جذب سرمایه از میان رفته است. البته در هفته های اخیر شاهد بازگشت نسبی رونق به تالار شیشه ای بوده ایم، اما این رونق در قیاس با بازدهی سایر بازارهای موازی، محلی از اعراب ندارد. نبود ثبات و دورنمای روشن از شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و همچنین نوسانات قابل توجه ارزی از مهم ترین شاخص های اثرگذار بر عملکرد بازار سرمایه در طول ماه های گذشته بوده اند؛ بنابراین تا زمانی که آینده این شاخص ها روشن و مشخص نشود، نمی توان آینده این بازار را پیش بینی کرد.
بازدهی مثبت اما غیرقابل قبول
شهیر محمدنیا، فعال بازار سرمایه در گفت وگو با صمت در ارزیابی عملکرد بورس تهران اظهار کرد: عملکرد بورس تهران و قیاس آن با سایر بازارهای موازی در روزهای پایانی سال، موردتوجه قرار می گیرد. بازار سرمایه از ابتدای فروردین امسال تاکنون بازدهی مناسبی نداشته و بازدهی در شاخص کل به عنوان شاخص اصلی بازار حدود ۳۶ درصد برآورد می شود؛ یعنی نماگر کلی بازار از ارتفاع یک میلیون و ۳۳۰ هزار واحد به یک میلیون و ۸۰۰ هزار واحد رسیده است. شاخص هم وزن نیز به عنوان دیگر شاخص مهم بازار بازدهی حدود ۵۳ درصدی را از آن خود کرده است.
وی افزود: چنانچه بازدهی این بازار در قیاس با نرخ بازدهی بدون ریسک در سال گذشته سنجیده شود، می توان این طور ادعا کرد که این بازار عملکرد قابل قبولی داشته، اما با بررسی واقع بینانه شرایط باید اذعان کرد بازار سرمایه نسبت به سایر بازارهای موازی و رقیب، عقب افتادگی فاحش و غیرقابل چشم پوشی داشته است.
تالار شیشه ای از رقابت عقب ماند
محمدنیا گفت: اگر نگاهی به دو رقیب بازار سرمایه یعنی دلار و طلا که جزو دارایی های ریسک آف هستند و در دسته دارایی های ایمن قرار می گیرند، بیندازیم خواهیم دید که نرخ دلار آزاد در ابتدای سال تقریبا ۲۵ هزار و ۵۰۰ تومان بوده و در هفته های اخیر به حدود ۵۴ و ۵۰۰ تومان نیز افزایش یافت، یعنی بازدهی سرمایه گذاری در بازار دلار به بیش از ۱۱۴ درصد نیز رسید که به هیچ عنوان قابلیت قیاس با بازدهی بازار سرمایه را ندارد. (البته در حال حاضر نرخ بازدهی در بازار دلار با فروکش کردن التهابات در این بازار کاهش معناداری داشته است) چنانچه بازدهی بازار سرمایه در قیاس با بازدهی طلا سنجیده شود، این تفاوت به مراتب بیشتر هم می شود. اگر سکه امامی را ملاک ارزیابی قرار دهیم، درمی یابیم از ابتدای سال تاکنون بازدهی این بازار ۱۴۴ درصد بوده است؛ بنابراین می توان این طور نتیجه گرفت که بازار سرمایه در سال ۱۴۰۱ ، به هیچ عنوان عملکرد مناسبی نداشته و شاهد عقب افتادگی شدید در این بازار هستیم.
وی افزود: در میان صنایع مهم بورسی نیز برخی صنایع عملکرد به مراتب بهتر و قابل قبول تری داشتند. به عنوان مثال بازده صنایع سیمانی حدود ۸۰ درصد گزارش شده و این رقم در گروه های خودرویی، ساختمانی، دارویی و پالایشی نیز حدود ۵۰ درصد و بالاتر از میانگین کل بازار برآورد شده است.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال جبران عقب ماندگی بازار سرمایه در آینده اظهار کرد: بازار سرمایه می تواند هدف مناسبی برای سرمایه گذاری در سال پیش رو باشد. در پاسخ به چرایی و منطق این موضوع باید گفت اگر به آمار بازدهی بازار سرمایه در افق های زمانی طولانی مدت مراجعه کنیم خواهیم دید بازار سرمایه سردمدار بازدهی در میان تمامی بازارها در لانگ ترم و طولانی مدت است؛ به طوری که در افق های پنج ساله و مخصوصا بالای ۱۰ سال بازدهی سایر بازارها حتی به نصف بازدهی بازار بورس نیز نخواهد رسید. در گذشته ما همیشه شاهد فازهای تاخیری و عقب افتادگی در بازار بوده و همیشه هم دیده ایم که با گذر زمان این عقب افتادگی ها نه تنها جبران می شود بلکه بازارهای دیگر را نیز پشت سر می گذارد؛ بنابراین از این منظر و با دیدگاه سرمایه گذاری بلندمدت، بازار سرمایه همچنان جذاب ترین محل سرمایه گذاری است.
محمدنیا در ارزیابی عملکرد دولت در زمینه ساماندهی بازار سرمایه گفت: اگر سازمان بورس و اوراق بهادار را نهادی از دولت در نظر بگیریم که عملا هم این گونه است و ترکیب اعضای شورای عالی بورس گواه این ادعا است، می توان این طور نتیجه گرفت که سازمان عملکرد مثبتی را به نمایش گذاشته و نمره قبولی را از آن خود می کند. در یک سال اخیر تلاش های موثر فراوانی برای بهبود وضعیت بازار سرمایه انجام شده است. از جمله اقدامات رگولاتوری انجام شده توسط این سازمان می توان به افزودن ابزارهای جدید مالی و کاربردی، افزودن شاخص های جدید و تغییر در محدوده دامنه نوسان اشاره کرد که زمینه رونق گیری بازار را فراهم کرده است. علاوه بر این سازمان بورس در دفاع از حقوق سهامداران در قبال سایر نهادها به درستی عمل کرده است. از جمله اختلافات سازمان بورس با سایر نهادها می توان به مبارزه با قیمت گذاری دستوری، چالش و جنگ بر سر نرخ تسعیر ارز و چالش پیوسته بر سر عرضه خودرو در بورس کالا و... اشاره کرد.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: البته انتقادهایی نیز می توان نسبت به عملکرد این سازمان مطرح کرد؛ از جمله آنکه وضعیت عرضه بلوکی خودرو همچنان مبهم است و با گذشت زمان قابل توجه هنوز این وعده عملیاتی نشده و ابهاماتی درباره آن مطرح است.
وی افزود: در مجموع اگر عملکرد سازمان بورس را از سایر اقدامات موثر دولت در بازار سرمایه استثنا بگیریم، باید اقرار کرد دولت به هیچ عنوان کارنامه قابل تاملی در بهبود بازار نداشت و هیچ کدام از شعارها و وعده های خوش رنگ انتخاباتی پس از حدود ۲ سال عملیاتی نشده است.
نگاهی به آینده بازار
محمدنیا در پیش بینی عملکرد بورس تهران در آینده اظهار کرد: در وضعیت فعلی کشور و اقتصاد، هیچ چاره ای جز تحلیل بالا به پایین و تحلیل ریسک های پیش رو نخواهیم داشت. از منظر جهانی سال ۲۰۲۳ سالی پرنوسان و پر از ابهام خواهد بود. از یک سو وضعیت سیاست گذاری پولی توسط فدرال رزرو امریکا به مقطع حساسی رسیده و از سوی دیگر چین دارای رفتار و داده های اقتصادی پرنوسانی است. در واقع سال جدید میلادی سال سخت و پیچیده ای خواهد بود و قطعا شاهد نبردهای شدیدی میان عرضه و تقاضا خواهیم بود و کامودیتی ها سال پرنوسانی را تجربه خواهند کرد.
وی گفت: در تحلیل بازار با اتکا به داده های داخلی نیز با دو سناریوی متفاوت مواجهیم؛ سناریوی نخست احیا نشدن برجام است که احتمال تحقق آن قوی است. در واقع در وضعیت فعلی، سناریوی احیا برجام از شانس پایینی برخوردار است. در صورت احیا نشدن برجام، روز به روز دسترسی کشور به منابع ارزی کاهش پیدا خواهد کرد و موانع صادراتی که مدتی صرفا روی کاغذ مانده بودند دوباره موثر خواهند شد. این شرایط نتیجه ای جز افزایش دوباره پایه پولی و نرخ ارز و تورم نخواهد داشت. بدیهی است بازار سرمایه نیز در بازه های بلندمدت همراه با تورم رشد می کند، اما رشدی تورمی و بی کیفیت را تجربه خواهد کرد. در صورت احیای برجام نیز ممکن است در میان مدت لطماتی به بازار سرمایه تحمیل شود، اما قطعا در بلندمدت هم به نفع اقتصاد و مردم ایران خواهد بود و هم به نفع بازار سرمایه؛ علاوه بر این منجر به رشد باکیفیت بازار سرمایه خواهد شد.
موج ادامه دار امید و ناامیدی
یوسف کاووسی، کارشناس بازار سرمایه در گفت وگو با صمت اظهار کرد: کشور در طول یک سال اخیر با بی ثباتی سیاسی قابل توجهی روبه رو بوده است. نبود دورنمای روشن از نتیجه مذاکرات برجامی، بر عملکرد بازار سرمایه اثرگذار بود. شروع هر دوره جدید از مذاکرات به شکل گیری امید تازه ای در میان فعالان اقتصادی منجر می شد که این امیدها و ناامیدی های مداوم و پیوسته تاثیر بسزایی بر عملکرد بازار سرمایه و شاخص کلی بورس داشت.
وی افزود: در چند هفته پایانی امسال بازار ارز با تلاطم شدیدی روبه رو شد که این تلاطم به بهبود عملکرد بازار سرمایه در این مدت منتهی شده است. با این وجود عملکرد بازار سرمایه در ماه های گذشته مناسب نبوده است. در واقع بی اعتمادی مردم و صاحبان سرمایه به بورس تهران در ماه های گذشته ادامه یافته است. در ماه های اخیر هم روند خروج پول حقیقی ها که از نیمه دوم سال ۱۳۹۹ آغاز شد، ادامه یافت.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال جبران عقب ماندگی بازار سرمایه افزود: جبران عقب ماندگی معنای متفاوتی دارد. در واقع این سوال مطرح می شود که عملکرد بازار از چه مبدأ زمانی ارزیابی شود؟
چنانچه عملکرد بورس در طول ۲ سال اخیر رصد شود می توان این طور ادعا کرد که از ابتدای سال شاهد چند موج از نوسانات ارزی در کشور بوده ایم، همین نوسانات نیز سمت وسوی بورس تهران را مشخص کرده اند. به عنوان مثال چنانچه یک واحد تولیدی بورسی براساس حسابرسی ۱۰۰ هزار دلار ارزش داشته باشد، باتوجه به تحریم و محدودیت در تعاملات بین المللی و چالش های اقتصادی کشور، نیازمند سرمایه گذاری به مراتب بالاتری خواهد بود؛ بنابراین ارزش واقعی بازار سرمایه رقم فعلی و شاخص های کنونی نیست.شاخص کل بورس در سال ۱۳۹۹ در شرایطی که قیمت دلار ۱۰ یا ۱۱ هزار تومان بود، به ۲ میلیون واحد رسید، اما امروز باوجود آنکه دلار در بازار آزاد در کانال ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان مبادله می شود، هنوز شاخص کل بورس به شدت عقب تر از سطوح قبلی است؛ یعنی ارزش نهادی و بنیادین اغلب سهم های مبادله شده در بورس، رقمی به مراتب بالاتر از قیمت معامله آنها در موقعیت کنونی است.
کاووسی گفت: دولت برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدتی برای بازار سرمایه و بازگشت رونق به بورس ندارد.
علاوه براین حتی نگاه واحدی به عملکرد بورس و تامین مالی بنگاه ها با تکیه بر این ظرفیت حاکم نیست. میان سیاست های اخذشده توسط نهادهای مختلف تصمیم گیر و اقتصادی کشور همخوانی و همسویی وجود ندارد. در تدوین لایحه بودجه تصمیماتی اخذ می شود که هر کدام شان برای زمین زدن بازار سرمایه کفایت می کند؛ بنابراین می توان این طور ادعا کرد که هیچ برنامه مدون و کارشناسی در حوزه بورس وجود ندارد و به این ترتیب بازار سرمایه هنوز نتوانسته اعتماد ازبین رفته نسبت به این بازار را دوباره جلب کند.
این کارشناس بورس در پایان تاکید کرد: امکان پیش بینی عملکرد بازار سرمایه در حال حاضر وجود ندارد. با این حال چنانچه امکان بازگشت اطمینان به بورس فراهم شود و شفافیت در بازار گسترش یابد، آینده بورس تهران پیش بینی پذیر خواهد بود. علاوه براین نبود دورنمای روشن از نتایج مذاکرات برجام، امکان پیش بینی آینده این بازار را دشوار می کند.
سخن پایانی
در اسفند امسال بورس تهران توانست کانال ۱ . ۸ میلیون واحدی را پس بگیرد. به این ترتیب می توان ادعا کرد شاخص کلی بازار در طول یک سال اخیر بیش از ۳۵ درصد رشد داشته است. البته نباید از ذکر این نکته غافل بود که تورم حاکم بر اقتصاد به مراتب رقم بالاتری برآورد می شود. در همین حال سوددهی سرمایه گذاری در بازارهایی همچون دلار، طلا و سکه به مراتب بیشتر است. بااین وجود بسیاری از فعالان بازار سرمایه نسبت به تداوم مسیر صعودی و جبران عقب ماندگی تالار شیشه ای امیدوارند؛ هرچند تهدیداتی همچون نبود دورنمای روشن از آینده و اقتصاد کشور، همچنان آینده عملکردی این بازار را تهدید می کند.
