نیرو نداریم، زنجیرچرخ ببندید!
پاک کردن صورت‌مسئله در حل بحران‌های شهری دردی را دوا نمی‌کند
همیشه از بلایای طبیعی به‌عنوان مسائلی یاد می‌شود که خسارت‌های زیادی را برای شهرها پدید می‌آورد و ضعف زیرساخت‌های موجود در راهسازی و شهرسازی این مشکلات را چند برابر می‌کند. در کنار این موضوعات، نزولات آسمانی نیز می‌تواند به شکل بحران ظاهر شود که با نبود مدیریت مناسب و به‌موقع، آثار زیان‌بار آن تبدیل به بحران‌های ثانویه می‌شود.برف و کولاک شدید در محورهای مواصلاتی، تبعات جبران‌ناپذیری بر جای خواهد گذاشت. علاوه بر خسارت‌های مستقیم و غیرمستقیم، اختلال در ترافیک خودروها، بازماندن مسافران در محورها و انسداد و یخبندان کامل محور از آثار سوء این پدیده است. اطلاع‌رسانی مناسب به دستگاه‌های اجرایی، آموزش عمومی مردم در نحوه مواجهه با این پدیده‌ها، نظارت و رعایت کامل قوانین ترافیک در حوزه راهداری و مدیریت ترافیک از سوی عوامل اداره کل راه و ترابری و پلیس راهور، تجهیز به امکانات پیشرفته و مناسب برف‌روبی و بازگشایی محورها، انجام مانورها و آمادگی نیروی انسانی مداخله‌کننده، نظارت و ارزیابی از فرآیندهای تعریف‌شده قانونی و... همراه با اعمال مدیریت یکپارچه در پیشگیری از وقوع حوادث و تبعات ناشی از کولاک و بارش شدید برف و به‌تبع آن برودت شدید هوا موثر خواهد بود.
مهم‌ترین مشکلات نظام مدیریت بحران در ایران
در حال حاضر مشکل فعلی مدیریت بحران در کشور، ساختار موجود یا قانون آن نیست، بلکه دیدگاه مدیریتی نسبت به مقوله مدیریت بحران در کشور چالش‌آفرین شده است. اکنون در حوزه مدیریت بحران، شاهد ناهماهنگی میان دستگاه‌ها، نبود برنامه‌های راهبردی، فقدان اعتبارات مناسب و همچنین ضعف بدنه کارشناسی متخصص در این حوزه هستیم و در عمل، اقتدار لازم برای اجرایی شدن تصمیمات کلان وجود ندارد، به‌همین دلیل در چنین شرایطی حتی تغییر ساختار هم مشکلی را حل نخواهد کرد.
همه کشورها در سطح ملی و محلی، باید برنامه کاهش خطر برای سرزمین‌شان داشته باشند. در ایران بنا بر نتایج به‌دست‌آمده، تاکنون نقشه‌راه جامعی برای کاهش خطر ارائه نشده است، از این‌رو مهم‌ترین چالش مدیریت بحران در کشور را می‌توان نبود مدیریت یکپارچه و نقشه‌راه جامع برای این حوزه نامید.بنابراین دستگاه متولی مدیریت بحران در کشور باید یک سند راهبردی و نقشه‌راه براساس بحران‌های گذشته داشته باشد که در آن وظایف هریک از دستگاه‌ها و بخش‌های غیردولتی مشخص شده و اهداف کمی وجود داشته باشد، اما آنچه در چند سال گذشته در کشور شاهد آن بوده‌ایم، نبود برنامه‌های بلندمدت و آینده‌نگرانه و بدتر از آن، غرق شدن در روزمرگی سازمانی و در نهایت غافلگیری و عملکرد ضعیف است.
به‌منظور ساماندهی مدیریت بحران در کشور و اتخاذ یک رویکرد همه‌جانبه و علمی به این حوزه ضروری است که کارگروهی متشکل از صاحب‌نظران و متخصصان این حوزه و کارشناسان دستگاه‌های مرتبط در کشور تشکیل شود و این کارگروه با آسیب‌شناسی قوانین موجود در حوزه مدیریت بحران در کشور و بازدید میدانی از تجارب کشورهای پیشرفته در حوزه مدیریت بحران در جهان، مدلی جامع و منطقی با شرایط زیستی، اجتماعی و اقتصادی کشور ارائه دهند و در نهایت، خروجی این پژوهش می‌تواند در قالب یک طرح یا لایحه مستقل در مجلس شورای اسلامی ارائه شود.
خدمات شهرداری با محدودیت روبه‌رو است
سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در رابطه با موضوع مدیریت بحران شهر در حل مشکل راه‌بندان در مواقع بارش برف و باران به صمت گفت: به‌علت کاهش دید رانندگان در زمانی که نزولات آسمانی نازل می‌شود، همیشه شاهد ترافیک و راه‌بندان شدید در معابر شهری هستیم، از این‌رو خدمات شهرداری باتوجه به محدودیت‌های موجود در روزهای گذشته افزایش پیدا کرد، چرا که برف در روزهای گذشته طی ۳ مقطع مختلف بارید و مشکلاتی را ایجاد کرد.
وی در ادامه افزود: جدا از این موضوع، برف‌روبی و رسیدگی به اتوبان‌ها و آزادراه‌ها باعث شد تا رسیدگی به معابر و خیابان‌های فرعی با یک اختلاف زمانی انجام بگیرد و آن‌طور که باید سرعت لازم را نداشته باشد. با این‌حال، علاوه بر تصاویر منتشرشده در فضای مجازی مبنی بر راه‌بندان در کوچه‌ها، خیابان‌ها و معابر اصلی شهر، مشکل آن‌چنانی وجود ندارد و اگر هم موضوعی برای شهروندان چالش‌ساز شده، مقطعی بوده که اکنون حل شده است. شهرداری در هفته جاری باتوجه به بارش سنگین برف در شهر تهران اقدامات موثر و مناسبی را در راستای برف‌روبی و ریختن شن و ماسه در معابر انجام داده و برای اتفاقات احتمالی از آمادگی خوبی برخوردار است.
ترافیک، سد راه برف‌روبی معابر شهری
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران، ترافیک این شهر را یکی از اصلی‌ترین مشکلات پیش‌روی شهرداری برای برف‌روبی معابر دانست و به صمت گفت: متاسفانه شهر تهران در بیشتر ساعات روز با ترافیک سنگین دست و پنجه نرم می‌کند و کافی است در این مواقع برف و باران شدت بگیرد تا هم ترافیک سنگین‌تر شود و هم ماشین‌آلات شهرداری برای تسهیل تردد با مشکل روبه‌رو شوند،بنابراین کنترل ترافیک شهرداری تهران کار سختی در این مواقع برعهده دارد که باید با مدیریت خود به روان‌سازی معابر کمک کند.
آقامیری در رابطه با متناسب‌سازی سایت‌های برف‌روبی با نیاز شهر تهران به صمت گفت: بیشترین حجم بارش برف در شمال شهر می‌بارد و از این‌رو بیشتر سایت‌های برف‌روبی در این مناطق قرار دارند تا معابر را از یخ‌زدگی پاک‌سازی کنند، از طرفی مناطق پایین‌دستی در مواقع بحران و بارش برف معمولا به کمک مناطق شمالی می‌آیند و از این مناطق، تجهیزات لجستیکی و برف‌روبی به شمال شهر ارسال می‌شود.
در میان اخبار
مردم از شهرداری توقع نداشته باشند!
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران گفت: شهروندانی که در مناطق پربارش به‌ویژه در نقاط شمال شهر زندگی می‌کنند، باید بدانند که از پارکینگ و در منزل خود از زنجیر چرخ استفاده کنند و نباید توقع داشته باشند که شهرداری در کوچه‌ها شن‌پاشی و برف‌روبی کند و به‌طورقطع اولویت با معابر بزرگراهی است، بنابراین باید شهروندان قبل خروج از منزل، خودروی خود را به زنجیر چرخ تجهیز کنند.
وی در پایان گفت: ضرورت دارد با فرهنگ‌سازی صحیح، استفاده از تجهیزات مناسب برای مقابله با یخبندان و بارش برف در نظر گرفته و در مناطقی که دارای اختلاف سطح و شیب هستند، از زنجیر چرخ استفاده شود، چرا که شهرداری توان برف‌روبی تک‌تک کوچه‌ها و خیابان‌ها را ندارد.
برنامه جامعی برای مدیریت بحران‌های شهری وجود ندارد
رضا کرمی‌محمدی، کارشناس شهری با انتقاد از ضعف در مدیریت شهرداری‌ها به صمت گفت: تمامی بحران‌هایی که در بر اثر اتفاقات مختلف در کشور می‌افتند، به برنامه‌ریزی پیش از وقوع اتفاق نیاز دارد. اینکه بعد از وقوع حادثه و بحران، مسئولان فکر چاره‌جویی و جلسات باشند، دردی را دوا نمی‌کند. یکی از چالش‌هایی که هر ساله تکرار می‌شود، ترافیک شدید بر اثر بارش برف و باران در تهران است.شهرداری‌ها در تهران باید برای بارش برف و باران چاره‌اندیشی کنند تا با ترافیک شدید و مشکل تردد در معابر روبه‌رو نشویم. این در حالی است که این‌گونه موضوعات در اولویت شهرداری تهران نیست. در حال حاضر برنامه جامعی برای مدیریت بحران‌های شهری وجود ندارد، چرا که در گذشته سنسورهای دماسنج در مناطق مختلف شهر تهران نصب شده بود تا به‌صورت لحظه‌ای وضعیت آب‌وهوا را شرح دهد،پس این اطلاعات بررسی می‌شد و با سازمان‌های مربوطه هماهنگی‌های لازم انجام می‌گرفت.
وی افزود: به‌طبع شهرداری‌های شهرهای مختلف کشور به‌ویژه تهران، توانایی هماهنگی و مدیریت بحران‌ها را دارند، زیرا آنها با مسئولیت قانونی که دارند، باید بین دیگر سازمان‌های مربوطه هماهنگی ایجاد کنند؛ بنابراین تمام شهرداری‌ها به‌ویژه در کلانشهرها که جمعیت زیاد است، قبل از هر بحرانی باید تمهیداتی برای مقابله با آن بیندیشند. همیشه باید این آمادگی وجود داشته باشد که شاید غافلگیر شویم، اما بعد از آن باید برای جلوگیری از بروز دوباره آن اتفاق، برنامه‌ریزی جامع و دقیقی داشته باشیم، به‌گونه‌ای که دیگر منجر به بحران نشود. اینکه هر دفعه بدون عبرت‌آموزی از رخدادهای گذشته و تجربیات با بروز اتفاق‌های تکراری باز هم غافلگیر می‌شوند، ضعف مدیریت بحران است.
عدم‌هماهنگی مسئولان در رابطه با مدیریت بحران
این کارشناس اظهار کرد: اکنون یکی از دلایل عدم‌هماهنگی‌ها، قانون جدید مدیریت بحران کشور است. این قانون در سال ۹۸ ابلاغ شده، اما آیین‌نامه اجرایی آن، که مشخص می‌کند هر سازمانی چه وظایفی دارد، هنوز ابلاغ نشده است. به‌همین دلیل، بین سازمان‌ها یک نوع بلاتکلیفی وجود دارد. البته در گذشته این نوع هماهنگی‌ها برعهده شهرداری تهران بوده است. او ادامه داد: در هر صورت، مسئولان مربوطه باید در راستای مدیریت بحران، فهرستی از اتفاق‌های تکراری را تهیه کنند که البته در حال حاضر این فهرست در دسترس است. همچنین، در پی این فهرست، جلسات فصلی با ارگان‌های مربوطه برگزار کنند تا قبل از وقوع هر اتفاقی حتی بارش باران درباره آن برنامه‌هایی تدوین شود؛ چنین موضوعی حداقل ارتباط مسئولان را با یکدیگر راحت‌تر می‌کند. در هر صورت این موضوع کمی ضعیف شده است، زیرا در شهرداری سابق، جلسات فصلی مکرری با سازمان‌های مربوطه برگزار می‌شد، اما این روزها تمرکز شهرداری به مسائل دیگری معطوف شده است.
کرمی‌محمدی در پایان تصریح کرد: متاسفانه پشتوانه علمی و تئوری در مدیریت بحران محدود است، به‌همین دلیل برخی مسئولان براساس تجربیات شخصی و سلیقه‌ای با بحران‌ها برخورد می‌کنند. این در حالی است که باید افراد در بحث مدیریت بحران، برپایه علم و تجربیات دیگر کشورها، برنامه‌هایی برای شرایط بحرانی در نظر بگیرند.
سخن پایانی
مهم‌ترین راه‌حل کاهش آسیب‌پذیری و ایمن‌سازی شهرها در برابر بلایای طبیعی، ایجاد ستادهای مدیریت بحران شهری و سازماندهی و هماهنگی سازمان‌های مسئولان امر مدیریت بحران و در این میان، نقش شهرداری‌ها در سطح محلی بسیار حائزاهمیت است. باوجود تدوین قوانین و مقررات کلان به‌ویژه در سال‌های اخیر، متاسفانه شکل‌گیری ساختارهای مربوطه در سطح محلی، وقوع هر نوع بحرانی در شهرهای کشور را با مشکلات و تهدیدات ناگواری مواجه می‌سازد.به‌موازات پیشگیری‌ها و پیش‌بینی‌های پایه و اولیه، تدوین اصول و راهکارهای مدیریت ایمنی و بحران در نقاط شهری امری ضروری است، هرچند مدیریت بحران، یک مجموعه منسجم از سازمان‌های دولتی و نهادهای مردمی را می طلبد، از همین‌رو مدیریت شهری در مدیریت ایمنی و بحران حائزاهمیت است. نقش شهرداری‌ها به‌عنوان یک نهاد عمومی در مدیریت ایمنی و بحران، یک نقش و مسئولیت محوری است و هماهنگ‌کننده سایر سازمان‌ها و عوامل دخیل در مدیریت ایمنی و بحران شهری نیز هست.
نویسنده:
