اهداف آتش‌نشانی؛ حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط‌زیست است. در همه کشورها، سازمان آتش‌نشانی وجود دارد که وظیفه مقابله با آتش، سوانح و حوادث مختلف را برعهده دارد و در ایران نیز نخستین سازمان آتش‌نشانی توسط روس‌ها در شهر تبریز ایجاد شد. باوجود قدمت ایجاد این سازمان، فعالان این حوزه برای تامین ایمنی و تامین نیازهای تاثیرگذار بر سرعت کار با مشکلاتی مواجهند. صمت در این گزارش به‌مناسبت روز جهانی آتش‌نشان به شرایط تامین تجهیزات و ماشین‌های آتش‌نشانی در ایران پرداخته است.

روز آتش‌نشان در ایران و جهان

دلیل نام‌گذاری روز جهانی آتش‌نشان جان باختن چند آتش‌نشان استرالیایی در جریان آتش‌سوزی گسترده سال ۱۹۹۸، در استرالیا است. یکی از مهم‌ترین نمادهای روز جهانی آتش‌نشانان روبان قرمز و آبی است. این روبان دقیقا ۵ سانتیمتر طول و یک سانتیمتر عرض دارد و از 2 رنگ مجزا تشکیل شده است. روز ۷ مهر ۱۳۵۹ نیز، وقتی دشمن بعثی به پالایشگاه آبادان حمله هوایی کرد، آتش‌نشانان منطقه و شهرهای اطراف برای مهار آتش به پالایشگاه رفتند که در هنگام عملیات خاموش کردن آتش، هواپیماهای دشمن دوباره اقدام به بمباران پالایشگاه می‌کنند که منجر به شهادت تعداد زیادی از آتش‌نشانان شد. طرح تعیین روز آتش‌نشانی و ایمنی در سال ۱۳۷۹ توسط ستاد هماهنگی امور ایمنی و آتش‌نشانی کشور پیشنهاد و توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی کشور تایید شد. این روز با هدف ترویج ایمنی و پیشگیری از حوادث در سطح کشور نام‌گذاری شده است.

آوار مشکلات نوسان نرخ ارز بر تولید

علیرضا صادقی، از کارشناسان حوزه تولید تجهیزات ایمنی برای خودروهای آتش‌نشانی درباره وضعیت تولید این تجهیزات به صمت گفت: شرایط چند سالی است که مناسب نیست و بیشتر فعالان این صنف نیمه‌فعال هستند. بی‌ثباتی نرخ در بازار شاسی‌ها و محصولات موردنیاز از مشکلات تولید این خودروها است. همچنین قراردادها براساس مناقصه منعقد می‌شود و از آنجایی که به‌سرانجام رسیدن قراردادها معمولا بین ۲ تا ۳ ماه زمان می‌برد، مشخص نیست که قیمت‌ها در این مدت چه تغییراتی خواهد داشت؛ از این‌رو شرکت‌های فعال در بخش تجهیزات ایمنی رغبتی به شرکت در مناقصات ندارند.

وی افزود: موضوع دیگر تامین قطعات موردنیاز باتوجه به شرایط تحریم است که بسیار سخت انجام می‌شود و این مسئله هم نوسازی و بهسازی تجهیزات خودروهای آتش‌نشانی را با اماواگرهایی مواجه کرده است.

صادقی هم در ادامه سخنان خود به موضوع تولید شاسی در کشور اشاره کرد و گفت: چون تیراژ تولید شاسی در کشور بسیار پایین است، کمبود عرضه سبب شده نرخ شاسی‌ها نامتعارف باشد. در چنین وضعی تولید تجهیزات نیز به کما رفته است.

نیازمندی کشور چقدر است؟

این کارشناس حوزه ساخت تجهیزات در تشریح میزان نیازمندی کشور به تولید خودروهای آتش‌نشانی و تجهیزات ایمنی آن بیان کرد: نیازمندی کشور بستگی به نیاز سازمان‌های مختلف دارد که این عدد از سازمانی به سازمان دیگر تفاوت می‌کند؛ به‌عنوان مثال، میزان نیازمندی شهرداری‌ها با شهرک‌های صنعتی بسیار متفاوت است. در هر حال، آنچه مسلم است اینکه اگر ثبات در نرخ شاسی خودروهای آتش‌نشانی وجود داشته باشد، شرکت‌های سازنده تجهیزات ایمنی و کاربری‌سازان با اطمینان بیشتری می‌توانند در مناقصات شرکت کنند و تیراژ تولید خود را افزایش دهند. وی گفت: تا بودجه موردنیاز نوسازی و بهسازی ناوگان آتش‌نشانی و تجهیزات ایمنی تامین نشود، مشکلات موجود ادامه خواهد داشت. وی تصریح کرد: بودجه عمرانی سازمان‌ها کاهش پیدا کرده است، از همین‌رو نوسازی تجهیزات خودروهای آتش‌نشانی دیگر جزو اولویت آنها محسوب نمی‌شود. صادقی در پایان اظهار امیدواری کرد که با افزایش تیراژ تولید شاسی، مشکلات حوزه تجهیزات ایمنی نیز رفع شود.

مونتاژ جای تولید را گرفته است

سیدمنصور امامی، عضو اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم ایمنی و آتش‌نشانی درباره وضعیت تولید و بازار تجهیزات ایمنی به صمت گفت: خودرو آتش‌نشانی از ۲ قسمت اصلی و چند بخش فرعی تشکیل شده؛ بخش اصلی شاسی و قوای نیرو محرکه دارای اهمیت بسیاری است. در این بخش در داخل کار زیادی انجام نشده تا قدرت لازم برای اطفای حریق ایجاد شود. وی افزود: در تولید خودروهای آتش‌نشانی مشکل داریم و معمولا خودروسازان این نوع خودروها را وارد می‌کنند و تعداد کمی در داخل مونتاژ می‌شود. این فعال صنعت با بیان اینکه در این بخش پیشرفتی حاصل نشده، ادامه داد: این مسئله مربوط به مشکل کلان صنعت خودرو کشور است، بنابراین مدل‌ها قدیمی شده اما شرکت‌ها نتوانستند خود را بروزرسانی کنند. وی اضافه کرد: در حال‌ حاضر یکی از چالش‌های اساسی آتش‌نشانی از رده خارج کردن ماشین‌های قدیمی و جایگزینی آنها با مدل‌های جدیدتر است.

ضرورت هوشمندسازی تجهیزات

امامی در ادامه سخنان خود به بخش دوم خودروهای آتش‌نشانی اشاره کرد و گفت: تجهیزات ایمنی بخش دوم این خودروها را تشکیل می‌دهد که در این زمینه پیشرفت بیشتری در داخل حاصل شده، به‌عنوان مثال، مدیریت آبپاش‌ها هوشمند شده است و این سیستم امکان کنترل از راه دور را دارد؛ علاوه بر اینکه، به‌لحاظ کیفیت قابل‌رقابت با نمونه‌های خارجی هستند. این عضو اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم‌ایمنی و آتش‌نشانی عنوان کرد: پس از حادثه پلاسکو، ۵ تا ۶ شرکت داخلی با مشارکت یکدیگر سعی کردند تا استانداردهای لازم برای آبپاش‌ها را تدوین کنند. پیش از این، استانداردی در این زمینه تدوین نشده بود. این شرکت‌ها ۲ تا ۳ سال روی این پروژه کار کردند تا در نهایت مولفه‌های استانداردی آماده شد.

او یادآور شد: آزمایشگاه‌هایی هم برای تست تجهیزات آبپاش راه‌اندازی شده است و مشکلات کمتری در این زمینه داریم.

داخلی‌سازی تجهیزات موردنیاز

امامی با بیان اینکه خرید خارجی در حوزه تجهیزات آتش‌نشانی برای ایمنی ساختمان‌ها به کمترین میزان خود رسیده، گفت: پیش‌تر، این تجهیزات ۱۰۰ درصد وارداتی بود که با داخلی‌سازی آنها به‌ویژه در چند سال اخیر، وابستگی ارزی در حال کاهش است.عضو اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم ایمنی و آتش‌نشانی اظهارامیدواری کرد که در آینده‌ای نزدیک، بیش از ۸۰ درصد این قطعات در داخل تولید شوند.

این فعال صنعت ایمنی در بخش دیگری از سخنان خود درباره خودروهای آتش‌نشانی، گفت: خودروهای آتش‌نشانی در چند سال اخیر نوسازی نشده است و به‌لحاظ فناوری، مانند تجهیزات ایمنی ارتقا پیدا نکرده‌اند. ساختمان‌ها آتش می‌گیرند و امکانات لازم برای اطفای بهنگام حریق وجود ندارد؛ بنابراین می‌توان گفت در این بخش، امکانات موجود پاسخگو نیست.

امامی درباره تغییرات فناوری در خودروهای آتش‌نشانی فعال در جهان گفت: مهم‌ترین موضوع، هوشمندسازی این خودروها است. به‌عنوان مثال، خودروهای روزآمد هنگام رانندگی هم می‌توانند عملیات اطفای حریق انجام دهند و دیگر لازم نیست در جایی ثابت ایستاده باشند. همچنین، در جهان امروز که ساخت برج‌های بلند در حال افزایش است، نردبان‌های بسیار بلند طراحی شده و در تجهیزات ایمنی خودروهای آتش‌نشانی برای ساختمان‌های مرتفع مورداستفاده قرار می‌گیرند. به‌تازگی هم پهپادهایی برای این کار ساخته شده که خودروهای آتش‌نشانی را پشتیبانی می‌کنند و اطلاعات لازم را در اختیار کاربران این خودروها قرار می‌دهند.

عضو اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم ایمنی و آتش‌نشانی اضافه کرد: نخست این پهپادها به شناسایی نقطه حریق و طبقه موردنظر می‌پردازند و در ادامه، خودروهای آتش‌نشانی وارد عمل می‌شوند؛ بنابراین پیشرفت‌های زیادی در فناوری خودروهای آتش‌نشانی در جهان حاصل شده است.

مشکلی در تامین ماشین‌های آتش‌نشانی نداریم

نوید مجیدنیا، یکی از کارشناسان حوزه ساخت تجهیزات ایمنی خودروهای امدادی و آتش‌نشانی درباره وضعیت تولید در این بخش به صمت گفت: شرایط تولید خودروهای امدادی که ماشین‌های آتش‌نشانی هم شامل آن می‌شود، مناسب است و زیرساخت‌های لازم وجود دارد. تولید در این بخش نسبت به سال‌های گذشته خیلی بیشتر شده و تجهیزاتی که پیش‌تر از خارج وارد می‌شد، مانند انواع پمپ‌ها، مانیتورها، بدنه، سیستم‌هایی که ارتباط بین تجهیزات را برقرار می‌کنند و... امروز در داخل ساخته و تامین می‌شود.

وی افزود: چالشی که در حال ‌حاضر در تولید تجهیزات وجود دارد، این است که سازمان‌های خریدار این تجهیزات، بودجه کافی در اختیار ندارند و باوجود فرسودگی تجهیزات و نیاز به جایگزینی و نوسازی، نمی‌توانند بهسازی را انجام دهند؛ بنابراین بین رشد سرمایه‌گذاری و نیازمندی آنها همخوانی وجود ندارد، این در حالی است که تعداد کاربری‌سازان نسبت به نیاز کشور افزایش یافته و در حال‌ حاضر شرکت‌های فعال در این حوزه زیاد هستند، اما تقاضا ندارد.

او اضافه کرد: البته سطح کیفی محصولات شرکت‌های فعال در حوزه تجهیزات و کاربری خودروهای امدادی از جمله آتش‌نشانی با یکدیگر متفاوت است و تعداد محدودی از تولیدات مجهز به فناوری روز هستند.

بومی‌سازی فناوری ساده در کشور

مجیدنیا درباره داخلی‌سازی تجهیزات تصریح کرد: بخشی از تجهیزات ایمنی که از فناوری ساده‌تری برخوردار هستند، در داخل تولید می‌شوند و در تامین آنها مشکلی وجود ندارد، اما گاهی نیاز مشتریان به تجهیزاتی با فناوری بالاتر است که شرکت‌های خاص و محدودی در جهان، تولیدکننده آن هستند و برای تمام متقاضیان این محصولات، تامین تجهیزات می‌کنند. این شرکت‌ها عموما در اروپای‌شرقی مستقر هستند.

او درباره این تجهیزات عنوان کرد: مانیتورهای برقی که به‌صورت اتومات کار می‌کنند، پمپ‌های برقی و... از جمله محصولاتی هستند که از سوی شرکت‌هایی محدود در جهان تولید می‌شوند. البته برخی مجموعه‌های دیگر در جهان بعضی از این تجهیزات را تولید می‌کنند، اما کیفیت قطعات شرکت‌های مادر و دارای برند، قابل‌مقایسه با محصولات این مجموعه‌ها نیست. کیفیت تجهیزات ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ برای مثال در خودروهای آتش‌نشانی که ممکن است عملیات زیادی با آنها انجام شود، کیفیت تجهیزات، دارای اهمیت زیادی است.

او بیان کرد: در شرایط تحریمی، برقراری ارتباط با این شرکت‌ها برای ما سخت شده و به همان نسبت، خرید و تامین تجهیزات با چالش مواجه است.

نیاز مشتری و سرمایه‌گذاری جدید

مجیدنیا درباره تعداد خودروهای نیازمند نوسازی و نیز تجهیزاتی که باید بهسازی شوند، گفت: سازمان آتش‌نشانی نوسازی قطعات و تجهیزات را در صورت نیاز، انجام می‌دهد. به‌عنوان مثال، اگر پمپ آسیب‌دیده باشد، تعویض می‌شود، اما خودروها مشمول قانون نوسازی ناوگان حمل‌ونقل فرسوده کشور می‌شوند و باید نوسازی این خودروها هم در قالب پروژه نوسازی تجاری‌های فرسوده انجام شود.

او اضافه کرد: اگر بخواهیم خودرو جدیدی را جایگزین ماشین‌های آتش‌نشانی فرسوده کنیم، نیاز به سرمایه‌گذاری داریم و اینکه باید توجه کنیم مشتری چه می‌خواهد.

سخن پایانی

سرعت، دقت و داشتن تجهیزات و امکانات از ضرورت‌های موفقیت در آتش‌نشانی و از وظایف مهم آتش‌نشانان است و موجب تسریع در انجام ماموریت‌ها می‌شود، شغل آتش‌نشانی شغلی پراسترس و پردغدغه است که به‌صورت مستقیم با جان مردم در ارتباط است که علاوه بر اهمیت و سرعت عمل در زمان وقوع حوادث، لازم است به‌داشتن تجهیزات و امکانات موردنیاز اهمیت بیشتری داده شود. به‌نظر می‌رسد نوسازی خودروهای امدادی از جمله ماشین‌های آتش‌نشانی به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم به فراموشی سپرده شده و باتوجه به کاهش تیراژ تولید شاسی و خودروهای مخصوص آتش‌نشانی، به همان نسبت نیز تولید تجهیزات ایمنی کاهش یافته است و کاربری‌سازان به‌حالت نیمه‌فعال درآمده‌اند.