راهی که برای ایران در سال‌های گذشته بسیار پرپیچ‌وخم بوده و تحریم‌ها سدی در برابر حضور سرمایه‌های خارجی به کشور به‌شمار می‌رفت. اما بازگشت دوباره به برجام، بحث ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور را وارد فاز جدیدی می‌کند و تلاش بخش‌های مختلف برای جذب این سرمایه‌ها نیز افزایش خواهد یافت. در این بین، صنعت بیمه هم به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم و تاثیرگذار در بهبود و ثبات وضعیت اقتصادی کشور، این روزها مانند دیگر بخش‌های اقتصادی منتظر است تا بتواند سرمایه‌گذاران خارجی را به سمت این بخش هدایت کند. ورود سرمایه‌های خارجی نیازمند پیش‌نیازهایی است؛ از این‌رو صاحب‌نظران حوزه صنعت بیمه، معتقدند در فرصت به‌وجودآمده، شرکت‌های بیمه‌ای داخلی با حمایت دولت و بیمه مرکزی باید تلاش کنند با ارتقای کیفی و کمی صنعت بیمه، جذابیت‌های لازم را برای سرمایه‌گذاران به وجود آورند و موانع و مشکلات صنعت بیمه را هرچه سریع‌تر برطرف کنند.

تغییر نگرش ساختاری

رسول تاجدار، عضو انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه با تاکید بر اینکه زمانی امکان رقابت و ارتقای کمی و کیفی فراهم می‌شود که جذابیت در بازار بیمه برای سرمایه‌گذار وجود داشته باشد و بخش خصوصی جای بخش دولتی را بگیرد، گفت: متاسفانه شرایط به گونه‌ای است که به‌دلیل نبود زیرساخت‌ها و فرهنگ بیمه‌ای نمی‌توانیم انتظار پیشرفت خاصی در این صنعت داشته باشیم؛ بنابراین برای هرگونه ارتقای کمی و کیفی باید ابتدا زیرساخت‌ها را فراهم کرده و نرم‌افزارها و نیروهای لازم را آماده کنیم.

 وی با تاکید بر اینکه برای سرمایه‌گذاری در بازار بیمه باید جذابیت‌های این صنعت را بیشتر کرد، افزود: زمانی امکان رقابت و ارتقای کمی و کیفی فراهم می‌شود که جذابیت در بازار بیمه برای سرمایه‌گذار وجود داشته باشد و بخش خصوصی جای بخش دولتی را بگیرد و محصولات و خدمات بهینه و بهتری را ارائه دهد و کار به‌صورت اصولی و منطقی و با کارکردهای بهینه اقتصادی اداره شود.

تاجدار تصریح کرد: در واقع نمی‌توانیم ارتقای کمی و کیفی را از صنعتی بخواهیم که سود سهامداران آن کمتر از ۱۲درصد است، در حقیقت این سود نشان‌دهنده بهینه نبودن فعالیت در این صنعت است. نکته تاثیر‌گذار دیگر آن است که در حال‌حاضر ۵۰ درصد بیمه‌نامه‌های کشور در اختیار بیمه شخص ثالث است که بیمه‌ای اجباری است و نرخ بیمه و میزان دیه آن از سوی دولت و قوه قضاییه مشخص می‌شود و درواقع بیمه‌ها هیچ نقشی در تعیین این متغیرها ندارند. نتیجه این‌گونه برخوردها با بیمه، اعمال خسارت بالای ۱۷درصد به بیمه‌هاست که انگیزه و تمایل سرمایه‌گذاری در این صنعت را از سرمایه‌گذاران می‌گیرد. عضو انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه در پایان گفت: برای بهبود این وضعیت باید تغییر نگرش ساختاری اتفاق بیفتد و نگاه دولت، مجلس شورای اسلامی و قوه مجریه به این مسائل عوض شود و در نهایت به سمت خصوصی‌سازی در صنعت بیمه برویم.

افزایش بازدهی صنعت بیمه

علی موسی‎رضا، فعال صنعت که مدیرعاملی بیمه میهن را نیز در کارنامه کاری خود دارد، دلایل جذاب نبودن صنعت بیمه برای سرمایه‌گذاران را نبود سود متعارف برای این صنعت می‌داند. موسی‌رضا در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه به‌طور حتم ورود سرمایه‌گذار خارجی به کشور می‌تواند آثار مثبت زیادی در بخش‌های مختلف کشور داشته باشد و صنعت بیمه هم از این موضوع مستثنا نیست، گفت: به‌دلیل اینکه صنعت بیمه سود متعارفی برای سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی ندارد، برای سرمایه‌گذاران چندان جذاب نیست. وی با بیان اینکه اگر کسی بخواهد در صنعت بیمه سرمایه‌گذاری کند به نظر می‌رسد در بخش‌های دیگر سود بیشتری را می‌تواند کسب کند و این موضوع جذابیت صنعت بیمه را برای ورود سرمایه‌گذاران کم کرده، افزود: در حال‌حاضر حدود ۶۰ تا ۷۰درصد پرتفوی صنعت بیمه کشور را بیمه شخص ثالث و درمان به خود اختصاص داده و حدود ۳۰درصد بازار ممکن است سودده باشد که آن هم بسیار محدود است. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذار رغبت چندانی برای ورود به این بخش نخواهد داشت. او به فروش کم بیمه‌های عمر در کشور اشاره کرد و گفت: این در شرایطی است که در سایر کشورها، بیمه‌های عمر از فروش و سوددهی بالایی برای شرکت‌های بیمه‌ای برخوردار هستند. موسی‌رضا معتقد است با توجه به نوسان‌های موجود در اقتصاد ایران، بیمه‌گذاران با خرید بیمه‌های عمر، نگران کاهش ارزش پول‌شان هستند و همین امر سبب می‌شود از خرید این نوع بیمه‌ها با وجود مزایای موجود امتناع ورزند.

 این فعال بیمه با تاکید بر این موضوع که بازار بیمه‌ای کشور هنوز اشباع نشده و ظرفیت ورود شرکت‌های جدید بیمه‌ای خارجی و داخلی را دارد، تصریح کرد: موضوعی که در این بین وجود دارد این است که به‌دلیل خلأهای موجود در این بخش، این صنعت از جذابیت‌های لازم برخوردار نیست که باید با اصلاحات و تدابیری جذابیت لازم را در این صنعت ایجاد کرد. موسی‌رضا در پاسخ به این پرسش که آیا در چنین شرایطی بهتر نیست شرکت‌های بیمه‌ای به صورت تخصصی فعالیت کنند تا این امر باعث رقابت و بازدهی بالاتر در صنعت بیمه کشور شود، گفت: به‌دلیل نبود فرهنگ‌سازی درست در بخش بیمه‌ای کشور، مردم هنوز خرید بیمه را یک کالای لوکس تلقی می‌کنند و به همین دلیل شرکت‌های بیمه‌ای که به صورت تخصصی، به‌طور مثال در بخش بیمه‌های عمر فعالیت می‌کنند از فروش و سوددهی کافی برخوردار نیستند و همین موضوع سبب می‌شود این شرکت‌ها نتوانند به شکل مطلوبی در کشور فعالیت داشته باشند. این کارشناس صنعت بیمه با اشاره به پایین بودن نرخ حق بیمه‌ها که با نرخ تورم و خسارات در صنعت بیمه همخوانی ندارد، اظهارکرد: به‌طور حتم تا زمانی که نرخ حق بیمه‌ها پایین باشد، با توجه به سود کم، هیچ شرکت بیمه‌ای خارجی تمایلی برای ورود به کشور نخواهد داشت. وی بر این باور است که با توجه به شرایط کنونی حاکم بر صنعت بیمه کشور، به نظر می‌رسد ورود سرمایه‌گذاران به این بخش زمان بیشتری بطلبد، ضمن اینکه لازم است در این فرصت اقداماتی به‌منظور افزایش رقابت، پرکردن خلأها، تغییر نگرش در ساختارها و فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی و... نیز انجام شود تا بلکه این بخش هم از رونق مناسبی برخوردار شده و زمینه ورود خارجی‌ها فراهم شود.

ضرورت ورود شرکت‌های جدید به بازار

اما آیت کریمی، کارشناس مسائل بیمه‌ای نظر دیگری دارد. کریمی درباره ضرورت تاسیس‌شرکت‌های تخصصی بیمه‌ای ضمن بیان اینکه فضای رقابتی در بازار بیمه شکل نگرفته، اظهارکرد: باید شرکت‌های بیمه جدید وارد بازار بیمه شوند تا فضای رقابتی ایجاد و محصولات متنوع و جدید تولید شود. این کارشناس صنعت بیمه با اشاره به اینکه جای خالی فعالیت حرفه‌ای و محدودیت ورود تکنولوژی‌های جدید به این بازار در سال‌های تحریم گفت: این مشکلات باعث بروز حرکت آرام و کند (لاک‌پشتی) بازار بیمه شد. وی به تجربه کشورهای مختلف از جمله مالزی و ترکیه در صنعت بیمه اشاره کرد و گفت: در بسیاری از کشورهای دنیا به ازای یک‌میلیون نفر یک شرکت بیمه‌ وجود دارد.

این کارشناس بیمه‌ ضمن بیان آنکه هم اکنون صنعت بیمه کشور ما از وجود یک بازار تخصصی بیمه‌ای بی‌نصیب مانده است، گفت: زمانی می‌توانیم بازاری تخصصی بیمه داشته باشیم که از منظر تخصص در سطح بالایی قرار گرفته باشیم. در واقع زمان زیادی لازم است تا وارد فضای رقابتی شویم.

کریمی به تاسیس شرکت‌های بیمه‌ای استانی، شرکت‌های تخصصی، شرکت‌های بیمه‌ای در ابعاد مختلف و شرکت بیمه عمر تاکید کرد و افزود: البته تاسیس شرکت بیمه‌ مشکلاتی از منظر قانونی دارد، یکی از این مشکلات این است که یک شرکت فقط بیمه عمر نمی‌تواند ارائه دهد و باید بیمه‌های اشخاص از جمله حوادث، درمان و عمر نیز صادر کند. کریمی ضمن بیان اینکه، در شرایط فعلی، کسی متقاضی و داوطلب تاسیس شرکت بیمه عمر نیست، گفت: بیمه‌گذاران ما عادت کرده‌اند بیمه عمر خود را از شرکتی خریداری کنند که مابقی بیمه‌نامه‌های خود را از آن می‌خرند، به عبارتی تمامی نیازهای بیمه‌ای خود را از یک شرکت تامین می‌کنند. وی تصریح کرد: زمان زیادی لازم است تا بازار بیمه ما وارد فضای تخصصی رشته‌ای شود. این کارشناس بیمه‌ ضمن بیان اینکه رشته بیمه عمر در کشور ما مغفول مانده، گفت: مردم ما درک درستی از بیمه عمر ندارند، به این دلیل که ما بیمه‌گران درک درستی از بیمه عمر به آنها ندادیم.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو بر تربیت نیروهای متخصص و زبده تاکید کرد و افزود: ما باید فروشندگان حرفه‌ای تربیت کنیم تا در رشته‌های تخصصی بیمه‌ فعالیت کنند. با بیان این مطالب آن‌طور که به نظر می‌رسد تاسیس شرکت تخصصی بیمه‌ای در کشور ضروری است هر چند شرکت‌های تخصصی بیمه‌ای بازار خاص خودش را دارد. به علاوه براساس تحقق این اهداف تربیت نیروهای متخصص بیمه‌ای نیز از دیگر ضروریات است. از دیگر سو، تاسیس شرکت‌های تخصصی بیمه‌ای بستگی به وضعیت اقتصادی کشور هم دارد و در نهایت فرهنگ‌سازی و اعتماد‌سازی نیز از دیگر ضرورت‌های تامین این برنامه‌ها و اهداف است.

سخن پایانی

صنعت بیمه از رکن‌های مهم اقتصادی است که در صورت رفع مشکلات این بخش، به‌طوری که بتواند از توسعه و رشد مناسبی برخوردار شود، می‌تواند در بخش‌های اقتصادی کشور و حتی خانوارها، تحول ایجاد کند. تحقق این هدف نیازمند فراهم کردن برخی شرایط است که در کنار حمایت‌های بیمه مرکزی، اجرای برجام هم می‌تواند در توسعه این صنعت بسیار مفید واقع شود. یکی از محدودیت‌هایی که در سال‌های اخیر از بابت تحریم‌ها در این صنعت ایجاد شد، ورود شرکت‌های خارجی بیمه به کشور بود که در دوران پسابرجام این امیدواری وجود دارد که پای بیمه‌گران خارجی به کشور باز شود. در چنین شرایطی، به‌طور قطع، از یک سو شاهد افزایش حق بیمه‌های تولیدی در کشور خواهیم بود که این امر به واقعی شدن نرخ و حق بیمه در صنعت بیمه کمک خواهد کرد و از سوی دیگر، ورود بیمه‌گران خارجی پذیرش ریسک‌های سنگین را ممکن خواهد کرد، چراکه این امر می‌تواند زمینه برقراری ارتباط با بیمه‌گران اتکایی را فراهم کند.