حمایت از حقوق حیوانات در رده موضوعاتی است که در هر جمعی سخن از آن به میان آید، با اعتراض بخشی از مخاطبان روبه‌رو می‌شود: «واقعا مسئله جامعه ما این است؟ شما این حجم از فقر، بیکاری، زباله‌گردی، کودکان کار و... را نادیده گرفته‌ و به‌دنبال حمایت از حیوانات هستید؟» در ادامه نیز احتمالا به ژست‌های روشنفکری متهم می‌شوید. با این وجود، در طول سال‌های اخیر و به لطف گسترش شبکه‌های اجتماعی، ستم انسان به حیوانات، بیش از پیش در معرض دید قرار گرفته است.

همزمان روند رو به رشد جمعیت سگ‌ها و گربه‌های بدون‌سرپرست به موضوعی جنجال‌آفرین در میان مردم و مسئولان بدل شده است. از یک‌سو هر از گاهی شاهد انتشار اخباری مبنی بر حیوان آزاری یا کشتار حیوانات بدون سرپرست به‌ویژه سگ‌ها با هدف ساماندهی حیوانات بی‌سرپرست هستیم و از سوی دیگر، هر روز قوانین و مقرراتی ناکارآمد و اشتباه با هدف محدودیت سرپرستان حیوانات خانگی وضع می‌شود. در این میان، حامیان حیوانات بی‌سرپرست به‌عنوان علت اصلی رشد قابل‌توجه این حیوانات و مقصر اصلی چالش‌های حاصل از آن، مطرح می‌شوند.

در چنین شرایطی، بسیاری از مردم رو در روی هم می‌ایستند. عده‌ای کمک و حمایت از حیوانات را عامل رشد فزاینده این موجودات می‌دانند و عده‌ای دیگر ضمن تاکید بر ارزش ذاتی حیوانات بر وظایف انسانی ما در قبال این حیوانات تاکید دارند. در این میان، مسئولان نیز با دامن زدن به چنین بحث‌هایی از وظایف خود در ساماندهی شرایط حیوانات بی‌سرپرست شانه خالی می‌کنند.

این در حالی است که حیوانات بی‌سرپرست حاصل دخالت انسان در طبیعت هستند. موجوداتی که ما رشد داده‌ایم و اکنون بی‌توجه به جاندار بودنشان، به‌دنبال کنترل جمعیت آنها با کمترین هزینه و به غیرانسانی و غیراخلاقی‌ترین شیوه ممکن هستیم.

در شرایطی که کشور با معضل انباشت پسماندها روبه‌رو است، تلاش برای مقصر نشان دادن حامیان حیوانات بی‌سرپرست در ازدیاد جمعیت آنها، غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد. کافی است نگاهی ساده و سرسری به سطل‌های زباله شهر بیندازید تا متوجه شوید غذا برای سیر کردن تمام این گربه‌ها و سگ‌ها وجود دارد. در چنین شرایطی، توقف غذارسانی به گربه‌ها زمینه گرسنگی آنها را فراهم نمی‌کند، بلکه تنها شاهد حضور هرچه بیشتر این حیوانات در اطراف سطل‌های زباله خواهیم بود.

علاوه بر این باید تاکید کرد که گرسنگی مانع جفت‌گیری گربه‌ها و سگ‌ها، مدیریت جمعیت آنها و همچنین کنترل بیماری‌های مشترک آنها با انسان‌ها نیست. کنترل جمعیت و بیماری‌های مشترک میان انسان و گربه یا سگ، راه‌حل دیگری دارد که در بسیاری از کشورهای پیشرفته اجرایی شده و با نتایج مثبتی همراه بوده است.

در ادامه باید تاکید که مدیریت جمعیت این حیوانات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید موردتوجه قرار گیرد. کنترل جمعیت سگ‌ها و گربه‌هایی که در شهرها، روستاها و حاشیه شهرها به‌صورت رها زندگی می‌کنند، ضروری است و حتی تاثیر بسزایی بر رشد کیفیت زندگی آنها دارد. بر همین اساس در برخی کشورها طرحی با عنوان Trap-Neuter-Return اجرایی می‌شود. در این طرح، حیوان عقیم و پس از طی کردن مرحله نقاهت، مجددا به محل زندگی خود بازگردانده می‌شود. شهرداری‌ها وظیفه‌ای جدی در قبال جمع‌آوری و مدیریت جمعیت و زندگی حیوانات بی‌سرپرست دارند و همزمان داوطلبان، با نهادهای مسئول در ساماندهی جمعیت حیوانات بی‌سرپرست، همکاری می‌کنند.

در ادامه این حیوانات از سطح شهر جمع‌آوری می‌شوند. سلامتی آنها بررسی و مشکلات بهداشتی‌شان برطرف می‌شود و حتی واکسینه می‌شوند. در نهایت حیوان عقیم می‌شود و به محل زندگی خود بازگردانده یا به افراد واجد شرایط سپرده می‌شود. با اجرای طرح موردبحث، از یک‌سو جمعیت این‌گونه کنترل می‌شود و از سوی دیگر، خطرات زندگی در محیط شهری برایشان به‌مراتب کاهش می‌یابد.

در پایان باید خاطرنشان کرد که با وجود اقدامات مثبتی که در سال‌های اخیر در کشور در زمینه ساماندهی حیوانات بی‌سرپرست اجرایی شده، اما هنوز در کشور ما حمایت از حیوانات خیابانی، آن‌قدرها هم جا نیفتاده است. بسیاری از این طرح‌های حمایتی هزینه‌بر هستند و درنتیجه اجرایی شدن آنها نیازمند اختصاص بودجه به این امر است؛ طرحی که بعید می‌دانیم به این زودی‌ها اجرایی شود. درنتیجه شاید باید تنها به تشکیل ان‌جی‌اوهایی با هدف تبیین حقوق این حیوانات و تلاش برای جلب کمک‌های مردمی در راستای زندگی مسالمت‌آمیز میان انسان و حیوانات امیدوار بود. هرچه است ما از نقطه مطلوب و آرمانی فاصله داریم و نباید هیچ فرصتی را برای بهبود شرایط از دست بدهیم.