این گزارش که در راستای حذف هدفمند و تدریجی یارانه سوخت‌های فسیلی در برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا تهیه‌شده، سهم اروپایی‌ها را با اعضای غیراروپایی گروه ۲۰ مقایسه کرده که در نتیجه میزان یارانه‌های پرداختی ۲۷ عضو اتحادیه اروپا را به‌مراتب بالاتر از سایر کشورها ارزیابی‌شده است.

موارد موردمطالعه در این گزارش شامل یارانه‌های بهره‌وری انرژی، حامل‌ها و منابع انرژی، حمل‌ونقل و... می‌شود که در هر یک از کشورهای یادشده، سهم متفاوتی داشته و شهروندان از مقدار یکسانی از انواع یارانه‌های انرژی بهره‌مند نمی‌شوند.

همان‌طور که گفته شد، این گزارش شامل ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا و کشورهای گروه ۲۰ است که در بازه زمانی ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ اقدام به پرداخت یارانه‌های انرژی به شهروندان خود کرده‌اند. طبق این گزارش، در بازه زمانی ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ کل یارانه‌های انرژی پرداخت‌شده در کشورهای عضو اتحادیه اروپا رشدی ۶۷ درصدی را در طول ۱۰ سال داشته‌اند که به معنای افزایشی ۶۴ میلیارد یورویی در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۰۸ است.

به‌عبارتی اروپایی‌ها در سال ۲۰۱۸ افزون بر ۱۵۹ میلیارد یورو در قالب یارانه‌های انرژی به صورت پیدا و پنهان تخصیص داده‌اند تا سوخت‌های فسیلی و حامل‌های انرژی پاک با نرخ ارزان‌تری در اختیار شهروندان قرار گیرد. بیشترین سهم از کل یارانه‌های پرداخت‌شده مربوط به منابعی است که دولت‌ها در اختیار تولیدکنندگان انرژی قرار می‌دهند تا نرخ عرضه‌شده به بازار را به نسبت یارانه‌های پرداختی کاهش دهند. مبلغی که یارانه‌های تولید انرژی در اروپا به خود اختصاص داده‌اند با رشدی ۱۳۰ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۰۸ به ۸۵ میلیارد یورو رسیده که با توجه به آهنگ رشد، مقدار پرداختی دولت‌های اروپایی در ۱۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است.

سهم نیروگاه‌های برق نیز از دریافت این یارانه‌ها از سایرین به‌مراتب بیشتر بوده، به‌نحوی‌که در مقایسه با سال مبداء رشدی ۱۵۰ درصدی را تجربه کرده‌اند. البته طبق قوانین اتحادیه اروپا تولیدکنندگان موظف هستند بخشی از این یارانه‌ها را در راستای توسعه واحدهای تولید انرژی پاک اختصاص داده و در راستای گسترش صنعت نیروگاهی بدون کربن فعالیت کنند.

در همین حال، یارانه‌هایی که از مصرف انرژی در ۲۷ کشور اروپایی حمایت می‌کنند نیز با رشدی ۱۴ درصدی به ۵۲ میلیارد یورو رسیده که پس از یارانه‌های تولید، بیشترین سهم را دارد. یارانه بهره‌وری انرژی هم ۹ درصد از کل یارانه‌های حمایتی را در سال ۲۰۱۸ شامل می‌شود که در ۱۰ سال گذشته رشدی افزون بر ۱۱۴ درصد داشته و از ۷ به ۱۵ میلیارد یورو افزایش یافته است.

یارانه‌ در بخش‌هایی مانند ایجاد زیرساخت‌ها، بازسازی و نوسازی زیرساخت‌ها و تحقیق و توسعه روی‌هم‌رفته سهمی ۵ درصدی را از کل یارانه‌های انرژی به ارزش ۱۵۹ میلیارد یورو در اتحادیه اروپا به خود اختصاص می‌دهند که بخش عمده آن در بین کشورهای نوردیک هزینه می‌شود و نسبت به سال ۲۰۰۸ بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته است.

سرانه یارانه انرژی در اروپا

میانگین سرانه پرداخت یارانه‌های انرژی در اتحادیه اروپا در مقایسه با سرانه جهانی آن به‌مراتب بیشتر بوده و کارشناسان این اختلاف مثبت به نفع شهروندان اروپایی را به‌دلیل سیاست‌گذاری‌های دولت رفاهی کشورهای غرب اروپا دانسته و این موضوع را عاملی برای افزایش سطح رفاه شهروندان قاره سبز ارزیابی می‌کنند. برای مثال میانگین سرانه یارانه بهره‌وری انرژی در اتحادیه اروپا به‌طورکلی در سال ۲۰۱۸ به ۲۹ یورو به ازای هر اروپایی رسید که بالاترین سطح ثبت‌شده در جهان است.

این درحالی است که دولت استرالیا با وجود سیاست‌گذاری‌های گسترده رفاه اجتماعی مبلغی افزون بر ۲۴.۵ یورو به‌عنوان یارانه بهره‌وری انرژی پرداخت کرده و کشورهایی مانند ایالات‌متحده امریکا با ۱۳ یورو، انگلستان با ۱۰ یورو و برزیل با ۸.۵ یورو فاصله زیادی با آنچه در اروپا اجرا می‌شود، دارند.

با این وجود، کشورهای یادشده پس از میانگین سرانه اروپا، بالاترین میزان یارانه‌های بهره‌وری انرژی را پرداخت می‌کنند و سایر کشورها در رتبه‌های پایین‌تری قرار دارند.

اما به‌طورکلی هر شهروند اروپایی به‌طور میانگین ۴۸۰ یورو به‌عنوان یارانه انرژی را به صورت پنهان و آشکار از دولت‌ دریافت می‌کند که این میزان با حرکت از سواحل اقیانوس اطلس به سمت اوراسیا کاهش پیدا می‌کند.

تغییر الگوی مصرف

همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد صنعت برق در اروپا بیشترین سهم را از یارانه‌های بخش تولید انرژی داشته و این نسبت از سال ۲۰۰۸ تا به امروز همواره شکافی عمیق‌تر نسبت به یارانه سایر بخش‌ها به خود دیده است. بررسی‌های پارلمان اروپا نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری دولت‌های نوردیک و غرب اروپا روی توسعه و گسترش انرژی‌های پاک که برق سرآمد آنهاست، باعث ایجاد این شکاف شده است.

در واقع دولت‌های اروپایی با افزایش سهم انرژی‌های پاک از دریافت یارانه‌های انرژی، سعی دارند مردم را برای تغییر الگوی مصرف از سوخت‌های فسیلی به سمت حامل‌های انرژی بدون آلودگی‌های کربنی تشویق کنند. این درحالی‌است که یارانه‌های پرداختی به حامل‌های غیر از برق در مدت بررسی‌شده با نرخ رشد ۲۶درصدی فقط به ۱۰.۵میلیارد یورو رسیده که خود گواهی‌بر عمیق‌ترشدن شکاف سیاست‌گذاری در روند روبه‌توسعه انرژی‌های پاک و صنایع بدون‌کربن در اروپاست.

میزان پرداخت یارانه‌های انرژی

آلمانی‌ها با توجه به درآمد نجومی خود و همچنین بالاترین میزان تولید ناخالص ملی، بین ۲۷ عضو اتحادیه بیشترین توان برای پرداخت یارانه‌های انرژی را دارند و صدرنشینی آنها عجیب نیست. کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و هلند نیز به‌ترتیب در رتبه‌های دوم تا پنجم قرار دارند که هر یک با تبعیت از مدل‌های متفاوت پرداخت یارانه، اقدام به سیاست‌گذاری در زمینه نظام پرداختی یارانه‌های انرژی کرده‌اند.

در رتبه‌های بعدی شاهد حضور کشورهای بلوک شرق هستیم که به‌ترتیب می‌توان از لهستان (۲.۱ میلیارد یورو)، جمهوری چک (۱.۹ میلیارد یورو)، مجارستان (۱.۱ میلیارد یورو) و رومانی (۲۰۰ میلیون یورو) نام برد. در بین کشورهای غربی و مرکزی اروپا نیز می‌توان به اتریش (۱.۸ میلیارد یورو)، بلژیک (۱.۶ میلیارد یورو)، یونان (۱.۹ میلیارد یورو)، سوئد (۸۰۰ میلیون یورو) و دانمارک (۸۰۰ میلیون یورو) اشاره کرد.

۱. آلمان

آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا بیشترین سهم را از تامین منابع یارانه‌های انرژی داشته است. این غول صنعتی اروپا با رشدی بیش از ۸۵ درصدی در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ میزان یارانه‌های پرداختی در حوزه انرژی را به ۴۶ میلیارد یورو رسانده که در نوع خود کم‌نظیر است و ۲۹ درصد از کل یارانه‌های انرژی در جهان را شامل می‌شود. کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه، دانمارک، اتریش، فنلاند و هلند نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند اما به‌دلیل قدرت مانور بالای آلمانی‌ها در تخصیص منابع، فاصله بین رتبه اول با سایر کشورها بسیار زیاد است.

۲. ایتالیا

ایتالیا با ۲۶ میلیارد یورو در رتبه دوم پرداخت یارانه‌های انرژی ایستاده که عمده این مبلغ را در راستای اجرای برنامه‌های تغییر زیرساختی برای حرکت به سمت صنعت بدون کربن مصرف کرده است.

سهم یارانه‌های مصرف انرژی در این کشور به‌مراتب پایین‌تر از سایر همسایگانش بوده و به همین دلیل با وجود میزان بالای پرداخت یارانه‌های انرژی در ایتالیا، بازهم شاهد بالابودن نرخ سوخت‌های فسیلی در مقایسه با همسایگان اروپایی این کشور هستیم. اتحادیه اروپا نیز از سیاست‌های دولت محافظه‌کار ایتالیا به رهبری رومانو پرودی در سال‌های بحران اقتصادی اروپا و امریکا حمایت کرده و آن را الگویی مناسب برای سایر اعضای اتحادیه می‌داند.

۳. فرانسه

رتبه سوم متعلق به فرانسه است که در سال ۲۰۱۸ با پرداخت ۲۵ میلیارد یورو، رشد ۱۰۸ درصدی (۱۳ میلیارد یورو) نسبت به سال ۲۰۰۸ به ثبت رسانده است. دلیل رشد بالای یارانه‌های انرژی در فرانسه با تبعیت از الگوی ایتالیایی در راستای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر (به‌ویژه نیروگاه‌های بادی و خورشیدی) است. البته فرانسه با سیاست‌های تقویت بهره‌وری در صنایع خود که از سال ۲۰۱۳ و پس از بحران اقتصادی بانکی در امریکا استارت آن زده شد، اقدام به افزایش یارانه‌های پرداختی بهره‌وری انرژی کرده است.

۴. اسپانیا

اسپانیا نیز با پرداخت ۱۶ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۸ در رتبه بعدی جدول رتبه‌بندی یارانه‌های انرژی قرارگرفته است.

این کشور برخلاف دو کشور ایتالیا و فرانسه سهم بیشتری از این مبلغ را صرف یارانه‌های حمایت از مصرف‌کنندگان کرده است. از همین‌رو آژانس بین‌المللی محیط‌زیست اروپا از افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی در اسپانیا خبر داده و روند رو به رشد کربن تولیدشده در این کشور جنوب‌غربی اروپا را نگران‌کننده دانسته است.

پارلمان اروپا قصد دارد با تنظیم طرحی در راستای هدفمندسازی یارانه‌های انرژی در اروپا، الگوی تخصیص منابع در کشورهایی مانند اسپانیا را تا جای ممکن به ساختاری که ایتالیا و فرانسه در سال‌های اخیر اجرا کرده‌اند، نزدیک کند.

۵. هلند

دولت هلند با توجه به جمعیت کمتری که نسبت به ۴ رقیب دیگر خود دارد و پرداخت ۱۴ میلیارد یورو به‌عنوان یارانه‌ انرژی، بالاترین سرانه پرداخت این یارانه‌ها را به بخش‌های گوناگون صنعتی و خدماتی در داخل کشورش دارد. هلندی‌ها که در رتبه پنجم قرارگرفته‌اند در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ و با توجه به پاندمی کرونا تلاش داشتند با تخصیص منابع بیشتری در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی از تعطیلی صنایع استفاده کرده و زیرساخت‌های توزیع و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در سراسر کشورشان را تقویت کنند.

به همین دلیل، کارشناسان تخمین می‌زنند سهم یارانه‌های انرژی در هلند در امسال میلادی با سرعت بیشتری رشد کند، زیرا پروژه‌های تقویت زیرساختی در این کشور غربی هنوز به پایان نرسیده و دولت قصد دارد تا پایان سال ۲۰۵۰ دست‌کم ۴ شهر بزرگ این کشور از الگوی هوای بدون کربن تبعیت کنند و به پاک‌ترین شهرهای قاره سبز اروپا تبدیل شوند.

منبع: وب‌سایت رسمی پارلمان اروپا