چند روز است فیلمی با عنوان بدهی ۵هزار میلیارد تومانی شرکت دخانیات ایران، در فضای مجازی منتشر شده است. در این فیلم، رئیس سازمان دخانیات ایران از بدهی که این شرکت به سازمان امور مالیاتی دارد، سخن به میان آورده است. محتوای این فیلم، حکایت از آن دارد که شرکت ملی دخانیات ایران، این بدهی را از زمان‌های گذشته داشته که همچنان نیز ادامه دارد. در بخش دیگر سخنان محمد شیخان، مدیرعامل شرکت دخانیات ایران آمده که علاوه بر بدهی ۵هزار میلیارد تومانی، این شرکت، مبلغ قابل‌توجه دیگری را نیز با عنوان مالیات بر ارزش‌افزوده، به سازمان امور مالیاتی بدهکار است. صمت در این گزارش به احتمال بروز فساد در این شرکت بزرگ پرداخته است.

فساد در شرکت دخانیات

به گزارش صمت، شیخان با توجه به اینکه هر یک نخ سیگار، سود صد درصدی دارد. اظهار کرده «باتوجه به آنکه هر نخ سیگار، سود صد درصدی دارد، متوجه آن نیستم که چه اتفاقی برای اکوسیستم شرکت دخانیات ایران افتاده که ۵هزار میلیارد تومان بدهی داشته باشد. همچنان در کنار این بدهی که باید به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود، مبلغ 1300 میلیارد تومان هم بل عنوان مالیات بر ارزش‌افزوده به سازمان امور مالیاتی بدهکار است.

کسانی که دلسوز تولید هستند به این سوال پاسخ دهند که این مبلغ کجا رفته است؟ مشخص است که در جیب چه کسانی رفته است.»

مدیرعامل شرکت دخانیات ایران در بخش دیگری از سخنانش، شورای اسلامی کار را خطاب قرار داده و یادآور شده: « زمانی که شورای اسلامی کار باید فریاد می‌زد و در مقابل این فساد می‌ایستاد، کجا بود و چرا هیچ اقدامی انجام نداده است. این سوال مطرح می‌شود که مگر شما با کسانی که در این فساد و پدید آوردن این بدهی ۵هزار میلیار تومانی نقش داشته‌اند، هم‌دست بوده‌اید؟ باید آنهایی که طراح صحنه‌های فساد هستند و ذهن کارگر ما را از تولید و بازار غافل می‌کنند، شناسایی شوند و با آنها برخورد شود.»

دست‌های پشت‌پرده

این نخستین‌بار نیست که تخلف یک بنگاه اقتصادی پر درآمد، از زبان مدیران جدید این شرکت‌ها افشا می‌شود. ماجرای تخلف در شرکت دخانیات ایران، از اواخر سال گذشته مطرح شده، اما این روز‌ها فیلمی که در فضای مجازی منتشر شده، حساسیت روی شرکت دخانیات ایران را چند برابر می‌کند.

مدیرعامل جدید این شرکت، مقصر وضع موجود و کسانی که در پدید آوردن این حجم از بدهی نقش داشته‌اند را دولت قبل دانسته است.

وی همچنین در بخشی از اظهارات خود، عنوان کرده؛ «حجم فساد در شرکت دخانیات ایران، به دولت قبل بازمی‌گردد. حجم این فساد آنقدر بزرگ است که با آب دریا هم پاک نمی‌شود»

این موضوع سبب شد پرونده فساد مالیاتی یکی از شرکت‌های تولیدکننده سیگار خارجی که در داخل ایران اقدام به عرضه سیگار مالبرو کرده، مطرح شود. به‌گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، این پرونده بزرگ‌ترین پرونده فرار مالیاتی است.

فرار مالیاتی مارلبرو

محمدمهدی برادران‌خلخالی، چند روز پیش درباره پرونده این شرکت گفت: شرکت یادشده با مجوز تولید سیگار خارجی به واردات قاچاق سیگار مارلبرو می‌پردازد. براساس محاسبات انجام‌شده، اگر این شرکت برای سیگار وارد شده به صورت قانونی اقدام می‌کرد، موظف به پرداخت مالیات می‌شد که درحال‌حاضر فرار مالیاتی به‌شمار می‌رود. فرار مالیاتی این شرکت حدود ۱۰۰هزار میلیارد تومان است. این اظهارات در حالی عنوان می‌شود که ظاهرا نظارتی بر فعالیت شرکت‌هایی که فرار مالیاتی دارند، وجود ندارد. این چنین است که با گذشت چندین سال از فعالیت آنها، این رقم از فرار مالیاتی به ثبت رسیده و احتمال ثبت ارقام دیگری نیز وجود دارد.

مافیا در صنعت دخانیات

اظهارات این مقام مسئول در حالی عنوان می‌شود که مدیرعامل شرکت دخانیات ایران معتقد است: قدیمی‌ترین، سنتی‌ترین و پیچیده‌ترین مافیا در صنعت دخانیات وجود دارد.

وی با تاکید بر اینکه ما مخالف زدوبند دلالان داخلی و خارجی که منافع شرکت را به جیب می‌زنند، هستیم، تصریح کرد: آنها با این زدوبند‌ها، منافع شرکت را به یغما می‌بردند، اما وقتی جلوی یکی از منافذ هدررفت بیت‌المال را می‌گیریم، داد عده‌ای در می‌آید و مشخص می‌شود چه کسانی پشت این صحنه‌ها منفعت‌هایی دارند.

شیخان با بیان اینکه شرکت دخانیات در دولت گذشته 5هزار میلیارد تومان بدهی و همچنین زیان انباشته سنگین داشت، گفت: اما با کار و تلاش کارکنان شرکت و جلوگیری از منافذ فساد و افزایش تولید در سه ماهه نخست امسال، شرکت به سوددهی رسیده است. وی تاکید کرد: در سه ماهه نخست امسال، طبق صورت مالی، شرکت به سود رسید و اگر محکم پای کار باشیم در ماه‌های آینده این سوددهی بیشتر خواهد شد.

مدیرعامل شرکت دخانیات ایران در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به پیچیدگی کار در شرکت دخانیات و با بیان اینکه ما با افزایش مصرف سیگار و همچنین کاهش سن مصرف سیگار به شدت مخالفیم، تاکید کرد: واقعا تعجب‌برانگیز و نگران‌کننده است که سن مصرف سیگار در کشور ما از ۲۰ به ۱۳ سال رسیده است.

شیخان تاکید کرد: این نشان می‌دهد دست‌های پنهانی، سلامت جامعه ما را به‌خاطر منفعت‌طلبی و کسب ثروت نشانه گرفته و باید در این مسئله نهادهای مسئول، دست چپاولگران را قطع کنند.

وی به نقش شرکت‌های خارجی چند‌ملیتی در این زمینه اشاره کرد و گفت: ما خودمان باید دلسوز مردم و سلامت جامعه باشیم. این در حالی است که شرکت‌های خارجی چند‌ملیتی تولید‌کننده سیگار فقط به فکر منافع خود و سود سرشار از فروش سیگار هستند.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به ظرفیت‌ها و استعدادهای موجود در شرکت دخانیات ایران، گفت: نباید بگذاریم شرکت دخانیات دچار روزمرگی شود. همه مجتمع‌های تولیدی شرکت دخانیات باید در دل خود کارگروه تحول داشته باشند و در قالب آن در مسیر رشد، تعالی و تحول حرکت کنند.

مدیرعامل شرکت دخانیات ایران با بیان اینکه همه باید برای ایجاد تحول در مسیر تولید و پیشرفت کمک کنند، گفت: در مسیر تحول شرکت دخانیات هرکس مقاومت کند، حذف می‌شود، چراکه هدف مهم‌تر است.

شیخان افزود: باید در مسیر تحول با سرعت و انگیزه مضاعف مبتنی بر دانش روز حرکت کرد.

مدیرعامل شرکت دخانیات ایران با تاکید بر اینکه در راستای اصلاح ساختارها باید تعارض منافع‌ها از بین برود، افزود: یکی از راه‌های علمی مبارزه با فساد، اصلاح فرآیندهای نادرست است.

شیخان گفت: بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی که مسیر پیشرفت را با سرعت طی می‌کنند و مسائل فساد‌انگیز در داخل‌شان نیست یا کمتر است، در همین مسیر حرکت کردند و حذف تعارض منافع و اصلاح ساختارها را به‌درستی انجام دادند. وی با بیان اینکه یکی از ماموریت‌های ویژه مدیران مجتمع تولیدی همین موضوع است، تصریح کرد: همه باید به یکدیگر کمک کنیم و از هم نحوه کار کردن را یاد بگیریم.

ضرورت هوشمندسازی امور مالیاتی

ساماندهی سامانه‌های مالیاتی و نظارت بر پرداخت به موقع مالیات، به‌ویژه در شرکت‌های بزرگ، کمک قابل‌توجهی به پیشگیری از فرار مالیاتی و بروز فساد خواهد کرد. مرتضی افقه، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت درباره هوشمند‌سازی سامانه‌های مالیاتی و جلوگیری از بروز فساد در این حوزه، اظهار کرد: در حال‌حاضر، زمینه فساد و فرار مالیاتی در کشور فراوان دیده می‌شود. هوشمند شدن سامانه مالیاتی و همچنین ساماندهی و نظارت بر نحوه پرداخت مالیات، می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر شفافیت اقتصادی جامعه و همچنین پیشگیری از فساد داشته باشد.

این کارشناس اقتصاد مالیات را بخشی از درآمد دولت دانست و گفت: با توجه به کاهش اتکای بودجه به درآمدهای نفتی می‌توان گفت مالیات یک ابزار مناسب برای سیاست‌گذاری تغییر روند درآمدهای کلان به‌شمار می‌رود. به همین دلیل در حال‌حاضر، دولت جدید در حال ساماندهی سامانه‌های مالیاتی است.

افقه با بیان اینکه اغلب افرادی که دارای کسب‌وکار پرسود و زود بازده بوده، اما شفایت مالی ندارند، در زمره فراریان مالیاتی هستند، گفت: در این راستا می‌توان به فعالیت‌هایی مانند دلالی اشاره کرد. میزان فرار مالیاتی در این نوع کسب‌وکارها به‌دلیل نبود شفافیت نسبت به سایر مشاغل بیشتر است.

این کارشناس اقتصاد در پاسخ به این سوال که آیا بدهی شرکت دخانیات ایران را می‌توان فساد دانست، افزود: همان‌طور که در رسانه‌ها مطرح شده، بدهی این شرکت به‌دلیل نپرداختن اصل مالیات و مالیات بر ارزش‌افزوده است. آنچه مشخص است، فرار مالیاتی، پیش‌زمینه فساد است.

وی با بیان اینکه زمینه فساد با الکترونیکی شدن سامانه مالیات به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد، گفت: با راه‌اندازی سامانه الکترونیکی مالیات، دولت می‌تواند روند ساماندهی را از خرده‌فروشانی که تاکنون حاضر به پرداخت مالیات نبوده‌اند، آغاز کند و به صورت شفاف و اصولی، مالیات را از آنها دریافت کند. اگر دولت شفافیت مالیاتی را از شرکت‌های کوچک آغاز کند، زمینه فساد در این شرکت‌ها برچیده خواهد شد. سپس می‌توان به سراغ شرکت‌هایی رفت که اسم و رسم دارند و بزرگ‌تر هستند.

او ادامه داد: هر کاری که منجر به عدم‌پرداخت یا کمتر کردن میزان پرداخت مالیات شود، فرار مالیاتی نام دارد. فرار مالیاتی از مصادیق فساد اقتصادی است و با کارهایی مانند ارائه نکردن اطلاعات درست یا پرداخت رشوه به مأموران مالیاتی سازمان همراه است.

افقه در پایان صحبت‌هایش عنوان کرد: عموما کسانی در جامعه اقدام به فرار مالیاتی می‌کنند که درآمدهای کلانی داشته و سعی دارند با سند‌سازی و ارائه اطلاعات نادرست، مالیات‌ مصوب را پرداخت نکنند. فرار مالیاتی در جامعه منجر به توزیع نامناسب ثروت شده و به ایجاد شکاف طبقاتی می‌انجامد. شکاف طبقاتی نیز منجر به افزایش تنش‌های سیاسی و اجتماعی در جامعه خواهد شد.

سخن پایانی

پرداخت مالیات یک وظیفه اجتماعی به‌شمار می‌رود که متوجه قشرهای گوناگون جامعه با درآمدهای متفاوت می‌شود. این وظیفه اجتماعی در تمامی کشورهای جهان با قوانین و سازکارهای مشخص خود تعریف شده و عمل کردن به آن نشان‌دهنده بالا بودن سطح فرهنگ و درک اجتماعی افراد است. دور زدن مالیات و ممانعت از انجام این وظیفه اجتماعی بی‌مسئولیتی محسوب می‌شود. علاوه‌بر آن، این تخلف، جرم تلقی ‌شده و فرد خاطی مورد پیگرد‌های قانونی مشخص در هر کشور قرار می‌گیرد. فرار مالیاتی، یکی از مهم‌ترین مقدمه‌هایی است که در ایجاد فساد نقش مهمی را ایفا می‌کند. فرار مالیاتی را می‌توان نام دیگر فساد اقتصادی دانست. در جامعه ما، بنگاه‌های اقتصادی زیادی وجود دارند که با توجه به درآمد بالایی که دارند، از پرداخت مالیات ممانعت می‌ورزند. مشابه این امر را در شرکت دخانیات ایران شاهد هستیم. همانطور که مطرح شد، این شرکت مبلغ ۵هزار میلیارد تومان بدهی مالیاتی و هزار و ۳۰۰ ملیلیارد تومان فرار مالیاتی را در پرونده خود دارد.

مالیات ابزار نیرومندی است که با کاربرد درست آن، می‌توان تحولات اساسی در اقتصاد و اجتماع پدید آورد و اگر نظارت درست بر پرداخت انجام شود، شاهد کاهش فساد در شرکت‌های بزرگ با درآمد‌های نجومی خواهیم بود. از سوی دیگر، در صورتی که نظارت بر پرداخت مالیات وجود نداشته باشد یا به نوعی در شیوه نظارت اهمال کاری شود، فساد گسترش پیدا می‌کند.