معافیت مالیاتی تحقیق و توسعه، یک تصمیم غلط
چندی پیش رئیس مرکز عالی دادخواهی مالیاتی و تشخیص صلاحیت حرفه‌ای وزارت امور اقتصادی و دارایی از بررسی خارج از نوبت و در اسرع‌وقت پرونده‌های مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان خبر داد.
کارشناسان معتقدند معافیت مالیاتی که تا پیش از این برای شرکت‌های دانش‌بنیان نوع یک در نظر گرفته شده است، امری مفید در راستای توسعه تولید و افزایش کیفیت آن است. در حقیقت معافیت و مشوق‌های مالیاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان همان رویکردی است که رهبر معظم انقلاب نسبت به آن اهتمام ورزیدند و آن را به‌عنوان یک رویکرد مهم در جذب فعالان در دنیای کسب‌وکار و رسیدن به مرحله دانش‌بنیان ذکر کردند.
معافیت مالیاتی یک ابهام
مجتبی فراهانی در این‌باره اظهار کرد: باتوجه به شعار سال ۱۴۰۱ و تاکید وزیر امور اقتصادی و دارایی به‌منظور حمایت همه‌جانبه از شرکت‌های دانش‌بنیان این مرکز به تبعیت از فرمایشات رهبر معظم انقلاب به تمام دادرسان و مستشاران در ستاد و همه استان‌ها ابلاغ کرده است که پرونده‌های شرکت‌های موصوف در مرکز یادشده و سایر استان‌ها خارج از نوبت و در اسرع‌وقت موردرسیدگی قرار گیرد. این در حالی است که به‌اعتقاد یکی از صاحبان شرکت دانش‌بنیان در زمینه ساخت و تولید دستگاه‌های چاپگر زیستی معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان تنها یک شوخی است. پرداخت مالیات یکی از مهم‌ترین مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان است. برخلاف آنچه در اخبار منشتر می‌شود، شرکت‌های دانش‌بنیان معافیت مالیاتی ندارند. سازمان امور مالیاتی کشور معتقد است که تنها شرکت‌های دانش‌بنیان نوع یک معافیت مالیاتی دارند. این در حالی است که ما یک شرکت نوع یک هستیم، اما هنگامی که موضوع را پیگیری می‌کنیم، مسئولان اجرایی اطلاعی از قانون کشوری یعنی معافیت مالیاتی شرکت‌هایی از دست ما ندارند. پس از پیگیری‌های متعدد توانستیم دستگاه‌های تولیدی را مشمول معافیت مالیاتی کنیم، اما خدمات ما مشمول پرداخت مالیات است. تنها دلخوشی ما معافیت مالیاتی است که از آن محروم هستیم.
کدام قانون می‌گوید دانش‌بنیان‌ها از مالیات معاف هستند؟
یکی از مهم‌ترین حمایت‌ها از شرکت‌های دانش‌بنیان در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، معافیت‌های مالیاتی است. شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری براساس ماده (۳) و ماده (۹) «قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» موضوع ماده (۱۰۵) قانون مالیات‌های مستقیم، از مالیات معاف هستند. براساس ماده (۳) قانون مذکور و آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان؛ کلیه درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی نوع ۱ و نوپا نوع ۱ از محل فعالیت‌ها و محصولات دانش‌بنیان از تاریخ تایید تا زمانی که تاییدیه دانش‌بنیان شرکت معتبر باشد، از مالیات مستقیم معاف است. برای این منظور، اسامی این شرکت‌ها و عناوین مشمول معافیت آنها به‌صورت سالانه برای سازمان امور مالیاتی ارسال و توسط این سازمان به ادارات امور مالیاتی سراسر کشور ابلاغ می‌شود. در این‌باره لازم به‌توضیح است این معافیت فقط ناظر بر مالیات مستقیم ناشی از درآمدهای شرکت است و مالیات بر ارزش‌افزوده و مالیات حقوق کارکنان مشمول این معافیت نیست.
همچنین براساس ماده (۹) این قانون، شرکت‌ها و واحدهای مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد برای فعالیت‌هایی تولیدی که در محدوده پارک علم و فناوری یا مرکز رشد انجام می‌دهند، مشمول عافیت مالیاتی هستند. لازمه استفاده از این معافیت تنها استقرار در پارک علم و فناوری یا مرکز رشد است و با تایید رئیس و مسئولان واحد مذکور با اداره مالیاتی مربوطه اعمال می‌شود. در این‌باره لازم به‌توضیح است مبادلاتی که طرفین آنها در پارک علم و فناوری یا مرکز رشد مستقر باشند و همچنین حقوق کارکنان آنها نیز مشمول معافیت مالیاتی نیست.
با سیاست‌های جدید موافق نیستم
امیرعباس اختراعی، رئیس هیات‌مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعتی ایران در گفت‌وگویی که با صمت درباره اهمیت تخصیص معافیت مالیاتی برای شرکت‌های نوع یک این امر را نتیجه یک تصمیم درست دانست. وی معتقد است: اساس معافیت مالیاتی دانش‌بنیان‌های نوع یک، تصمیم بجا و درست است؛ چرا که این فرآیند موجب جذب افراد برای افزایش کیفیت و تولید خواهد شد. وی بااشاره به اینکه مالیات‌های مستقیمی که تاکنون برای شرکت‌های دانش‌بنیان نوع یک در نظر گرفته شده است، توانسته عامل مهمی در رشد کیفی محصولات این شرکت‌ها شود و ظرفیت‌ها را برای افزایش تولید داخلی بهبود ببخشد، گفت: همان‌گونه که می‌دانید شرکت‌های دانش‌بنیان از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گروه‌بندی شده‌اند و داشن‌بنیان نوع یک، دارای معافیت مالیاتی هستند و نوع ۲ و ۳ هیچ‌کدام معافیت مالیاتی ندارند. در حال‌حاضر سیاست‌های جدیدی اتخاذ شده است برای شرکت‌هایی که فروش بالای ۵۰میلیارد تومان دارند و همچنین به‌تدریج برای سایر شرکت‌ها این معافیت نوع یک حذف شود و به بخش آرندی شرکت‌ها تخصیص یابد و در واقع هزینه‌های تحقیق و توسعه مشمول مالیات شوند. واقعیت ماجرا این است که من با این تصمیم‌گیری موافق نیستم، چرا که باید جذابیت برای شرکت‌های دانش‌بنیان به‌حدی باشد که همه شرکت‌ها به‌سمت دانش‌بنیان و دانش‌محور بودن سوق داده شوند تا بتوانند در مسیر فناوری‌های روز نرخ تمام‌شده ارزان‌تری را تجربه کنند. وی افزود: در کل به‌عنوان یک تولیدکننده و به‌عنوان رئیس انجمن بزرگ‌ترین سازندگان تجهیزات صنعتی کشور، دولت را برای تامین هزینه‌های جاری از بخش مالیات درک می‌کنم و اعتقاد راسخی به مالیات دارم؛ اما باید بپذیریم در راه ایجاد جذابیت برای شرکت‌هایی که در مسیر توسعه تولید داخلی و موفقیت گام‌های بزرگ‌تری را برداشتند و می‌توانند عرصه‌های مهمی را برای مردم در تولید و خدمات برای مردم باز کنند، باید مشوق‌های مالیاتی تعیین شود. با حذف برخی تسهیلات از جمله معافیت مالیاتی نباید آنها را به‌سمتی ببریم که حرکت به‌سمت دانش‌محوری برای‌شان جذابیتی نداشته باشد. مالیات یکی از مواردی است که در دانش‌بنیان شدن شرکت‌ها جذابیت و توجه ویژه‌ای دارد.
لزوم معافیت مالیاتی شرکت‌های بزرگ
باتوجه به موارد گفته‌شده اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان نوع یک از پرداخت مالیت معاف هستند، شاید یک ناهمگونی را در این اکوسیستم به‌وجود بیاورد؛ چرا که اگر شرکتی به مرحله نوع یک بودن می‌رسد، به‌طورقطع چرخه مالی قابل‌قبولی دارد، در حالی که شاید شرکت‌های نوع دو و خلاق باتوجه به محدود بودن منابع مالی نیاز بیشتری به این نوع تشویق‌ها داشته باشند. اختراعی بااشاره به موارد فوق گفت: از آنجایی که معافیت مالیالتی یک نوع مشوق در امر تولید محسوب می‌شود، شرکت‌هایی که تراکنش مالی بالایی دارند و از طرفی هم در تولید سهم بسزایی دارند، لزوم معافیت مالیاتی باید برای آنها اعمال شود، در واقع معافیت مالیاتی ارتباط مفهومی با نوع یک یا دو بودن شرکت‌های دانش‌بنیان ندارد، بلکه حمایتی است در راستای توسعه تولیدات داخلی. اختراعی گفت: این فرآیند و فرآیندهای مشابه باعث می‌شود شرکت‌های نوپا برای بزرگ‌تر شدن انگیزه کافی داشته باشند و در این مسیر راه دانش‌بنیان شدن از نوع یک را بپیمایند، بنابراین معافیت مالیاتی برای شرکت‌های بزرگ تولیدی امری مفید و مهم به‌شمار می‌آید.
اینکه یک شرکت می‌تواند از یک فناوری مدرن و به‌روز برای تولیدات خود بهره بگیرد، باید از معافیت مالیاتی برخوردار باشد.
معافیت مالیاتی، یک ضرورت مهم
احمد ملک‌زادگان، از دیگر فعالان زیست‌بوم دانش‌بنیان و رئیس یک شرکت در زمینه فناوری‌های زیستی در گفت‌وگو با صمت درباره اهمیت افزایش تشویقات دولتی در راستای توسعه دانش‌بنیان‌ها گفت: مشوق‌های دولتی تنها در وام و تسهیلات بانکی خلاصه نمی‌شود. سهل کردن مسیر تولید حل مشکلات بیمه و مالیات می‌تواند به این شرکت‌ها قوت زیادی برای بزرگ‌تر شدن و افزایش کیفیت تولید داخلی ببخشد. هرچند تسهیلاتی نظیر وام هم با دشواری تخصیص پیدا می‌کند، اما معافیت‌های مالیاتی گام مهمی در راستای توسعه اکوسیستم دانش‌بنیان‌ها است. وی بااشاره به فرآیند دشوار دریافت تسهیلاتی نظیر وام و... گفت: دریافت وام از بانک‌ها تفاوتی برای یک شرکت دانش‌بنیان با شرکت‌های دیگر ندارد، همچنین دریافت مجوزها همان دردسرهای همیشگی را دارد، حتی شرایط بدتری هم پیدا کرده است. برای مثال بیش از 3 ماه برای یک مسئله بسیار پیش‌پاافتاده مجوزهای شرکت ما گرفته شده و برای تولید محصولات همان قوانین سخت و پیچیده حاکم است. ملک‌زادگان گفت: در بحث تسهیلات هم باید گفت روند دریافت تسهیلات به‌قدری سخت و فرسایشی است که نیازمند استخدام 2 کارمند به‌صورت تمام‌وقت است و به‌طورمعمول زمان طولانی را می‌طلبد تا بتوانیم تسهیلات حداقلی را دریافت کنیم. این فرآیند قدری دشوار و پیچیده است که در بیشتر موارد صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان پشیمان می‌شوند و ترجیح می‌دهند از وام‌های عادی که به دیگر شرکت‌ها تعلق می‌گیرد، استفاده کنند.
مشوق مالیاتی دانش‌بنیان‌ها، شرکت‌ها را به ولع انداخته است
توجه رهبر معظم انقلاب به حوزه تولیدات دانش‌بنیان و نام‌گذاری سال با عنوان «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» دولت را بر آن داشت که برای حمایت و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، مشوق‌هایی را در نظر بگیرد، اما ارائه همین مشوق‌های اقتصادی، باعث هجوم شرکت‌ها و انواع کسب‌وکارها برای ثبت تولیدات و خدمات دانش‌بنیانی شد. همین رشد یک‌باره درخواست شرکت‌ها برای دانش‌بنیان محسوب شدن، دردسرهایی را برای دولت به‌ویژه سازمان امور مالیاتی به‌دنبال خواهد داشت، چرا که مهم‌ترین مشوق‌های شرکت‌های دانش‌بنیان معافیت مالیاتی است. سعید توتونچی، معاون سازمان امور مالیاتی درباره افزایش معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان به ایلنا گفت: طرح حمایت از تولید دانش‌بنیان را مجلس تصویب و تبدیل به قانون کرد که به‌تازگی این قانون ابلاغ هم شد و در این طرح چند مشوق قوی و محکم برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده است.
هزینه R&D از مالیات معاف می‌شوند
وی ادامه داد: مضمون برخی از احکام این است هر شرکت دانش‌بنیان که تحقیق و توسعه انجام می‌دهد و تولید آن مبتنی بر تحقیق و توسعه است، با تشخیص معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هزینه‌های تحقیق و توسعه این شرکت از مجموع درآمدهای همان سال و سال‌های آینده آن کم شود، به‌معنای دیگر در عمل هزینه‌های آن شرکت به‌جای مالیات گذاشته می‌شود.
معاون سازمان امور مالیاتی کشور تاکید کرد: بنا بر این مشوق‌ها، شرکت‌ها به جنب‌وجوش درآمده‌اند که از کانال این قانون جدید تمام هزینه‌های تحقیق و توسعه را پوشش
دهند. می‌دانیم که تفاوت شرکت‌های دانش‌بنیان نسبت به سایر شرکت‌ها در این است که تولید مبتنی بر هزینه‌های تحقیق و توسعه دارند، از این‌رو شرکت‌ها به‌دنبال این هستند که این هزینه را از اصل مالیات کم کنند و به‌دلیل همین مزیت، شرکت‌ها به‌ولع افتاده‌اند. توتونچی با بیان اینکه در حال تهیه پیش‌نویس آیین‌نامه‌های قانون حمایت از تولید دانش‌بنیان هستیم، گفت: شرکت‌هایی را که حائز ویژگی‌های شرکت دانش‌بنیان هستند، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری مشخص می‌کند، البته شناسایی درست این شرکت‌ها دغدغه سازمان امور مالیاتی هم هست، اما معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری براساس قانون شاخص‌های دانش‌بنیان بودن، شرکت‌ها را مشخص
می‌کند. معاون سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه طبق قانون هر شرکتی را که به‌عنوان دانش‌بنیان به ما معرفی کنند، باید پذیرفت و از مشوق‌ها برخوردار شود، گفت: براساس قانون جهش تولید دانش‌بنیان و قانون حمایت از تولید دانش‌بنیان، هر شرکتی را که معاونت علمی ریاست‌جمهوری به سازمان امور مالیاتی به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان معرفی کرد، باید مشمول مشوق‌های گفته‌شده قرار بگیرد.
توتونچی با بیان اینکه در گذشته شاخص و متر مشخصی برای شناسایی این شرکت‌ها وجود نداشت، گفت: در حال حاضر مدعی هستند که شاخص‌های بسیار سختگیرانه مورداعمال قرار گرفته و هر شرکتی را به‌عنوان دانش‌بنیان نمی‌پذیرند و تنها شرکت‌هایی که هزینه‌های تحقیق و توسعه بالایی دارند و در حوزه های‌تک قرار می‌گیرند جزو شرکت‌های دانش‌بنیان معرفی شوند.
سخن پایانی
باتوجه به موارد یادشده و براساس احکام مالیاتی مرتبط با قانون جهش تولید دانش‌بنیان، ستاد تسهیل و رفع موانع تولید موضوع ماده ۶۱ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور الحاقی مصوب ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ با همکاری دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی و مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست‌جمهوری موظف است نسبت به تشخیص نقاط آسیب‌پذیر اقتصادی و صنعتی ناشی از تحریم‌ها اقدام کند و اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در حوزه‌های اقتصادی و صنعتی را که در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته‌اند، با ارائه مشاوره و رفع چالش‌های آنها در حوزه‌های آسیب‌پذیر از جمله تعاملات بین‌المللی، مالیات، گمرک، تسهیلات بانکی و تبادلات ارزی موردحمایت قرار دهد.
