جای خالی برنامه‌ریزی برای نمایشگاه‌های فناورانه
کارشناسان معتقدند صنعت نمایشگاهی ایران نیازمند تغییرات زیرساختی زیادی است.
نداشتن برنامه‌ریزی مدون برای حضور فعال فناوران و تفکیک نشدن موضوعی، عواملی است که موجب بی‌دقتی بازدیدکنندگان در هنگام بازدید از محصولات شرکت‌کنندگان می‌شود. در راستای همکاری بیشتر بین‌المللی، حضور در نمایشگاه‌های خارجی می‌تواند مخاطبان خارجی را به اقناع برای همکاری با شرکت‌های تولیدی ایرانی برساند، اما نبود قانون کپی‌رایت باعث شده است برخی فعالان باسابقه از حضور در نمایشگاه‌های معتبر داخلی امتناع کنند. صمت به مناسبت روز جهانی صنعت نمایشگاه به بررسی نقاط قوت و ضعف این صنعت در راستای توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان پرداخته است.
استارت‌آپ‌ها، قلب تپنده نمایشگاه‌ها
از معرفی رویدادهای متنوع و فناورانه سال ۲۰۲۲ که بگذریم، بخش جذاب و پرشوری که مرتب از بازدیدکنندگان پر و خالی می‌شود، سالن مربوط به غرفه‌های شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های خلاق است؛ غرفه‌های کوچکی که به‌طورمعمول با سازه‌های لگویی رنگارنگ از یکدیگر تفکیک شده‌اند و به دفاتر کوچکی برای معرفی خدمات و محصولات فناورانه و جدید تبدیل شده‌اند. آنها را می‌توان قلب تپنده نمایشگاه‌های معتبر فناورانه نظیر اینوتکس یا الکامپ دانست که امید را در دل جوانان روشن می‌کنند.
در این غرفه‌ها جوانان نوآور و خلاق اکوسیستم دانش‌بنیان کشور، دستاوردهای خود در حوزه‌های مختلف، از تجهیزات‌پزشکی گرفته تا پلتفرم‌های مجازی و محصولات الکترونیک را در معرض دید علاقه‌مندان می‌گذارند.
لزوم تدوین برنامه در برگزاری نمایشگاه‌ها
مجید روحی، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات و ملزومات پزشکی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی و دارویی در گفت‌وگو با صمت درباره اهمیت برگزاری نمایشگاه‌ها در راستای افزایش صادرات محصولات دانش‌بنیان گفت: ابتدا بهتر است به این نکته اشاره کرد که نخستین و مهم‌ترین نقشی که برگزاری نمایشگاه‌ها در توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان دارد، بازارسازی در فضای داخلی و بین‌المللی است؛ این فرآیند در تمام دنیا صادق است، اما اینکه آیا در خلال شرکت در نمایشگاه‌ها می‌توان فعالیت گسترده در حوزه صادرات داشت یا خیر، بستگی به تعاملات و برنامه‌ریزی‌های نمایشگاهی دارد. به عبارت دیگر، اگر نمایشگاهی برگزار شود، اما مخاطبان مهم و اصلی بازدید نکنند، در عمل سود و فایده موردانتظار حاصل نخواهد شد و تنها در مقیاس محلی مفید خواهد بود، بنابراین بهتر است، برنامه‌ریزی‌شده و براساس اهداف مشخصی برگزار شود. در کل برگزاری نمایشگاه به‌تنهایی نمی‌تواند نقش مهمی در صادرات محصولات دانش‌بنیان ایفا کند، چرا که نهادهایی چون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و دیگر وزارتخانه‌ها و ادارات مربوطه وظیفه مشخصی برای توسعه‌بخشی صادرات برعهده دارند. وی افزود: توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان به‌ویژه در زمینه تجهیزات‌پزشکی، ارتباط زیادی به وزارت صنعت، معدن و تجارت دارد. اگر سازمان توسعه تجارت، متولی تجارت در کشور است، باید برنامه مدونی را طراحی کند، تا در تمام مناطق کشور به‌نحو احسن جریان‌سازی شود.
در این شرایط به‌طور قطع می‌توانیم شاهد اتفاقات خوبی باشیم. روحی گفت: واسطه‌های اقتصادی برای توسعه صادرات در صنعت نمایشگاه کشور، ضعیف عمل می‌کنند و در عمل تاثیر این رویدادها را خنثی می‌کنند، به‌همین دلیل همکاری لازم از سوی سازمان‌ها و تشکل‌ها در صنعت نمایشگاه شکل نمی‌گیرد و هیچ‌گاه در مقیاس کلان نمی‌توانند تاثیرگذار باشند. این نشان‌دهنده آن است که فعالیت محدودی در این زمینه انجام شده است. به‌طورکلی بازارسازی بر بستر نمایشگاه روندی نسبی است. برای مثال توانسته‌ایم بازار قابل‌قبولی در کشورهایی نظیر روسیه و حاشیه خلیج‌فارس به‌وجود بیاوریم، اما در ترکیه به‌دلیل وجود رقبای سرسخت چنین هدفی میسر نشده است. این کارشناس تاکید کرد: به‌طور قطع این اثرگذاری صرف نیست و صنعت نمایشگاهی کشور نیازمند ایجاد تغییرات بنیادی و برنامه‌ریزی‌های جدی است، در واقع برای اینکه به برندسازی که یکی از نقش‌های مهم نمایشگاه‌ها در دنیا است، برسیم، باید علاوه بر رعایت استانداردهای لازم، حضور جدی و مفیدی در نمایشگاه‌های مهم دنیا داشته باشیم.
کار دشوار تولیدکنندگان
روحی بااشاره به دلایل موفقیت نمایشگاه‌های خارجی گفت: نبود تحریم و اثرات آن و ارائه برنامه‌ریزی مشخص برای برگزاری نمایشگاه از دلایل مهم موفقیت نمایشگاه‌های خارجی است. دشمنان اقتصادی کشور از وجود تحریم‌ها بر ضد تولیدات ایرانی استفاده‌های زیادی می‌کنند و همین امر کار تولیدکنندگان را برای دور زدن تحریم‌ها دشوار می‌کند. به‌اعتقاد من در چنین شرایطی شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان تولیدکننده و دولت به‌عنوان یک تسهیلگر باید تا حد ممکن از فرصت‌های موجود بیش از اندازه بهره بگیرند، چرا که تجربه نشان داده است که باوجود تحریم‌ها وقتی بازدیدکنندگان خارجی از کشورهای توسعه‌یافته با محصولی مناسب از سوی تولیدکنندگان ایرانی مواجه می‌شوند، ترغیب به همکاری می‌شوند و به‌همین دلیل باید گفت دانش‌بنیان‌ها در نمایشگاه‌های خارجی می‌توانند مشتریان زیادی پیدا کنند.
نمایشگاه‌ها رتبه‌بندی شوند
وی بااشاره به رتبه‌بندی نمایشگاهی در کشور گفت: بهتر است نمایشگاهی نظیر ایران‌هلث در ابعاد بین‌المللی برگزار شود و کارکرد داخلی دیگر نمایشگاه‌ها را پررنگ‌تر جلوه دهیم. باتوجه به اینکه برخی شرکت‌های دانش‌بنیان کشور تولیدات بسیار باکیفیت با استانداردهای بین‌المللی دارند، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کمک زیادی به توسعه بازارهای خارجی می‌کند. قرارگیری بخش خصوصی و نهادهای دولتی در یک بستر به‌نام صنعت نمایشگاهی می‌تواند مسیر را برای صادرات سهل‌تر کند. باتوجه به آنچه پیش‌تر بیان شد، امروز نیازمند برنامه‌ریزی در برگزاری نمایشگاه‌های مهم در زمینه تجهیزات‌پزشکی هستیم. همچنین باید این برنامه‌ریزی برای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی در مسیری هدف‌گذاری‌شده انجام شود.
یک بار کافی نیست
رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات و ملزومات‌پزشکی درباره اهمیت برگزاری نمایشگاه برای توسعه کسب‌وکارهای استارت‌آپی گفت: در ابتدای امر باید به این نکته اشاره داشت که رهبران استارت‌آپ‌ها باید بدانند که هیچ‌گاه نباید در توسعه کسب‌وکارشان عجله کنند. در حقیقت آنها باید بدانند با یک بار حضور در یک نمایشگاه نباید انتظار داشته باشند که مخاطب اصلی خود را پیدا کنند. بهتر است بعد از چند بار شرکت کردن در نمایشگاه‌ها انتظار شناخته شدن را داشته باشند. به‌عبارت روشن‌تر حضور مستمر می‌تواند موجب موفقیت استارت‌آپ‌ها باشد. مولفه‌های یادشده نظیر برنامه‌ریزی مدون می‌تواند برای استارت‌آپ‌ها هم سودمند و ثمربخش باشد. یکی از زمینه‌های توسعه و پیشرفت استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری نهادهای دولتی با تشکل‌ها در زمینه برنامه‌ریزی است.
چرا استارت‌آپ‌ها باید در نمایشگاه‌ها فعال‌تر باشند
در ادامه مهدی بقایی، مدیر یک شرکت خلاق در زمینه تجهیزات‌پزشکی و سلامت بااشاره به اهمیت حضور استارت‌آپ‌ها در نمایشگاه‌ها گفت: استارت‌آپ‌ها دلایل متنوعی برای حضور در یک نمایشگاه دارند؛ پیدا کردن بازار و مشتریان یکی از دلایل مهم حضور استارت‌آپ‌ها در نمایشگاه‌ها است. دلیل دیگر به معرفی محصولات‌شان در بستری مطمئن و شناخت مخاطب از کسب‌وکارشان برمی‌گردد، همچنین به‌دست آوردن اطلاعات از شرایط بازار از دیگر دلایل حضور فعال استارت‌آپ‌ها در نمایشگاه‌ها است، چرا که در بسیاری موارد اطلاعات کمی از بازار وجود دارد و فعالان استارت‌آپی می‌توانند در بستری روشن به تکمیل اطلاعات خود بپردازند. وی افزود: یکی دیگر از فواید حضور در نمایشگاه‌ها شناختن رقبا و افرادی است که فعالیت موازی و مشابه دارند و می‌توانند ایده‌های خوبی را به شرکت‌های استارت‌آپی بدهند. ارائه ایده‌های اشتراکی می‌تواند کمک زیادی به استارت‌آپ‌ها در خلال برگزاری نمایشگاه‌ها کند. برای مثال یکی از دلایل مهم پیشرفت فعالیت من در دنیای استارت‌آپ، شرکت در نمایشگاه الکامپ بود. به‌عبارت روشن‌تر، شرکت در این نمایشگاه بود که موجب شکل‌گیری ارتباطات مهمی برای پیشرفت و توسعه شد. آشنا شدن با سختی‌ها از دیگر مزایای حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی است که افراد زیادی می‌توانند از آنها در راستای توسعه کسب و کار خود بهره کافی بگیرند.
به کپی‌رایت پایبند باشید
بقایی بااشاره به برخی آسیب‌هایی که حضور در نمایشگاه‌ها به کسب‌وکارهای استارت‌آپی می‌زند، گفت: از مضراتی که برگزاری نمایشگاه‌ها در داخل ایران دارد، کپی‌برداری و نبود قانون کپی‌رایت است که باعث می‌شود شرکت‌های رقیب در بستری غیرعادلانه به رقابت بپردازند. همچینن از ضعف‌های برگزاری نمایشگاه‌ها در حوزه استارت‌آپ و دانش‌بنیان‌ها، نبود تفکیک مناسب و موضوعی سالن‌ها است که باعث می‌شود بازدیدکنندگان دقت کافی را به‌خرج ندهند. راهنمایی نکردن مردم به‌شکل استاندارد هم، از دیگر نکاتی است که باید به‌عنوان ضعف برگزاری نمایشگاه‌های داخلی برشمرد.
وی گفت: از مشکلات دیگر برگزاری نمایشگاه در کشور، نداشتن دسته‌بندی و طبقه‌بندی موضوعی است. برای مثال نمی‌دانیم که نمایشگاه اینوتکس چه تفاوتی با نمایشگاه الکامپ دارد. اساس برگزاری نمایشگاه برای شرکت‌های دانش‌بنیان این است که شرکت‌های کمتر شناخته‌شده بتوانند خود را معرفی کنند و شرکت‌های شناخته‌شده به توسعه فعالیت خود و شناخت بیشتر بازار بپردازند. به‌عبارت دیگر، تعامل مشترک میان فعالان عرصه کسب‌وکار باعث می‌شود از فروپاشی استارت‌آپ‌ها تا حد زیادی جلوگیری شود. برهمین مبنا، بهتر است برای برگزاری هر نمایشگاه یک‌سری مولفه تعریف شود و بازدیدکنندگان براساس آن مولفه‌ها به بازدید از این نمایشگاه بپردازند، در واقع یک نوع ایده‌پردازی پیش از نمایشگاه می‌تواند کمک زیادی به نوع حضور استارت‌آپ‌ها کند. نکته بعد برای توسعه رویدادهای نمایشگاهی در ایران، برقراری و تعاملات تصویری با افراد شناخته‌شده در سطح دنیا است؛ اینکه افراد باسواد در حوزه‌های کسب‌وکار در جریان برگزاری نمایشگاه تجربیات خود را در اختیار دانش‌بنیان‌ها و استارت‌آپ‌ها قرار دهند، اتفاق بسیارخوبی است.
همکاری صنعت و دانشگاه، کشور را به خودکفایی نزدیک می‌کند
بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو در حاشیه رونمایی از ۲۲ محصول دانش‌بنیان در نمایشگاه ایران هلث به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: بحث‌هایی که در خوداتکایی در حوزه بهداشت، دارو و تجهیزات‌پزشکی ادعا می‌کنیم؛ در دوران کرونا خود را ثابت کرد و نظام سلامت و تامین‌کنندگان نشان دادند که باوجود تحریم‌های ظالمانه و فلج‌کننده ما توانستیم نیاز کشور را تامین کنیم و گزارشگر سازمان ملل دیروز اذعان کرد که تحریم دارو و تجهیزات‌پزشکی، سلامت مردم ایران را هدف قرار داده و غیرقانونی است، اما ما کار خودمان را انجام می‌دهیم و مردم را محافظت می‌کنیم. دارایی گفت: صنعت تجهیزات‌پزشکی توان صادرات به بازار کشورهای مختلف دنیا را دارد و برای افزایش صادرات، دولت باید حمایت کند، ما نمی‌توانیم رقیب بخش خصوصی باشیم و محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار پیشرو هستند و ما ثابت کرده‌ایم که در هر زمینه ورود کنیم، می‌توانیم به اهداف و نیازمان دست پیدا کنیم و در دوران کرونا به ونتیلاتور نیاز داشتیم و مهم تولید به‌موقع بود و ما توانستیم با سرعت، دقت و کیفیت بالا، محصولات ضدکرونا را تولید کنیم.
وی بااشاره به توان ایران در تولید محصولات پیشرفته تجهیزات‌پزشکی گفت: ما از پیچیده‌ترین تجهیزات‌پزشکی؛ تجهیزات کاشتنی در بدن، مورداستفاده در جراحی و ربات‌جراحی سینا به‌عنوان رقیب بهترین ربات جراحی دنیا تا دستگاه‌های تولیدکننده اکسیژن و تجهیزات‌پزشکی پرتابل را در داخل تولید می‌کنیم. پارسال کم‌توجهی به تولید اصیل داشتیم و واردات بی‌رویه صنعت داخل را سرکوب کرده است. در نمایشگاه ایران‌هلث، به نخبگان، جوانان و شرکت‌های دانش‌بنیان توجه شده است و نشان می‌دهد که همکاری دانشگاه با صنعت می‌تواند به خودکفایی کشور کمک کند. رئیس سازمان غذا و دارو به رونمایی از محصولات دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: گاهی ما محصولاتی تولید می‌کنیم که در قطعات یا نرم‌افزارهای‌شان به خارج از کشور وابسته هستیم و امروز دیدیم که برخی از این قطعات ریز چطور می‌تواند بعد از مدت کوتاهی به تولید برسد، گاهی برخی قطعات که کمتر به‌چشم می‌آید یا یک قطعه مصرفی که کمتر موردتوجه قرار دارد و اعمال جراحی ما به آنها وابسته است، به تولید رسیده‌اند.
سخن پایانی
باتوجه به موارد یادشده، صنعت نمایشگاهی در کشور می‌تواند به‌عنوان یک شتاب‌دهنده یا پل موفقیت برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و کسب‌وکارهای استارت‌آپی نقش مهمی ایفا کند. کارشناسان معتقدند هرچقدر به جزئیات بیشتری در قالب برنامه‌ریزی‌ها توجه شود، نه‌تنها در تولید بلکه در صادرات پیشرفت محسوسی را می‌توانیم شاهد باشیم. لازمه چنین فرآیندی همکاری نهادهای دولتی با بخش خصوصی برای ایجاد زیرساخت‌های صادراتی است.
