مشکل بازار خودرو قیمت‌گذاری نیست
شهناز صفایی
به نظر می رسید با اصلاح قیمت کارخانه ای خودروها، روند نزولی قیمت ها نیز در این بازار اتفاق بیفتد، اما نه تنها قیمت خودروها در بازار کاهشی نشد که حتی با رشد قابل توجه قیمت ها در انواع خودروهای داخلی و مونتاژی نیز روبه رو شدیم. برخی کارشناسان این وضعیت را به دلیل نوسانات اقتصاد و کاهش قدرت خرید مردم می دانند و افزایش تولید و واردات خودرو را راهکاری شدنی برای بازار خودرو معرفی می کنند. صمت در این گزارش در گفت وگوهایی که با فعالان بازار خودرو داشته، وضعیت کلی بازار خودرو طی روزهای گذشته را جویا شده که در ادامه می آید. با صمت همراه باشید.
افزایش عرضه، تنها راهکار حل مشکلات بازار خودرو
سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه داران خودرو تهران درباره وضعیت بازار خودرو در روزهای گذشته به صمت گفت: افزایش نرخ کارخانه ای خودروها، بیشتر به دلیل تورم و افزایش هزینه ها بوده که خودروساز به ناچار باید برای تولید خودرو هزینه بیشتری را متقبل شود. البته این موضوع اثر روانی خود را بر بازار گذاشته و افزایش نرخ خودروها را هم شاهد بوده ایم. با این حال، مشکل بازار خودرو ما که باید بررسی و به آن پرداخته شود، افزایش یا کاهش نرخ خودرو نیست، بلکه عدم عرضه و تامین نشدن نیاز بازار است. چرا فاصله قیمتی خودروها در کارخانه با بازار چند برابر است؟ این فاصله قیمتی به محدودیت عرضه خودرو برمی گردد که بازار را بهم ریخته است. نرخ یک خودرو ۲۰۷ که در کارخانه ۲۶۵ میلیون تومان فاکتور می شود، در بازار ۷۳۰ میلیون تومان یعنی ۵۵۰۰ میلیون تومان بالاتر است. چرا؟ تنها دلیل این مسئله عدم تامین نیاز بازار است.
موتمنی درباره مشکل اصلی بازار خودرو کشور که نابسامانی های آن را رقم زده، اظهار کرد: چالش بزرگ بازار خودرو ما محدودیت عرضه است که اگر این موضوع برطرف شود و افزایش عرضه داشته باشیم، این اماواگرها هم به پایان می رسد.
این فعال بازار خودرو در پاسخ به این پرسش که چرا عرضه و تقاضا در بازار خودرو این همه از هم فاصله گرفته که مشکلات این بخش را پیچیده کرده، گفت: در سال ۹۷ با اینکه واردات آزاد بود، حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو تولید و به بازار عرضه شد، اما بعد از آن در ۴ سال گذشته، سالی بیشتر از ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار خودرو تولید و به بازار عرضه نشده است. همین روند باعث شده تقاضای انباشته هر سال به سال بعد منتقل شود و فاصله بین عرضه و تقاضا به شدت افزایش پیدا کند.
موتمنی با اشاره به اینکه بازار برای رها شدن از این آشفتگی نیاز به یک شوک دارد، ادامه داد: شوکی که می توان به بازار خودرو وارد کرد تا بتوان آن را از وضعیت نابسامان کنونی نجات داد، فقط افزایش عرضه خودرو است. دولت می تواند برای مدت محدودی اجازه واردات خودروهای دست دوم با تعرفه پایین را نه تنها به شرکت های حقوقی، بلکه به افراد حقیقی هم بدهد تا این التهابات در بازار خودرو فروکش و خودرو به عنوان یک کالای مصرفی جایگاه خود را پیدا کند. اگر این واردات از برندهای خوشنام باشد حتی در مدت محدودی هم اجرایی شود، تا حد بسیار زیادی نیاز بازار را پاسخ خواهد داد.
به نفع تولیدکننده یا مصرف کننده؟
این فعال بازار خودرو در ادامه گفت: اینکه قیمت کارخانه ای خودروها افزایش پیدا کرده، این به نفع تولیدکننده است، نه مصرف کننده. مصرف کننده واقعی از یک سو به خودرو نیاز دارد و از سوی دیگر، امکان خرید خودرو از کارخانه را به دلیل محدودیت تولید ندارد؛ بنابراین مجبور می شود خودرو موردنیاز خود را از بازار تامین کند که قیمت بازار هم بسیار زیاد است و مصرف کننده قدرت خرید آن را ندارد. در کل باید بپذیریم که در چند سال گذشته نیاز بازار به درستی پاسخ داده نشده و باید یکجایی این نیاز به درستی سنجیده و برای همیشه این مشکل برطرف شود.
وی ادامه داد: چند سالی است وعده داده می شود که نیاز بازار خودرو را تامین خواهند کرد، اما در ادامه این گونه نمی شود و شاهد همان مشکلات و چالش ها در تقاضای انباشته و محدودیت عرضه خودرو هستیم. در حال حاضر هم شاهدیم که زیر یک میلیون خودرو تولید می شود و از سوی دیگر، خبر جدی از واردات خودرو نیست. خودروهای چینی مونتاژی با قیمت های ۴۰ و ۸۰ هزار دلار در بازار عرضه می شود که با قیمت واقعی آنها فاصله زیادی دارد، این در حالی است که واردکننده فقط باید ۱۵ درصد سود ببرد، اما خودرو با چندین برابر قیمت به دست مصرف کننده می رسد و... همه این چالش ها چند سالی است بازار خودرو ما را درگیر خود کرده و باید آنها را در نظر داشته باشیم و به تمام جوانب موضوع توجه کنیم تا در نهایت با تامین بازار خودرو، آرامش به این حوزه برگردد. اینکه در حال حاضر تعداد زیادی تقاضای خودرو دارند و در فراخوان های ثبت نام شرکت می کنند و در صف خرید خودرو می ایستند به فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار برمی گردد؛ یعنی برای استفاده شخصی نیست و بیشتر به دنبال حاشیه سود ناشی از این فاصله قیمتی خودرو در کارخانه و بازار هستند. فروردین ۹۷ قیمت یک ۲۰۶ تیپ ۲ درب کارخانه ۳۳ تومان بود و در بازار با اختلاف کمی با ۳۴ میلیون تومان فروش می رفت. چه اتفاقی افتاد که این فاصله قیمتی در مدت کوتاهی بسیار زیاد شد؟ به جرات می توان گفت تمام اینها به محدودیت عرضه برمی گردد.
موتمنی با تاکید بر اینکه تنها با افزایش و مدیریت درست عرضه مشکل بازار حل می شود، اظهار کرد: به هر حال عرضه باید متناسب با تقاضا باشد و در کنار آن باید به مصرف کننده واقعی حق انتخاب داد. دادن شوک به بازار خودرو از طریق عرضه بسیار کمک کننده خواهد بود. اگر عرضه به تقاضا نزدیک شود، بازار راه خود را پیدا خواهد کرد و قیمت ها عقب نشینی می کنند. از این بازار همه طرف ها از خریدار و تولیدکننده گرفته تا فروشنده و... همه ناراضی هستند؛ بنابراین باید مشکلات صنعت خودرو به طور اساسی بررسی شود. واقعیت این است که حوزه خودرو نیاز به جراحی دارد تا چالش هایی که چند سالی است دامن بازار و صنعت خودرو را گرفته، پایان یابند.
آرامش بازار در گرو عرضه بیشتر
فریدون عطارد، فعال بازار خودرو نیز درباره وضعیت این بازار بعد از افزایش نرخ کارخانه ای خودروها به صمت گفت: به دلیل اینکه نرخ کارخانه ای خودروها یکی دو سال بروزرسانی نشده بود، قیمت ها در کارخانه فاصله زیادی با بازار داشت و در برخی خودروها به ۲ تا ۳ برابر می رسید و باید این فاصله کم می شد. با این حال، مشکل بازار خودرو ما قیمت گذاری نیست، بلکه کمبود عرضه است و اگر عرضه خودرو به بازار افزایش پیدا کند، در این صورت با نزدیک شدن نرخ کارخانه ای خودروها به بازار به طور قطع بازار به آرامش خواهد رسید. بعد از افزایش کارخانه ای قیمت خودرو، بازار وضعیت به نسبت آرامی دارد که تا حدودی متاثر از افزایش عرضه بوده است. این افزایش چشمگیر نبوده، با این حال تاثیرگذار بوده است.
عطارد درباره وضعیت عرضه و تقاضا اظهار کرد: باوجود اینکه بازار تقریبا وضعیت آرامی دارد، نسبت به زمانی که قیمت ها بالاتر بود، خریدار در بازار کمتر شده است. البته این انتظار که نرخ خودرو در آینده باز هم افزایشی خواهد بود باعث شده خریداران هم در فروش خودرو تعلل کنند که این هم تا حدودی بر بازار تاثیرگذار است.
این فعال بازار خودرو درباره جو کلی حاکم بر بازار خودرو گفت: در کل پیش بینی وضعیت بازار خودرو هم برای خریدار و هم فروشنده، بالا رفتن نرخ خودرو است که خریدار برای اینکه مجبور نباشد در آینده خودرو موردنیاز خود را با نرخ بالاتر خریداری کند، به دنبال خرید است و فروشنده به این امید که بتواند خودرو خود را با نرخ بیشتری به فروش برساند از فروختن منصرف می شود. این موارد به ویژه اگر عرضه محدود و نرخ ارز هم نوسان داشته و افزایشی باشد، دست به دست می دهند و منجر به افزایشی تر شدن قیمت ها در بازار می شوند.
وی ادامه داد: زمانی می توانیم بگوییم بازار آرام و در یک وضعیت متعادل است که تناسب میان عرضه و تقاضا برقرار باشد و خریدار و فروشنده بدون نگرانی از افزایش ناگهانی و شدید قیمت ها در زمان مناسب اقدام به خرید یا فروش خودرو موردنیاز خود کنند.
عطارد در پایان در پیش بینی خود از وضعیت هفته های آینده بازار خودرو دارد، گفت: اگر نرخ ارز افزایشی نشود و قدری عرضه را حتی اگر بیشتر هم نکردند، منظم تر کنند، قیمت ها تا حدودی ثابت خواهد ماند و در ادامه احتمال کاهشی شدن قیمت ها در بازار خودرو وجود دارد. باز هم تاکید می کنم آرامش بازار در گرو عرضه بیشتر خودرو به بازار است.
آشفتگی ادامه دار
امیر حاج ابوالحسن، فعال بازار خودرو نیز درباره وضعیت کلی بازار خودرو در روزهای گذشته به صمت گفت: قیمت ها در بازار خودرو طی روزهای گذشته باز هم افزایشی بود و با وجود آن، همچنان در بازار خودرو خریدار داریم. تنها مشکلی که می توان گفت چشمگیر است و نابسامانی در بازار خودرو را به دنبال داشته، عدم عرضه خودرو است. متاسفانه باوجود آنچه وعده داده می شود، عرضه خودروهای داخلی و وارداتی به بازار براساس نیازی که در این بازار شاهد آن هستیم انجام نمی شود و همین موضوع بازار خودرو را با آشفتگی مداوم مواجه کرده است.
این فعال بازار خودرو در پاسخ به اینکه چگونه می توان بازار را به وضعیت باثباتی رساند، اظهار کرد: بازار با حرف و دستور به شرایط باثبات نمی رسد و تنها عرضه خودرو از طریق خودروسازی ها یا واردات است که می تواند تا حدودی آرامش را به این بازار برگرداند. معادله عرضه و تقاضا ساده است و باید عرضه متناسب یا نزدیک به تقاضا باشد تا شاهد آرامش بازار خودرو باشیم. امسال هم نام سال با تاکید بر وضعیت تولید انتخاب شده و انتظار این است که تولید افزایش داشته باشد و موانع در مسیر تولید در تمام بخش ها، به ویژه خودرو برداشته شود. البته خیلی به اینکه تولید خودرو افزایش متناسب با نیاز بازار داشته باشد امید ندارم، اما عرضه است که می تواند راهکار کمک کننده به بازار خودرو باشد.
سخن پایانی
طی چند سال گذشته آنچه بر بازار خودرو ما حاکم شده از یک سو کاهش عرضه خودرو بوده و از سوی دیگر، افزایش تقاضا برای خرید باوجود افت قدرت خرید مردم. انتظار می رفت متولیان امر در چنین شرایطی، تدابیری بیندیشند تا باعث تقویت عرضه از یک سو و تضعیف تقاضا از سوی دیگر شود، اما شاهدیم که باوجود اجرای برنامه ها و دستورالعمل های مختلف، نه تنها به این سمت نرفته ایم که حتی در مواردی باعث تشدید این دو مشکل بزرگ در بازار خودرو کشور شده ایم. در این میان به وضوح مشخص است که قیمت گذاری دستوری باعث شده قدرت تولید در شرکت های خودروساز کاهش پیدا کند و عطش مردم هم برای خرید یک خودرو به نرخ کارخانه ای افزایش یابد. ممنوعیت واردات نیز سبب تضعیف عرضه به بازار شده است. با این حساب تصمیماتی که برای بازار خودرو اتخاذ شده غیرمنطقی تلقی می شوند و آسیب های زیادی به صنعت خودرو ما تحمیل کرده اند. تمام این اماواگرها در حالی است که فعالان بازار که از نزدیک در جریان فراز وفرودهای آن هستند به وضوح افزایش عرضه از طرق گوناگون را مهم ترین راهکار برای کمک به بازار خودرو و بسامان شدن آن می دانند. حال این پرسش مطرح است که چرا باوجود اینکه راهکار مشخص است و شدنی، شاهد اقدام جدی برای پایان این آشفتگی نیستیم؟!
