با توجه به تداوم جنگ در اروپای شرقی طی روزهای گذشته، تب قیمتی برای خرید این فلز استراتژیک از قبل پیش‌بینی می‌شد اما در واقع کاهش محسوس حجم عرضه شمش فولاد در رینگ صنعتی بورس کالای ایران، شرایط اعتباری خرید شمش فولاد در این معاملات و همچنین حضور در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰، هیجان خرید شمش فولاد را افزایش داد و زمینه رشد قیمت آن را فراهم کرد تاجایی‌که قیمت معامله هر کیلوگرم شمش فولاد در بورس کالا از مرز ۱۴ هزار تومان عبور کرد. البته بورس کالا در نهایت بخشی از عرضه‌ها با رقابت فراتر از انتظار را ابطال کرد. سیاست دولت برای کنترل قیمت فولاد، مدافعان و مخالفانی دارد اما هر دو گروه راه‌حل بورس کالا مبنی بر ابطال معاملات را برای هیچ‌کدام از طرفین موافق یا مخالف، درست یا چاره‌ساز نمی‌دانند.

قیمت‌گذاری، مانع فعالیت فولادسازان

رضا شهرستانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت اظهارکرد: انتقادات گسترده‌ای به عملکرد بورس کالا در حوزه قیمت‌‌گذاری در زنجیره فولاد وارد است. متاسفانه در طول ماه‌های گذشته شاهد سرکوب قیمتی شمش فولاد در سایه نرخ‌گذاری دستوری این محصول بوده‌ایم. این سیاست زمینه متضرر شدن حدود ۱۱۰ واحد تولیدکننده شمش فولاد با روش کوره القایی را فراهم کرد و در مواردی حتی منجر به تعطیلی این مجموعه‌ها شد.

تداوم جنگ، محرک قیمت

این فعال صنعت فولاد، شکل‌گیری رقابت برای خرید شمش فولاد در بورس کالا را نتیجه شرایط کنونی، ارسال سیگنال‌های جهانی به بازار فولاد و همچنین احتمال رشد بهای این فلز استراتژیک در ماه‌های آینده دانست و افزود: با توجه به ادامه یافتن حمله نظامی روسیه به اوکراین، شاهد اوج‌گیری قیمت انرژی در بازارهای جهانی هستیم. تصمیم امریکا و به‌دنبال آن انگلیس برای تحریم نفت روسیه نیز روند صعودی قیمت نفت را در بازارهای جهانی تضمین می‌کند. در چنین شرایطی قیمت کالاهای مختلف در بازار جهانی رشد داشته که قیمت فولاد نیز از این روند صعودی جا نمانده است.

وی با اشاره به جایگاه کشورهای اوکراین و روسیه در تولید فولاد دنیا، خاطرنشان کرد: با ایجاد محدودیت در روند صادرات فولاد از این دو کشور به بازارهای جهانی، زمینه‌ای برای رشد بهای فروش این محصول فراهم می‌شود.

شهرستانی گفت: علاوه بر این در آستانه پایان فصل سرما و رکود سنتی بازار فولاد هستیم؛ یعنی تقاضا برای خرید شمش فولاد افزایش خواهد یافت. همین موضوع نیز خود زمینه رشد رقابت برای خرید شمش را در رینگ معاملاتی بورس کالا فراهم می‌کند.

این فعال صنعت فولاد با اشاره به کنترل همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ در سطح بین‌المللی، افزود: در حال حاضر تقاضا برای خرید فولاد به روند سابق خود بازگشته است. در واقع میزان تقاضا برای خرید و مصرف این محصول در بازارهای جهانی رو به رشد گزارش می‌شود. این موضوع بر عملکرد بازار جهانی نیز تاثیرگذار است.

با این وجود، ابطال معاملات شمش در بورس کالا، حکایت از آن دارد که سیاست قیمت‌گذاری دستوری در این بخش از زنجیره با شدت از سوی مسئولان دنبال می‌شود. این محدودیت‌ها در حالی بر عملکرد فولادسازان اعمال می‌شود که این تولیدکنندگان با بحران‌های متعددی در مسیر تولید و فعالیت خود روبه‌رو هستند. در طول یک سال اخیر شاهد رشد چندبرابری بهای انرژی مصرفی صنایع فولادی کشور بوده‌ایم. علاوه بر این، روند قطع انرژی مصرفی صنایع ضربه‌های غیرقابل جبرانی را به فعالان صنعتی تحمیل کرده است.

حال با توجه به تداوم فشار اعمالی به صنعتگران و تولیدکنندگان فولاد در کشور می‌توان اینطور نتیجه گرفت که گویی مسئولان به‌دنبال تعطیلی صنعت فولاد هستند؛ یعنی رغبتی به تداوم فعالیت در این بخش وجود ندارد. این درحالی است که در طول سال‌های گذشته سرمایه قابل‌توجهی جذب صنعت فولاد کشور شده و این صنعت اشتغالزایی بالایی داشته است. حال نمی‌توان و نباید به سادگی از کنار تولید در این صنعت گذشت.

وی در ارزیابی ابطال معاملات شمش در بورس کالا گفت: بورس کالا بستری برای تقابل میان عرضه و تقاضا یک محصول است. در شرایطی که تقاضا نسبت به عرضه بیشتر باشد، قیمت نهایی افزایش خواهد یافت. بدون تردید خللی در روند معاملات وجود نداشته؛ بنابراین ابطال این معاملات سیاست اشتباهی است. تولیدکنندگان فولاد و فعالان این زنجیره نیز از این سیاست اشتباه متضرر می‌شوند. در واقع عملکرد بورس کالا خلاف جهت حرکت بازار است.

این عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد در ادامه افزود: دورنمای فولاد در بازارهای جهانی رو به رشد است و این موضوع بر بازار فولاد ایران نیز تاثیر خود را خواهد گذاشت و مسئولان نمی‌توانند با اجرای سیاست‌های اشتباهی همچون ابطال معاملات، مانع تداوم این شرایط شوند.

وی در پایان گفت: متاسفانه دولتمردان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز از سیاست کنترل دستوری قیمت فولاد به هر قیمتی حمایت می‌کنند. در چنین شرایطی تنها شاهد وارد آمدن لطمات جدی به عملکرد صنعتگران در این بخش هستیم. سیاستی که به توقف تولید در بسیاری از واحدهای فولادی کشور منتهی می‌شود و خسارت‌های غیرقابل جبرانی را به صنعت و اقتصاد کشور تحمیل خواهد کرد.

فولاد دلاریزه ارزان نمی‌شود

علی‌محمد ابویی‌مهریزی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: رئیس‌ دولت سیزدهم پس از شروع فعالیت خود وعده داد که وابستگی قیمت فولاد به نرخ ارز و قیمت این محصول در بازارهای جهانی حذف شود اما این هدف در عمل محقق نشد. حال با وقوع تنش‌ در اروپای شرقی شاهد اثرگذاری آن بر قیمت شمش در بورس کالای ایران هستیم.

وی افزود: به‌دنبال تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، شاهد افزایش قیمت منابع انرژی در سطح جهانی بودیم؛ درنتیجه افزایش قیمت انرژی، قیمت تمام‌شده کامودیتی‌های فلزی و فولاد در سطح بین‌المللی افزایش یافته است. اما این تنش نظامی تاثیری بر قیمت انرژی در ایران نداشته؛ بنابراین نباید شاهد رشد قیمت فولاد باشیم. به‌ویژه آنکه صنعت فولاد در ایران بر پایه بهره‌گیری از منابع داخلی احداث شده و توسعه یافته است.

این فعال صنعت فولاد گفت: دولت قول داده بود وابستگی قیمت فولاد به نرخ‌های جهانی در بولتن‌های خارجی را اصلاح کند اما در حال حاضر بدنه دولت در مقابل این وعده به صورت گزینشی عمل می‌کند. بورس کالای کشور هم متعلق به بدنه دولت است و حفظ منافع و شرکت‌های فولادی وابسته به دولت برای آن اهمیت دارد. درنتیجه سیاست‌گذاران خواستار کاهش قابل‌توجه بهای فروش شمش فولاد و تمایز آن از نرخ‌های جهانی نیستند. وی با اشاره به سخنان رئیس‌جمهوری درباره کاهش نیافتن قیمت محصولات پس از افت نرخ ارز در بازار، اظهارکرد: در شرایطی که قیمت مس، فولاد و سایر فلزات و کامودیتی‌ها افزایش می‌یابد، چطور انتظار ارزان شدن گرانی محصولات نهایی را دارید؟ ابویی‌مهریزی افزود: در حال حاضر، مسئولان به‌دنبال کاهش شدت گرانی فولاد هستند و اقدام به ابطال معاملات فولاد در بورس کالا می‌کنند اما سیاست ارزان شدن قیمت در هیچ بخشی از بدنه دولت اجرایی نمی‌شود. بدون تردید در سایه اجرای این سیاست فقط مردم متضرر خواهند شد. وی گفت: در حال حاضر قیمت فولاد متاثر از شرایط جهانی است و بدین ترتیب با رشد قابل‌توجه بهای این فلز استراتژیک در بازار جهانی، قیمت فروش شمش نیز در معاملات بورس کالا افزایش می‌یابد. این موضوع به نفع فولادسازان بزرگ که اغلب هم وابسته به دولت هستند، خواهد بود اما در نهایت منجر به ضرر مردم می‌شود.

ابویی‌مهریزی در پایان گفت: به اعتقاد من این مشکلات از عملکرد تولیدکنندگان نشأت نمی‌گیرد. تولیدکنندگان به‌دنبال کسب سود بیشتر هستند. مقصر اصلی این شرایط، سیاست‌گذاران و دولتمردان هستند که با سیاست‌های اشتباه، رانت را در سطح جامعه گسترش می‌دهند.

فروش اعتباری، عامل گرانی

علی‌محمد زمانی، مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی ابطال معاملات شمش در بورس کالا، اظهارکرد: سیاست‌گذاران در روند عرضه شمش فولاد در بورس کالا مسیر اشتباه و غیرمنطقی را در پیش گرفته‌اند و بدین‌ترتیب نتیجه غیرمنطقی حاصل می‌شود و در نهایت نیز با راهکار اشتباه دیگری همچون ابطال معاملات به مقابله با این شرایط می‌پردازند.

این فعال صنعت فولاد گفت: روزی که بورس کالا اقدام به ابطال معاملات شمش فولادی کرد، ۲ عرضه خرید اعتباری همزمان با عرضه نقدی شمش انجام شد که زمینه رقابت قابل‌توجه و غیرمنطقی را برای خرید شمش اعتباری عرضه شده فراهم کرد. بورس کالا نیز در ادامه برای مقابله با این شرایط، معاملات شمش را به‌دلیل رقابت غیرمنطقی ابطال کرد.

مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس افزود: چنانچه مدیریت درستی بر روند عرضه شمش در رینگ معاملاتی بورس کالا وجود داشت و فروش‌های اعتباری به رینگ مستقلی منتقل می‌شد یا حتی به بعد از معاملات نقدی انتقال می‌یافت، چنین مشکلاتی پیش نمی‌آمد.

وی گفت: حال در موقعیت کنونی و با توجه به سیاست‌های دولت در روند تنظیم بازار فولاد و ابطال معاملات، نباید منتظر اصلاح شرایط یا کاهش قیمت شمش باشیم، چراکه این رقابت‌های گسترده برای خرید شمش در روزهای آتی نیز ادامه خواهد یافت.

زمانی افزود: متاسفانه سیاست‌های انتخاب‌شده از سوی مسئولان اشتباه است؛ سیاست‌هایی که به کسب نتیجه غیرمنطقی منجر می‌شود و مدیران و تصمیم‌گیران به جای اصلاح شرایط، با انتخاب راهکارهای غلط، این مسیر نادرست و ناکارآمد را بیش از پیش ادامه می‌دهند.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر ارزیابی تاثیر تنش‌های میان روسیه و اوکراین بر رشد قیمت فولاد در معاملات شمش در بورس کالای ایران و افزایش رقابت برای خرید این محصول گفت: تولید فولاد ایران وابستگی آنچنانی به بازارهای خارجی ندارد؛ بنابراین این تنش‌ها نباید زمینه افزایش رقابت برای خرید شمش فولاد را در بورس کالای ایران فراهم کند.

البته اوکراین جزو صادرکنندگان محصولات فولادی به کشور عراق است؛ بنابراین تقاضای محدودی برای فروش محصولات نهایی فولادی ایران به بازارهای جهانی پدید آمده اما این موضوع نمی‌تواند زمینه‌ساز رشد قیمتی فولاد باشد. در واقع فروش اعتباری شمش فولاد پیش از پایان معاملات فروش نقدی این محصول علت اصلی رشد رقابت برای خرید شمش و گرانی آن است.

سخن پایانی

تجاوز نظامی روسیه به اوکراین و تداوم تنش در اروپای شرقی به رشد قیمت انرژی و اغلب کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی منجر شده است. قیمت فولاد و شمش فولادی نیز رو به رشد است، هرچند این روند صعودی به مراتب ملایم‌تر از سایر گروهای صنعتی برآورد می‌شود. با این وجود، روند رو به رشد قیمت انرژی و همچنین احتمال تداوم جنگ، باعث شده فعالان صنعت فولاد منتظر رشد قیمت این فلز در بازارهای جهانی باشند. همین موضوع نیز سیگنال افزایش قیمت را به رینگ معاملاتی بورس کالای ایران داده است. البته بورس کالای ایران معاملاتی با رقابت قابل‌توجه را ابطال کرده، با این وجود بعید به‌نظر می‌رسد اجرای چنین سیاست‌هایی نتیجه‌بخش باشد.