معافیت‌های مالیاتی و اینکه این معافیت‌ها به چه کسانی تعلق می‌گیرد و اساسا وجود این دست از معافیت‌ها برای اقتصاد خوب است یا بد، موضوع قدیمی است که هر سال با شروع فصل بودجه‌نویسی دوباره مطرح می‌شود. پیش از آغاز بحث درباره معافیت‌های مالیاتی ابتدا باید به این دو سوال پاسخ دهیم؛ اول اینکه معافیت‌های مالیاتی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ و دوم اینکه معافیت‌های مالیاتی به چه کسانی تعلق می‌گیرند؟ مالیات‌ها به دو دسته اصلی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. مالیات‌های مستقیم را از روی درآمدهایی که کسب کرده‌ایم پرداخت می‌کنیم و اگر آن را درست شناسایی نکنیم، باعث کاهش سود خالص‌مان می‌شود. مالیات غیرمستقیم را روی کالا و خدمات پرداخت می‌کنیم اما ممکن است هیچ‌وقت طرف حساب‌مان را نبینیم و شاید متوجه نشویم دقیقا بابت چه رویدادی آن مالیات را پرداخت کرده‌ایم، اما در یک فرآیند اجرایی خرید کالا یا خدمات با یک نرخ تاییدشده و مصوب مالیات را پرداخت می‌کنیم.

حال باید به این سوال که معافیت‌های مالیاتی به چه کسانی تعلق می‌گیرد پاسخ دهیم. بخش قابل‌توجهی از منابع درآمد دولت از طریق مالیات تامین می‌شود و اگر قانون‌گذار بخواهد معافیت‌های مالیاتی را برای تمام گروه‌ها در نظر بگیرد درآمد دولت با کاهش قابل‌توجهی مواجه می‌شود. در اینجا قانون‌گذار چه کاری انجام می‌دهد؟ به‌عنوان مثال طبق یک سری سیاست‌ها برای توسعه صنعت معافیت‌های مالیاتی در نظر گرفته می‌شود. این نوع معافیت‌ها شامل ۱۴ ماده قانون است که از ماده ۱۳۲ تا ۱۴۶ قانون مالیات‌های مستقیم را در بر می‌گیرد. البته ماده ۱۴۳ مکرر هم به آن اضافه می‌شود. البته دو ماده قانون دیگر از جمله ۱۳۵ و ۱۴۰ هم داریم که حذف شده‌اند. قانون‌گذار یک سری معافیت‌ها را بند به بند به هر ماده قانون معرفی کرده و گفته شما طبق این ماده و با این شرایط از معافیت مالیاتی برخوردارید. یکی از مهم‌ترین موارد موردتوجه مشاغل برای استفاده از معافیت‌های مالیاتی، اجرای دقیق و کامل تمام تکالیف قانونی است. این موضوع به این معنی است که باید اظهارنامه مالیاتی در زمان مقرر تهیه و تنظیم شود و افراد در صورت اجرای تمام موارد قانونی می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی برخوردار شوند. نوع دیگری از معافیت مالیاتی که ارتباطی به معافیت مالیاتی مشاغل ندارد و مربوط به معافیت مالیات حقوق است نیز وجود دارد. مواد ۸۲ تا ۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم در این مورد است و در حال ‌حاضر بیشتر بنگاه‌های اقتصادی چه اشخاص حقیقی و چه اشخاص حقوقی درگیر این معافیت مالیاتی هستند. مالیات بر درآمد، مالیاتی است که هر شخصی چه دولتی و چه خصوصی در قبال درآمدی که دریافت می‌کند، باید بخشی از آن را به‌عنوان مالیات حقوق پرداخت کند. برای پرداخت مالیات بر حقوق باید یک سری از معافیت‌ها را در نظر بگیریم و بعد از کسر این معافیت‌ها به محاسبه پرداخت مالیات بر حقوق بپردازیم. برای محاسبه دقیق این مالیات یک جدول محاسباتی وجود دارد که هر سال توسط دولت اعلام می‌شود و به‌وسیله آن می‌توان متوجه درآمدهای مشمول معافیت مالیاتی شد. به‌علاوه اینکه کارمندان از دو نوع مزایا در حوزه حقوق برخوردارند؛ یک سری از مزایا به تبع شغل است و یک سری از مزایا به تبع شاغل بودن مشمول فرد می‌شود. مزایای به تبع شغل مزایایی هستند که بابت خدمات خاصی که فرد ارائه می‌دهد به او تعلق می‌گیرد، مانند سوابق کاری، حق سرپرستی، حق مدیریت یا حق مسکن که جداگانه به کارمند پرداخت می‌شود. این مزایا به تبع شغل کارمند است پس باید مالیات آن پرداخت شود. یک یک سری از معافیت‌ها به تبع شاغل بودن است و مدیرعامل، کارمند مسئول دفتر، کارمند خدماتی و کلیه کارکنان یک مجموعه یا بنگاه اقتصادی به یک میزان این مبلغ را دریافت می‌کنند؛ مثل حق مسکن یا حق اولاد یا بن خوارباری که مشخص و تصویب‌شده و باید پرداخت شود. این مزایا به تبع شاغل بودن کارمند بوده و معاف از مالیات است.

همچنین در گذشته دوهفتم حق بیمه معافیت‌های مالیاتی به حقوق تعلق می‌گرفت؛ یعنی کارفرما ۷ درصد حق بیمه را از کارمند کسر می‌کرد با ۲ یا ۳ درصدی که حق کارفرماست جمع و به سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌کرد. ۷ درصد تقسیم بر ۷ می‌شد و دو قسمت آن را به معافیت کارفرما اضافه می‌کردند اما در یک رای که در سال ۹۷ توسط دیوان عالی صادر شد، مقرر شد کل هزینه‌های درمان و ۷ درصد حق بیمه هم به معافیت مالیاتی اضافه شود. این بند از قانون تاکنون به‌درستی اجرایی نشده و به‌نظر می‌رسد این معافیت جزو معافیت‌های بسیار مهمی است که بسیاری از کارمندان با آن درگیر هستند.