فناوران روی بال پرواز
صنعت هوانوردی ایران یکی از مهم‌ترین صنایعی است که نزدیک به ۴ دهه تحریم‌های متعددی را تجربه کرده است. این تحریم‌ها در مقاطعی صنعت هوانوردی را با مشکلات جدی مواجه کرد و شرایط را برای شرکت‌های هواپیمایی بیش از گذشته سخت کرده است.
گفتنی است، درصد زیادی از هزینه های صنعت هواپیمایی کشور به ۲ مولفه فرسودگی و تعمیر و نگهداری هواپیماها برمی گردد. در این میان، دانش بنیان های فعال در زمینه صنایع هوایی، معتقدند با تقویت دانش بنیان ها و سرمایه گذاری های دولتی هزینه تعمیر و نگهداری هواپیما کاهش می یابد و می تواند صرفه اقتصادی زیادی برای این صنعت به همراه بیاورد. چندی پیش هم، محمد محمدی بخش، رئیس سازمان هواپیمایی اذعان کرد: زیرساخت های بسیار خوبی در صنعت هوایی کشور وجود دارد و شرکت هایی که به صورت دانش بنیان کار می کنند، از اعتبار کافی برخوردار هستند.صمت در این گزارش به نقش دانش بنیان ها در کاهش هزینه های مربوط به فرسودگی و تعمیر و نگهداری هواپیما پرداخته است.
سفر با جت ۷۲ نفره ایرانی
صنعت هوانوردی جزو صنایع پیشرو و پیشران در دنیا و در لبه تکنولوژی قرار گرفته است. باتوجه به ارزش ۱۱ میلیارد دلاری بازار ناوگان هوایی، بازار ۵ میلیارد دلاری تعمیر و نگهداری و بازار تحقیق و توسعه به ارزش یک میلیارد دلار که زمینه ایجاد بازاری ۱۷ میلیارد دلاری را فراهم آورده است، باید گفت، توسعه ناوگان هوایی کشور متناسب با میانگین جهانی، می تواند زمینه ساز ایجاد ۳۴۱ هزار شغل شود. گفتنی است، کشور حداقل به ۳۶۶ فروند هواپیما نیاز دارد که برای تامین آن تا سال ۱۴۱۰ ، حدود ۳۶ میلیارد دلار نیاز است تا ایران با میانگین دنیا همگام شود.
به گفته کارشناسان صنعت هوایی کشور، در واقع نیاز کشور به ۸۸ فروند هواپیما در کلاس ۲۰ ـ ۱۰۰ صندلی، ۱۸۳ فروند در کلاس ۱۰۰ ـ ۲۱۰ صندلی و ۹۵ هواپیما در کلاس بیش از ۲۱۰ صندلی تا سال ۱۴۱۰ پیش بینی شده است. پروژه طراحی هواپیمای مسافربری جت ۷۲ نفره، گامی است که توسط متخصصان دانشگاه امیرکبیر، جمعی از متخصصان و فعالان فناور شرکت های دانش بنیان برداشته شده است. در این پروژه که زمینه ساز ساخت هواپیمای مسافربری با ظرفیت ۷۲ نفر و روی پلتفرم هواپیمای ایران ۱۴۰ است، بیش از ۸ دانشجوی دکتری و بیش از ۴۰ کارشناس ارشد و شرکت های دانش بنیان در این پروژه همکاری می کنند. یک شرکت دانش بنیان به عنوان طراح محوری جت مسافربری ایران ساخت فعالیت دارد. هواپیمای ایران جت ۷۲ می تواند تمامی مسیرهای شهرهای ایران و بسیاری از شهرهای غرب آسیا را حتی در شرایط گرم و مرتفع، بدون کاهش مسافر پوشش دهد. افزایش رضایت مسافران، قدرت موتور کافی برای برخاستن از باندهای گرم و مرتفع، جلوگیری از کاهش مسافر و ارتفاع پرواز، کاهش تعداد خرابی های ناشی از موتور، تنها بخشی از مزایای جت ۷۲ نفره ایران ساخت به شمار می رود.
حمل ونقل هوایی اقتصادآفرین است
روح الله دهقانی، سرپرست معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری بااشاره به اهمیت رشد دانش بنیان ها در صنعت هوانوردی گفت: اگر کشوری می خواهد به توسعه و پیشرفت برسد، ناگزیر از ورود دانش و فناوری به اقتصاد است. کشور ما نسبت به سایر کشورها در اقتصاد دانش بنیان مزیت دارد و می تواند در اقتصاد دانش بنیان فرصت آفرین باشد. فناوری های فضایی نقش کلیدی در اقتدار، اقتصاد و اشتغال دارند. همچنین باید گفت، در اهمیت بالای صنعت هوایی تردیدی وجود ندارد و این حوزه، به عنوان صنعتی اقتدار و اقتصادآفرین شناخته می شود. از همین رو، درصدد هستیم تا با حمایت از طرح های دانش بنیان و فناورانه، زمینه را برای پیشرفت کشور در این صنعت فراهم کنیم.
وی افزود: خوب است بازار صنعت هوایی در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار بگیرد. در اختیار داشتن این بازار می تواند کمکی جدی به رونق این شرکت ها از یک سو و ایجاد اشتغال و رونق صنعت هوایی کشور از سوی دیگر داشته باشد. برنامه جدی معاونت علمی و فناوری، کمک به بازارسازی برای شرکت های فعال در صنایع هوایی است. تجربه نشان داده است، در مقاطع و بخش هایی از این صنعت که مورد توجهات خوبی قرار گرفت، شاهد دستاوردهای ارزشمندی هستیم، اما لازم است در سایر بخش ها نیز که در ابتدای راه قرار داریم، گام های جدی برداشته شود. معاونت علمی و فناوری در افق پیش رو، توسعه این بخش ها به ویژه حوزه حمل ونقل هوایی عمومی را در دستور کار قرار داده است.
دهقانی گفت: توسعه پروژه های محصول محور باید با نظارت دانشگاه و توسط شرکت های دانش بنیان دنبال شود. اگر بتوانیم شبکه ای از شرکت های دانش بنیان این حوزه را گرد هم بیاوریم، کمک ویژه ای به طراحی و توسعه محصولات دانش بنیان فناوری هوایی می شود و در این مسیر، مصمم هستیم.
صنعت هوایی، نیازمند کمک های دولتی
بهرام سلطان محمد، رئیس یک شرکت دانش بنیان در زمینه ساخت تجهیزات هواپیماهای بدون سرنشین معتقد است، دانش بنیان ها توانایی کافی در حل معضلات مربوط به فرسودگی و تعمیر نگهداری قطعات هواپیما دارند که به تبع آن می توانند در کنترل هزینه ها نقش آفرین باشند.
وی در گفت وگو با صمت گفت: رشد و توسعه دانش بنیان ها در صنعت هوایی کشور نیازمند صبر و حوصله زیاد متولیان و فعالان این حوزه است، چرا که بازگشت سرمایه به طورمعمول در بازه زمانی طولانی تری نسبت به دیگر صنایع مشابه نظیر خودروسازی اتفاق می افتد. در چندین سال اخیر، متاسفانه سرمایه گذاری لازم در صنعت هوایی کشور انجام نشده است و یک صنعت زیرساختی در بیشتر کشورها محسوب می شوند، به همین دلیل دولت ها نقش بسیار مهمی در رشد و شرکت های هواپیمایی دارند. در واقع با اینکه بیشتر این شرکت ها خصوصی هستند، اما پشتیبانی و سرمایه اولیه دولتی موج رشد و پیشرفت آنها شده است. سلطان محمد گفت: توسعه و پیشرفت در حوزه صنایع هوایی از توان شرکت های کوچک خصوصی خارج و نیازمند سرمایه گذاری دولتی است، چرا که صنعت هواپیمایی یک صنعت سرمایه بر است و هزینه های زیادی را می طلبد تا به تولید برسد، همچنین زمان زیادی هم می طلبد تا شرکتی بتواند در این زمینه رشد کند و توسعه یابد. تولیدات در این صنعت زمانی می تواند مورداستفاده قرار گیرد که استانداردهای جهانی آن را تایید کرده باشند تا در نهایت به چرخه مصرف برسد. وی افزود: تامین ایمنی، دیگر موضوعی است که اهمیت زیادی دارد و بی شک برای تامین ایمنی باید سرمایه دولتی در جریان توسعه شرکت های دانش بنیان این حوزه قرار بگیرد. باتوجه به برگشت درازمدت سرمایه در حوزه صنایع هوایی، غیرممکن است که بخش خصوصی بتواند آغازگر این حوزه باشد، چرا که علاوه بر هزینه های بالایی که برای شروع فعالیت می طلبد، در مدت زمان کوتاه بی بازده است. به طور خوش بینانه یک شرکت دانش بنیان باید دست کم بین ۸ تا ۱۰ سال فعالیت کند تا محصول کار و فعالیت خود را برداشت کند. این صنعت، نقطه مقابل خودروسازی است که به طورمعمول، شرکت های خودروسازی صرفه اقتصادی خوبی را تجربه می کنند، هرچند در این صنعت هم موفق عمل نکرده ایم و پیشرفت های موردانتظار حاصل نشده است. این فعال دانش بنیان بااشاره به فراهم بودن زمینه ساخت و توسعه پهپادهایی که خدمات غیرنظامی ارائه می دهند، گفت: یکی از اصلی ترین نیازهای کشور در صنعت هوایی پهپادهایی است که خدمات غیرنظامی ارائه می دهند. گفتنی است، اگر دانش بنیان ها در این زمینه فعالیت کنند، علاوه بر اینکه زودتر به نتیجه می رسند، توان علمی و فناورانه ما پاسخگو است، البته به شرطی که حمایت اولیه از سوی نهادهای دولتی نظیر معاونت علمی صندوق های مربوطه اتفاق بیفتد. ساخت پهپاد می تواند یک عرصه مهم برای فناوران به حساب بیاید. به عبارت روشن تر، اگر دانش بنیان ها در این زمینه فعالیت کنند، برد بیشتری را تجربه می کنند. وی ادامه داد: بی شک توان کافی برای توسعه صنعت هوایی دارند و می توانند نقش آفرینی کنند. برای بالفعل شدن ظرفیت های دانش بنیان در صنایع هوایی افزون بر سرمایه گذاری، نیازمند توسعه زیرساخت های آزمایشگاهی هستیم. متاسفانه به دلیل فراهم نکردن زمینه برای رشد دانش بنیان ها، بسیاری از نخبگان این حوزه جذب شرکت های بزرگ هواپیمایی در سراسر جهان شدند و امروز در کشورهای پیشرفته و شرکت های رده بالای صنعت هوایی دنیا فعالیت می کنند.
بسیاری از تجهیزات ناوگان هوایی کشور از رده خارج شده اند
کاوه مرادنجاتی، معاونت اجرایی یک شتاب دهنده در صنعت هواوفضا در گفت وگو با صمت گفت: براساس آمارهای جهانی بیشتر سوانح هوایی در صنعت هوانوردی دنیا، مربوط به هواپیماهای مسافربری، آموزشی و پرنده های یک نفره است که ۶۳ تا ۶۴ درصد آن ناشی از خطای انسانی و باقی حوادث ناشی از نقص فنی هواپیما بوده است. به گفته این کارشناس، به دلیل تحریم ها بسیاری از ناوگان های هوایی ما از رده خارج شده اند و اصلا چک لیست نمی شوند. این امر رقم خسارت های ناشی از نقص فنی را در کشور ما افزایش می دهد. به عبارت دیگر، بیشتر هواپیماهای کشور فاقد استانداردهای بین المللی هستند، حتی بسیاری از پرنده های آموزشی ساخته شده در کشور فقط استاندارد داخلی دارند و در کلاس جهانی قرار ندارند. نجاتی گفت: به اعتقاد من، شرکت های دانش بنیان در صنعت هوانوردی می توانند نقش یک حلقه از زنجیر صنعت هوانوردی را برعهده بگیرند. در واقع، تولید یک دانش بنیان در راستای تولیدات دیگر دانش بنیان ها است. وی افزود: به طورکلی انتظار نمی رود یک شرکت دانش بنیان در چند سال آینده توانایی ساخت هواپیما را داشته باشد، چرا که صنعت هوانوردی در زمره صنایعی است که به طورمعمول با رویکرد برون سپاری اداره و تجهیزات آن مونتاژ می شود. در هیچ جای دنیا هم چنین انتظاری را نمی توان از یک شرکت هوانوردی و هواپیمایی داشت که صفر تا صد این صنعت را خود عهده دار باشد؛ برای مثال شرکت هایی نظیر بوئینگ و ایرباس همگی چندملیتی هستند. وی معتقد است: شرکت های دانش بنیان موفقی در کشور وجود دارند که می توانند با اتحاد در همکاری به تکمیل زنجیره صنعت هوانوردی بپردازند، اما هنوز فاقد یک شرکت مادر برای هماهنگی و انسجام عمل این شرکت ها برای توسعه صنعت هوانوردی در کشور هستیم. در حقیقت، این شرکت مادر می تواند نخ اتصال شرکت های دانش بنیان باشد. وی همکاری و مشارکت بخش خصوصی را برگ برنده توسعه فعالیت های دانش بنیان دانست و افزود: از آنجایی که ستون فقرات اقتصاد، بخش خصوصی است، لازم است اعتماد این بخش را در تولیدات داخلی جلب کنیم.
سخن پایانی
باتوجه به موارد گفته شده، یکی از معضلات سفرهای هوایی در کشور افزایش نرخ بلیت هواپیما در یک یا ۲ سال اخیر است. باتوجه به اینکه برخی صاحبان ایرلاین ها بهانه هایی از جمله فرسودگی و هزینه تعمیر و نگهداری هواپیماها را دلیل این افزایش نرخ می دانند، اما کارشناسان معتقدند فرسودگی یا هزینه نگهداری قطعات هواپیما بهانه ای بیش نیست و شاید این افزایش نرخ، ریشه در دیگر معضلات اقتصادی از جمله تورم و افزایش نرخ در اغلب حوزه ها دارد. اینک می دانیم فعالیت در صنعت هوانوردی ایران یکی از دشوارترین فعالیت ها در مقایسه با سایر صنایع است؛ تحریم ها و فرآیند دشوار اخذ استانداردهای بین المللی از دلایل اصلی فعالیت دانش بنیان ها در این عرصه است.
