در گذشته امکان به‌دست آوردن تمام نیازها به‌طور روزمره و از سویی، شناسایی افراد و گروه‌هایی که بتوانند این نیازها را رفع کنند، میسر نبود؛ از این‌رو صاحبان کالاها و خدمات در محل‌هایی گردهم می‌آمدند و نسبت به عرضه آنچه در اختیار داشتند و مازاد بر نیازشان بود، اقدام می‌کردند. در حقیقت می‌توان گفت پیش از پیدایش پول، نمایشگاه‌های گوناگونی برپا می‌شده و یکی از عوامل تاثیرگذار در پیدایش و رواج سکه‌های قیمتی (پول) برگزاری و برپایی این‌گونه نمایشگاه‌ها بوده است.

پیشینه برگزاری نمایشگاه

هرچند برپایی بازارها مبادله پایاپای مفهوم امروزی نمایشگاه را نداشت اما تداوم آن و تغییر شکل و شیوه‌های عرضه و برپایی آن در طول زمان زمینه‌ساز شکل‌گیری نمایشگاه‌های پیشرفته شد.

در عصر حاضر بازارچه‌ها و مکان‌های دادوستد قدیم تبدیل به فضایی برای تبادل اطلاعات، افکار، دانش و تکنولوژی بین ملل گوناگون شده است. تا قبل از سال ۱۸۵۱ میلادی نمایشگاه‌های گوناگونی در گوشه و کنار جهان با عناوین و موضوعات گوناگون برگزار شد که در عصر خود نیز دارای اعتبار بوده‌اند اما نخستین نمایشگاه جهانی به شکل امروزی در سال ۱۸۵۱ و در محلی به‌نام کریستال‌پالاس در هایدپارک لندن پایتخت انگلستان با عنوان «نمایشگاه بین‌المللی کالاهای ملل جهان» برپا شد و افزون ‌بر ۱۴ هزار غرفه‌دار از سراسر جهان در آن حضور داشتند و ایران نیز در فضایی به وسعت ۹۲ مترمربع یکی از مشارکت‌کنندگان این نمایشگاه بود.

در حال‌حاضر در ایران صنایع گوناگون از مواد اولیه تا محصول نهایی پوشاک، لوازم‌خانگی، قطعات و... سالانه نمایشگاه‌های تخصصی برگزار می‌کنند که این امر منجربه ارتباط بدون واسطه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان میانی شده است.

تایید زنجیره از تولید تا توزیع

نادر روان، عضو اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات تهران درباره تاثیر برگزاری نمایشگاه در هر صنف و صنعتی به صمت گفت: نخستین دستاورد برگزاری نمایشگاه نزدیک شدن زنجیره تامین و توزیع (تولیدکننده و توزیع‌کننده) است. سلامت زنجیره توزیع به‌نوعی به تایید زنجیره تامین می‌رسد تا مصرف‌کنندگان، توزیع‌کنندگان سالم و رسمی را بشناسند. وی افزود: در این میان، فرآیند از تولید تا شبکه توزیع نیز شفاف شده و اگر نمایشگاه با محوریت تولید باشد، پربارتر خواهد بود. به این ترتیب، واردکنندگان هم به شناسایی تولیدکنندگان داخلی پرداخته و علاوه‌بر این، تولیدکنندگان قانونی از فعالان زیرپله‌ای قابل تفکیک خواهند بود.

وی ادامه داد: هدف از برگزاری نمایشگاه قطعات یدکی شناسایی تولیدکننده واقعی و توزیع‌کننده سالم است و اینکه آنها در زنجیره تامین یکدیگر را پیدا کنند. این امر کارآیی را در هر صنف و صنعتی افزایش می‌دهد و فعالیت‌ها را پربارتر می‌کند.

چالش شفاف‌سازی

سال گذشته شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قطعات، لوازم و مجموعه‌های خودرو در کشور برگزار شد. با وجود برگزاری ۱۶ نمایشگاه در حوزه قطعات یدکی همچنان بازار با مشکلات قطعات قاچاق و بی‌کیفیت زیرپله‌ای‌ها روبه‌رو است، چرا با وجود گذشت تقریبا دو دهه برگزار نمایشگاه همچنان بازار قطعات یدکی خودرو با این معضل مواجه است؟ روان در پاسخ به این پرسش، گفت: در جایی یک شرکت توزیع‌کننده است اما در چند جای دیگر، مصرف‌کننده به‌شمار می‌رود. در واقع اگر قرار است شفافیت در زنجیره تولید تا توزیع به‌وجود آید باید هر شرکت چه در جایگاه مصرف‌کننده و چه توزیع‌کننده عملکرد شفاف داشته باشد اما این بخش از موضوع در کشور هنوز دچار چالش‌های بسیاری است. برخی شفافیت را برای دیگران لازم می‌دانند در حالی که در بخش خود عملکرد مناسبی ندارند.

او اضافه کرد: سامانه جامع تجارت برای همین هدف راه‌اندازی شد تا روند فعالیت‌ها را از بخش تولید تا توزیع یکپارچه و شفاف کند.

نقش رسانه و اطلاع‌رسانی

این فعال صنعت خودرو با اشاره به نقش رسانه‌ها ادامه داد: در حوزه صنعت نمایشگاهی رسانه‌ها نقش پررنگی دارند چه در اطلاع‌رسانی و چه آگاهی‌دهی که مصرف‌کننده با دید بازتر به خرید بپردازد.

او تصریح کرد: اگر مصرف‌کننده آگاه باشد به سراغ قطعات زیرپله‌ای و قاچاق نمی‌رود و هرچه این آگاهی‌دهی بیشتر باشد، نوع مبارزه با قاچاق شفاف‌تر خواهد بود؛ اینکه چرا با وجود برگزاری ۱۶ نمایشگاه همچنان معضل قطعات زیرپله‌ای در بازار قطعات یدکی وجود دارد به خلأ اطلاع‌رسانی برمی‌گردد. امسال سامانه جامع تجارت برای پشتیبانی از این زنجیره تامین (از تولید تا توزیع) راه‌اندازی شده تا در سطح عمومی جامعه افراد نسبت به خرید خود اطلاعات کامل‌تری داشته باشند.

ارتقای تولید

روان با بیان اینکه هرچه اطلاع‌رسانی هدفمندتر باشد برگزار نمایشگاه‌ها موثرتر خواهد بود، گفت: در حال‌حاضر جامعه هدف ما در حوزه قطعات یدکی خلأ اطلاعاتی دارد که باید در حوزه رسانه پیگیری و حل شود.

عضو اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات تهران در پایان عنوان کرد: ارتقای تولید از دیگر دستاوردهای برگزاری نمایشگاه است و به‌جای اینکه توزیع‌کننده با واردات کالاهای خارجی نیاز بازار را پوشش دهند، از ظرفیت شرکت‌های داخلی استفاده خواهند کرد.

منفعت نمایشگاه

امپکس ( MPEX ) نمایشگاه بین‌المللی کفش، کیف، چرم و صنایع وابسته بوده که نخستین آن در سال ۱۳۹۱ با حضور ۷۶ شرکت ایرانی و خارجی از کشورهای ایتالیا، آلمان، چین و ترکیه در هتل المپیک تهران برگزار شد. دی سال گذشته هم دهمین نمایشگاه امپکس در محل دائمی نمایشگاه بین‌المللی برگزار شد. حدود یک دهه از برگزاری این نمایشگاه می‌گذرد دستاورد آن برای صنایع کیف و کفش و صنایع وابسته آنچه بوده است؟ محمد اسکندری، عضو هیات‌مدیره اتحادیه کفاشان دست‌دوز تهران دراین‌باره به صمت گفت: برگزاری نمایشگاه سبب می‌شود فعالان آن صنعت با ابزارآلات و فناوری روز جهان آشنا شوند که باعث قوام صنعت داخل می‌شود. البته این امر بستگی به حضور افراد شرکت‌کننده دارد، اینکه چه تعداد از تولیدکنندگان بنام و قدر در نمایشگاه غرفه داشته باشند.

وی افزود: دعوت و حضور شرکت‌های خارجی از تولیدکنندگان مواد اولیه تا محصولات نهایی بسیار مفید خواهد بود، چراکه تولیدکنندگان داخلی را از تحولات صنعتی آگاه می‌کند.

او تصریح کرد: شاید امکان حضور بخش زیادی از تولیدکنندگان در نمایشگاه‌های خارج از کشور وجود نداشته باشد اما حضور شرکت‌های خارجی در نمایشگاه‌های داخلی به این دسته از صنعتگران کمک می‌کند تا تغییرات را در واحدهای تولیدی خود لحاظ کنند.

اسکندری در ادامه سخنان خود با بیان اینکه برگزاری نمایشگاه لازمه هر صنعت است، عنوان کرد: هر تولیدکننده‌ای به‌دنبال معرفی خود به بازار باشد، نمایشگاه بهترین بستر آن است؛ بنابراین هر چه تعداد غرفه‌داران نمایشگاه بیشتر باشد، منفعت آن برای صنعت بیشتر خواهد بود.

اهمیت زمان برگزاری

اغلب تولیدکنندگان کیف و کفش نسبت به تاریخ برگزاری نمایشگاه امپکس گلایه دارند و آن را برای بازار محصولاتی مانند کفش که بر پایه مد طراحی و عرضه می‌شوند، مناسب نمی‌دانند. آنها معتقدند شاید تیر و آذر از زمان‌های مناسب برگزاری نمایشگاه باشد که تولیدکنندگان بتوانند محصولات خود را به بازارهای دو فصل بهار و پاییز به مصرف‌کننده معرفی کنند. عضو هیات‌مدیره اتحادیه کفاشان دست‌دوز تهران با بیان اینکه زمان برگزاری نمایشگاه موضوعی مهم است، گفت: برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی مانند امپکس را باید از دو جنبه موردبررسی قرار داد؛ صنعت کیف و کفش دو بازار مهم «مدرسه بازار» مرداد و شهریور و نیز «شب عید» را دارد که از بهمن آغاز و تا پایان اسفند ادامه خواهد داشت.

او اظهار کرد: برگزاری نمایشگاه در زمان نامناسب سبب هدررفت هزینه و استقبال نکردن تولیدکنندگان خواهد شد. به‌عنوان مثال، برگزاری امپکس در بهمن نمی‌تواند مورداستقبال قرار گیرد، زیرا تولیدکنندگان در حال آماده سفارشات بازار شب عید هستند و در نتیجه فرصت حضور در نمایشگاه را ندارند یا در صورت شرکت، فرصت بازدید از غرفه‌ها و دستاوردهای همکاران خود را نخواهند داشت.

او تاکید کرد: تاریخ برگزاری باید زمانی باشد که حلقه اتصال تولیدکننده و فروشگاه‌دار به‌وجود آید. از سوی دیگر، شاید برگزاری نمایشگاه ۳ تا ۴ روز باشد اما شرکت‌کننده از چند ماه قبل درگیر موضوع خواهد بود تا محصولات را آماده کنند و به نمایشگاه برساند؛ علاوه‌بر این، غرفه‌سازی، دکوراسیون و چیدمان نیروها نیز زمانبر خواهد بود.

این فعال صنعت کفش ادامه داد: از نمایشگاه کفش ترکیه با وجود اینکه قدمت آن کمتر از نمایشگاه کفش ایران است، استقبال می‌شود، زیرا زمان برگزاری آن مناسب است. این نمایشگاه در ابتدای سال خورشیدی در این کشور برگزار می‌شود و شرکت‌کنندگان معمولا با طرح‌ها و مدل‌های پاییزه آشنا می‌شوند.

برگزاری همزمان نمایشگاه‌های مرتبط

اسکندری گفت: ستاد برگزاری نمایشگاه امپکس می‌تواند با هماهنگی با تولیدکنندگان پوشاک این دو نمایشگاه (پوشاک و نیز کیف و کفش) را در یک زمان واحد برگزار کنند تا بازدهی در این دو صنعت مرتبط بیشتر شود.

وی اضافه کرد: هرچند نباید فراموش کرد که برگزاری امپکس در دهه ۹۰ باعث انقلابی در صنعت کفش کشور شد و به‌ویژه در سال گذشته پس از گذشت دو سال از شیوع کرونا، تولیدکننده و مصرف‌کننده هر دو راضی از نمایشگاه رفتند. این تجربه (برگزاری نمایشگاهی پربار) در سال‌های ۹۶ و ۹۷ هم در کارنامه این صنعت ثبت شد، زیرا شرکت‌های خارجی زیادی از چین، تایوان و ترکیه در بخش مواد اولیه در نمایشگاه کفش کشور حضور فعال داشتند.

اسکندری در پایان با بیان اینکه پس از گذشت یک دهه، امپکس به بلوغ رسیده، گفت: هرچه از عمر نمایشگاه می‌گذرد، قدرتمندتر شده و تولیدکنندگان قدر و برندهای بنام در نمایشگاه حضور پررنگ‌تری خواهند داشت.

سخن پایانی

تمام فعالان حوزه صنعت معتقدند برگزاری نمایشگاه مفید است، اگرچه گاهی شاهد برگزاری آن در محل یا زمان نامناسب هستیم. برگزاری نمایشگاه‌های داخلی در قالب بین‌المللی سبب می‌شود تولیدکنندگان داخلی با دستاوردهای جهانی آشنا شده و نسبت به تحولات صنعت موردنظر آگاه شوند. برخی محصولات فصلی و وابسته مد هستند؛ از این‌رو زمان برگزاری آنها بسیار مهم است و علاوه‌بر این، فصل خرید هر صنعت جدا از صنعت دیگر بوده و لحاظ کردن این نکات در برگزاری نمایشگاه بسیار مفید است.

به‌گفته کارشناسان قطعات یدکی برگزاری نمایشگاه منجربه شفاف‌سازی زنجیره تامین از تولید تا توزیع می‌شود و مصرف‌کننده با آسودگی خیال می‌تواند قطعات یدکی موردنیاز را از بازار تهیه کند.

تولیدکنندگان کفش با اشاره به دو بازار «مدرسه بازار» و «شب عید» عنوان می‌کنند که برگزاری نمایشگاه‌ها باید حدود ۳ ماه پیش از این بازارها بوده تا تولیدکننده بتواند به معرفی محصولات جدیدش به این بازارها بپردازد. بنابراین یکی از فاکتورهای مهم برگزاری نمایشگاه صنایع مانند کیف و کفش یا پوشاک، زمان بوده تا تولیدکننده بتوانند به بازاریابی پرداخته و فعالیت تولیدی خود را به لحاظ تیراژ توسعه دهد.

حضور خارجیان نیز سبب ارتقای کیفیت و فناوری در روش کار و محصول نهایی شده و همراهی با تغییرات، بسترساز ورود محصولات داخلی به بازار جهانی خواهد شد.