ادامه پاندمی کرونا در ایران و جهان شرایطی را ایجاد کرده که بیشتر نهادها و مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی درباره آینده طلای سیاه اظهارنظرهای متعددی مطرح می‌کنند. بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه انرژی سعی دارند خود را برای دوران جدید در صنعت انرژی جهان آماده‌ کنند. واقعیت این است که جهان در حال حرکت به‌سوی انرژی‌های پاک و دور شدن از انرژی‌های فسیلی است.

موسسه مشاوره بین‌المللی مک‌کینزی در یک تحقیق بزرگ که چندی پیش منتشر کرد نوشت تقاضا برای نفت به‌زودی در مسیر کاهشی قرار خواهد گرفت و قیمت‌ها پایین خواهد آمد. این به‌معنای تحولات بزرگ در بازار نفت و گاز است. همزمان با کاهش سهم سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی‌های مصرفی جهان، شرکت‌های بزرگ نفتی قدرت دیرینه خود را از دست خواهند داد. در بخش دیگری از تحقیق یادشده آمده است کاهش مستمر تقاضا سبب می‌شود شرکت‌های بزرگ نفتی توانایی کمتری برای مدیریت بازار داشته باشند و نتوانند از قیمت‌ها حمایت کنند. در آینده تنها آن دسته از کشورهای تولید‌کننده نفت که هزینه تولیدشان بسیار پایین است (از جمله تولید‌کنندگان در خاورمیانه) به‌عنوان عرضه‌کنندگان اصلی نفت باقی خواهند ماند. در این سناریو شرکت‌های بزرگ نفتی حداکثر ۳۰ سال فرصت دارند خود را برای این دوران جدید آماده کنند.

درباره سرعت حرکت جهان به‌سوی انرژی‌های تجدیدپذیر نیز تحقیقات متعددی انجام شده است. طبق برخی پیش‌بینی‌ها، تقاضا برای نفت از سال ۲۰۲۳ شروع به کاهش خواهد کرد و این روند کاهشی بلندمدت خواهد بود. سال ۲۰۳۰ نرخ هر بشکه نفت از رقم‌های کنونی یعنی ۶۰ و ۷۰ دلار به حدود ۴۰ دلار کاهش خواهد یافت و تا سال ۲۰۵۰ قیمت‌ها به محدوده ۱۰ تا ۱۵ دلار می‌رسد. تردیدی وجود ندارد که تحقق این پیش‌بینی به صنعت پالایش لطمه بزرگی خواهد زد.

تحقیق موسسه مک‌کینزی تاکید دارد این سناریو برای صنایع پایین‌دست، سناریوی غم‌انگیزی است. این موسسه پیش‌بینی می‌کند، تمامی پالایشگاه‌ها جز کارآترین آنها احتمالا تعطیل خواهند شد یا با پایین‌ترین ظرفیت ادامه فعالیت خواهند داد. در این صورت ظرفیت بخش پالایش به یک‌سوم رقم کنونی کاهش پیدا خواهد کرد.

از سوی دیگر بسیاری از کشورها به‌ویژه در خاورمیانه، افریقا و امریکای لاتین که به درآمدهای نفتی وابسته هستند، دچار مشکلات بزرگی خواهند شد، به همین دلیل برخی شرکت‌های بزرگ جهانی در حال تغییر مسیر هستند. مدیر شرکت بریتیش پترولیوم (BP) می‌گوید این شرکت پس از ۱۱۲ سال در حال تبدیل شدن از یک شرکت نفتی بین‌المللی به یک شرکت انرژی است. این شرکت بزرگ نفتی در حال برنامه‌ریزی برای تبدیل شدن به یک شرکت بسیار متفاوت در سال ۲۰۳۰ است. براساس برنامه، تولید نفت و گاز این شرکت ۴۰ درصد کاهش خواهد یافت و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های سبز ۱۰ برابر خواهد شد. شرکت رویال داج‌شل (Shell) نیز خطر را احساس کرده و طبق استراتژی جدید به‌سوی سوخت‌های زیستی، جایگاه‌های شارژ خودروهای برقی، هیدروژن و دیگر اشکال انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت خواهد کرد.

با این همه باتوجه به شرایط کنونی فناوری، در حال ‌حاضر در بخش حمل‌ونقل جانشین قابل‌اتکایی برای نفت که ۹۵ درصد انرژی موردنیاز آن را تامین می‌کند وجود ندارد. نفت در آینده نیز تنها گزینه مهم بخش حمل‌ونقل هم از دیدگاه اقتصاد و هم از دیدگاه سهولت استفاده باقی خواهد ماند.

نفت حداقل همان‌گونه که اشاره رفت تا ۳۰ سال آینده انتخاب اول بخش حمل‌ونقل در جهان خواهد بود. گروهی از خبرگان و کارشناسان حوزه انرژی معتقدند انرژی‌های جایگزین برای نفت معرفی شده‌اند؛ همچون وسایل نقلیه‌ای که با سوخت‌های سلولی و باتری کار می‌کنند که ما را به آینده امیدوار کرده‌اند، اما واقعیت این است که هیچ‌ کدام از این سوخت‌ها از لحاظ تجاری قادر به رقابت با بنزین وگازوئیل نیستند.

جهان در آینده نیاز فزاینده‌ای به انرژی دارد و این بدین معناست که در آن زمان برای تمامی انرژی و فناوری‌ها نقشی وجود خواهد داشت. در این بین حفاظت از انرژی و کاربرد بهینه آن، دارای اهمیت فراوانی است، زیرا به ما اجازه می‌دهد از انرژی‌هایی که در اختیار داریم استفاده بیشتری ببریم. نکته دیگر اینکه جهان به این زودی‌ها از نعمت نفت تهی نمی‌شود. صحبت از کمبودها، بحث جدیدی نیست. در واقع این ادعاها که جهان در حال از دست دادن ذخایر نفت است، سابقه‌ای برابر با سابقه خود صنعت نفت دارد. و کلام پایانی اینکه جهانی‌سازی، اقتصاد جهانی را گسترش خواهد داد و تقاضای بی‌سابقه‌ای برای نفت ایجاد خواهد کرد، در حالی که انتظار می‌رود رشد تقاضای نفت بسیار قوی و حفظ منابع و ذخایر نفت خام نیز از اهمیت فراوانی برخوردار باشد.