از سوی دیگر، برخی کشورهای عربی منطقه خلیج‌فارس به ویژه عربستان سعودی، چشم‌اندازهای بلندپروازانه‌ای برای سال‌های آتی خود درنظر گرفته‌اند که بخشی از اقدام آنها جهت یافتن منابع درآمدهای غیرنفتی ملی، به همین موضوع برمی‌گردد. به عنوان مثال، در سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، از فلزات و مواد معدنی به عنوان سومین رکن اساسی درآمدهای ناخالص این کشور یاد شده است که بر همین اساس، ریاض قصد دارد به هاب توزیع و صادرات بخش معادن خاورمیانه تبدیل شود.منابع رسمی عربستان سعودی در حالی از آغاز بهره‌برداری از معدن مس و روی خنیقیه خبر داند که ارزش تقریبی ذخایر این معدن بیش از ۱.۳ تریلیون دلار برآورد شده است.

به گزارش ایراسین، معدن مس خنیقیه، از جمله اکتشافات مهم عربستان‌سعودی در حوزه فلزات اساسی مهم به ویژه مس محسوب می‌شود که دقیقا در ۲۰۰ کیلومتری غرب ریاض واقع شده است. این معدن علاوه بر مقادیر قابل توجه مس، دارای ظرفیت نسبتا قابل توجهی از روی است که این فلز مهم در کنار لیتیوم، از جمله عناصر تشکیل‌دهنده باتری‌های قابل شارژ کاربردی در خودروهای الکتریکی به‌عنوان نسل آینده خودروها و جایگزین‌های خودروهای با سوخت فسیلی محسوب می‌شوند. به همین دلیل تبدیل شدن عربستان سعودی به هاب توزیع و صادرات فلزات اساسی به ویژه مس و روی، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای برای بازار آینده این کشور در زمان کم اهمیت شدن نفت ایجاد کند.برآوردهای اولیه نشان می‌دهند که معدن خنیقیه در فاز نخست خود که قرار است تا سال ۲۰۲۵ راه‌اندازی شود، ظرفیت تولید ۱۰۰ هزار تن مس و ۱۰۰ هزار تن روی در سال را دارد؛ منابعی که به گفته شرکت بریتیش ماینینگ به عنوان بهره‌بردار مورد تایید قرار گرفته‌اند. با این حال، این حجم از استخراج مس با منابع مس شیلی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مس جهان قابل قیاس نیست و تمامی حجم مذکور تنها برابر با ۱۸ ساعت خروجی معادن مس این کشور محسوب می‌شود.بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی شرکت‌های چینی فعال در زمینه معدنکاری عربستان سعودی، این کشور تاکنون بیش از ۱.۳ تریلیون دلار ذخایر معدنی فلزات در اختیار دارد. البته باید تحقیقات شرکت‌های چینی برای کاوش بیشتر در صحراهای عربستان سعودی هنوز ادامه دارد و به همین دلیل این رقم نهایی به نظر نمی‌رسد.

هدف عربستان از توسعه معادن فلزات

بر اساس ارقام منتشر شده از حجم منابع مورد استخراج مس و روی عربستان، این مقدار تنها می‌تواند پاسخگوی بخشی از نیاز داخلی این کشور در صنایع مختلف باشد و جوابگوی بخش صادرات نخواهد بود، اما باید به این نکته توجه داشت که معدن یانبو واقع در حاشیه دریای سرخ نیز باید به این آمار اضافه شود. همچنین شرکت معادن المناره وابسته به خاندان سلطنتی آل سعود، ماه گذشته طی قراردادی ۳میلیارد و ۴۰۰ هزار دلاری، اقدام به خرید نیمی از سهام شرکت بزرگ تولید مس واله برزیل کرد که به نظر می‌رسد با بهره‌برداری و اکتشاف معادن مس خنیقیه و یانبو در ارتباط باشد.بر اساس هدف عربستان سعودی توسعه معادن فلزات و فعال شدن در این بازار به عنوان راهبرد اساسی سند ۲۰۳۰ بن سلمان به شمار می‌رود از سوی دیگر با توجه به برخورداری این کشور از ماشین‌آلات پالایش سنگ‌های معدنی پیشرفته و به‌روز، به نظر می‌رسد ریاض به دنبال واردات سنگ‌های معدنی و پالایش آنها است تا از این طریق بتواند شمش‌های خالص‌سازی شده را با سود بسیار بالا برای صادرات آماده‌سازی کند. البته این موضوع تنها درخصوص معادن داخلی این کشور صدق کرده و در خصوص معادن برزیلی باید به چشم صادرات فراسرزمینی به آن نگاه کرد.

با این حال، در صورت توسعه بخش پالایش سنگ‌های معدنی بخش فلزات، این کشور می‌تواند بخش واردات سنگ‌های معدنی از کشورهای همسایه همچون ایران را راه‌اندازی کرده و شمش‌های تخلیص شده را به چند برابر نرخ صادر کند؛ موضوعی که در خصوص سنگ معدن تیتانیوم نیز صادق بوده و درحال‌حاضر به همین شکل عمل می‌شود.

نقطه قوت تجارت خارجی

اکنون سوال اینجاست که نقطه قوت عربستان سعودی در قیاس با دیگر کشورهای خاورمیانه در زمینه تجارت خارجی چیست؟ به نظر می‌رسد بکارگیری موازنه در سیاست خارجی از دوران روی کار آمدن محمدبن سلمان در این کشور بسیار راهگشا بوده است؛ در حالی که تا پیش از دوران بن سلمان، عربستان سعودی همواره متحد سنتی غرب به ویژه امریکا و پیش از آن نیز بریتانیا محسوب می‌شد اما طی سال‌های گذشته، این کشور ارتباطات موفق و خوبی با بلوک شرق و مشخصا دو کشور روسیه و چین ایجاد کرده است. به عنوان مثال، در زمینه اکتشاف معادن، عربستان سعودی قراردادی ۲۰۷ میلیون دلاری با مرکز زمین‌شناسی چین به امضا رسانده است تا بر اساس آن، این مرکز نسبت به بررسی دقیق سرزمین عربستان و کشف معادن زیرزمینی آن اقدام کند.از سوی دیگر، پیمانکاران روسی نیز در بخش‌هایی از کلان پروژه شهر هوشمند نئوم مشغول به‌کار بوده که اتفاقا قطار باری روسیه به مقصد عربستان سعودی که هفته گذشته با عبور از مسیر ترانزیتی ایران به سمت این کشور حرکت کرد نیز برای حمل مواد اولیه مورد استفاده در همین پروژه راه‌اندازی شد. البته ریاض همزمان مشتری تسلیحات و جنگنده‌های امریکایی نیز محسوب می‌شود.

این سیاست، شبیه به همان چیزی است که دهلی نو در دوران جنگ سرد به نحو شایسته‌ای از آن استفاده کرد و درحال‌حاضر نیز به آن وفادار است؛ در حالی که بزرگ‌‎ترین کارخانه مونتاژ جنگنده‌های سوخویی و بخشی از موشک‌های بالستیک روسیه (مانند برهموس به عنوان محصول مشترک هند و روسیه) در حوالی دهلی‌نو قرار دارد. هند همزمان بزرگ‌ترین متحد تجاری امریکا در جنوب آسیا نیز محسوب می‌شود. از دیگر مزایای دیگر این موازنه، به‌دست آوردن بیشترین سهم از بازارهای بین‌المللی برای عربستان سعودی است. دو کشور امریکا و چین درحال‌حاضر پروژه‌های بزرگ و گسترده زیرساختی در کشورهای مختلف خاورمیانه از امارات متحده عربی تا افریقا را در اختیار دارند. بدیهی است با راه‌اندازی خطوط تولید شمش‌های فلزات اساسی به ویژه موارد کاربردی در فناوری جدید مانند تولید باتری‌های خودروهای برقی، هر دو بلوک شرق و غرب رقابتی گسترده برای خرید محصولات معدنی تولید ساخت عربستان را شکل خواهند داد؛ رقابتی که برنده‌ای جز ریاض نخواهد داشت.

واله مامور تامین مواد اولیه فولاد سبز عربستان

همکاری دیگر غول معدنی واله با عربستان در زمینه تولید فولاد سبز شکل گرفته است.به گزارش معدن ۲۴، غول معدنی واله برزیل و شرکت فولادی Essar هند مطابق با تفاهمنامه مشترک، تامین مواد اولیه و ساخت پروژه فولاد سبز عربستان را بر عهده گرفته‌اند.گروه اسار به دنبال سرمایه‌گذاری حدود ۴.۵ میلیارد دلار برای راه‌اندازی پروژه کارخانه فولاد کم کربن در راس‌الخیر عربستان سعودی است که انتظار می‌رود تولید آن در سال ۲۰۲۷ آغاز شود.بر این اساس، واله سالانه ۴ میلیون تن گندله یا بریکت را برای مگاهاب عربستان صعودی تامین خواهد کرد که البته تولید بریکت در این کشور عربی صورت خواهد گرفت.سال گذشته، واله توافقاتی را برای توسعه مگاهاب‌هایی در عربستان‌سعودی، امارات متحده عربی و عمان برای تولید مواد مواد اولیه برای کارخانه‌های تولید فولاد کم کربن در حرکت به سوی تولید فولادهای سبز به امضا رسانده بود.

سخن پایانی

عربستان درحال‌حاضر سرگرم اجرای طرح‌های توسعه بسیاری، ازجمله پروژه نئوم است که سه فاز گوناگون دارد یکی از بخش‌های اصلی این پروژه به‌نام The Line شهری است که به‌صورت ۲ دیوار آسمانخراش به طول ۱۷۰ کیلومتر و به ارتفاع ۵۰۰ متر و به فاصله ۲۰۰ متری از یکدیگر در حال ساخت است که قرار است ۹ میلیون نفر در آن ساکن شوند. علاوه بر این، ۲ فاز دیگر به نام‌های Trojena و Oxagon هم در حاشیه این پروژه بزرگ در حال اجرا است. باوجوداینکه عربستان به‌سرعت درحال‌توسعه معدن و صنایع معدنی خود است اما بدیهی است پروژه‌هایی با این عظمت به محصولات معدنی زیادی نیاز دارد که این کشور به‌تنهایی توان تامین آنها را ندارد و با توجه به مزیت‌های معدنی کشورمان به نظر می‌رسد فرصت مغتنمی دست داده است تا بتوان ایران را به جایگاه یکی از تامین‌کنندگان بزرگ مواد معدنی مورد نیاز عربستان ارتقا داد.