در حالی که این بازار پرمشتری است، کافی است سری به خیابان امین‌حضور بزنید تا شاهد « مگس‌پرانی» فروشندگان لوازم خانگی این خیابان باشید. البته صنعت لوازم خانگی باوجود مشکلات بسیاری چون قیمت‌گذاری دستوری، ممنوعیت واردات و... باید کام مصرف‌کنندگان را نیز شیرین کند و تا حدودی می‌توان از ایجاد چنین مال‌های بزرگ لوازم خانگی خشنود بود. صمت در این گزارش به بررسی چالش‌های موجود در صنعت لوازم خانگی پرداخت.

پای صنعت لوازم خانگی می‌لنگد!

مدت‌هاست که بسیاری از افراد به‌دنبال ایجاد تنوع در کالاهای مورداستفاده خانه‌شان به بازار لوازم خانگی رجوع نمی‌کنند و متقاضیان این بازار بیشتر یا تازه‌عروس هستند یا کسانی که دیگر از تعمیر جنس خود ناامید شده‌اند. باوجود همین رکود، از اواسط دی سال گذشته زمزمه‌های افزایش نرخ لوازم خانگی به گوش رسید و کمی بعد چراغ‌خاموش اجرا شد. این افزایش نرخ تاکنون بارها و بارها انجام شد، اما بسیاری از دست‌اندرکاران این حوزه آن را تکذیب کردند؛ در حالی که بازار خود شاهد خوبی برای این ماجرا بود. البته در این قصه تکراری گرانی نباید نقش نرخ ارز را که سال‌هاست میل به کاهش ندارد، نادیده گرفت. در چنین وضعیتی به‌عقیده کارشناسان قیمت‌گذاری دستوری هم به بلای جان صنعت لوازم خانگی در ایران تبدیل شده است. به‌گفته مسئولان، گران شدن لوازم خانگی به عوامل متعددی بستگی دارد که از مهم‌ترین آنها، افزایش دستمزد، نوسان نرخ ارز و افزایش نرخ مواد اولیه است. علاوه بر این با اعمال تحریم‌ها، برندهای خارجی لوازم خانگی از ایران رفتند و خطوط تولید آنها هم در کشور تعطیل شد و نرخ محصولات‌شان سر به فلک کشید. با ایجاد این شرایط تولیدکنندگان با ارسال نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب ضمن اظهار توانمندی برای تامین نیاز داخل، خواستار ممنوعیت کامل ورود لوازم خانگی خارجی به کشور شدند و بازار را به‌تنهایی در دست گرفتند و همین بازار انحصاری برای تولیدکنندگان لوازم خانگی شرایطی را ایجاد کرده که هرطور می‌خواهند برای فردای بازار تصمیم بگیرند و مصرف‌کننده هم مجبور است با شرایط موجود بسازد، زیرا انتخاب دیگری ندارد. البته اگر تاکنون نیز افزایش نرخ در این بازار زیاد نبوده، باید از کالاهای قاچاق ممنون بود که اندکی رقابت در بازار ایجاد می‌کنند. با حاکمیت شرایط یادشده، شاید وجود مال‌های بزرگ لوازم خانگی به‌دلیل فروش اقساطی و تنوع کالا مفید باشد؛ با این وجود کسادی بازار صنف لوازم خانگی قابل چشم‌پوشی نیست.

رقابت در توزیع مفید است

عباس هاشمی، دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران درباره وجود مال‌های لوازم خانگی و تاثیر آن بر بازار این بخش در گفت‌وگو با صمت گفت: وجود مراکز بزرگ فروش لوازم خانگی از جنبه‌های مختلف قابل‌بررسی است. برخی از افراد وجود این مراکز را به ضرر اصناف فعال در این حوزه می‌دانند، زیرا آن را عاملی برای از دور خارج شدن بخش خرد توزیع که مغازه‌داران هستند قلمداد می‌کنند. اگر از دید مردم به موضوع نگاه کنیم، آنها حق دارند باتوجه به وضعیت معیشت‌شان بهترین گزینه‌ را انتخاب کنند، اما اگر به این موضوع از دید فروشندگان خرد بنگریم، وجود فروشگاه‌های اینترنتی، مال‌های بزرگ لوازم خانگی و... را غلط خواهیم پنداشت. وی ضمن تاکید بر ضرورت وجود رقابت در تولید و توزیع اظهار کرد: وجود رقابت در هر حوزه‌ای، منافع مصرف‌کننده را به‌دنبال دارد و باید وجود مال‌های بزرگ لوازم خانگی را به‌نوعی فراهم آورنده شرایط رقابتی در توزیع دانست. بر این اساس فروشگاه‌هایی که نرخ کالاهای‌شان مناسب است و امکانات بهتری دارند، فروش بیشتری خواهند داشت. همان‌طور که رقابت در تولید باعث رشد و توسعه می‌شود، قطعا رقابت در توزیع نیز همین است؛ در نتیجه بهتر است فروشندگان نیز وارد فضای رقابتی شوند و با کاهش سود سهم خود را از بازار افزایش دهند.

نمی‌توان جلوی فروش اینترنتی را گرفت

هاشمی با اشاره به پیشرفت فناوری در همه زمینه‌ها بیان کرد: به‌هیچ ‌عنوان نمی‌توان جلوی فروش اینترنتی که اکنون همه دنیا را فرا گرفته، گرفت. در عین حال فروشندگان خرد نیز نیاز به حمایت نیاز دارند و بی‌شک مسئولان مربوطه با روش‌هایی کارشناسی‌شده و دانش‌محور که نهایتا حق و حقوق مصرف‌کننده را لحاظ کند، از آنها حمایت خواهند کرد.

بازار پر از لوازم خانگی قاچاق است

دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با اشاره به اقدامات بسیاری که تاکنون برای مقابله با کالاهای قاچاق صورت گرفته، افزود: طرح تشدید برخورد با عرضه کالاهای بدون شناسه از ۱۶ خرداد با‌اعتقاد قاطبه فعالان این صنعت و صنف به اینکه درحال‌حاضر بهترین شیوه مبارزه با قاچاق کالا و عرضه کالاهای بی‌هویت در این حوزه همین طرح است، اجرایی شد. اعضای انجمن تولیدکنندگان لوازم‌خانگی ایران که ۸۵ درصد سهم بازار این محصولات را در اختیار دارند، نهایت همکاری را با وزارت صمت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا داشتند و حتی تلاش شد سایر تولیدکنندگانی که عضو این انجمن نبودند را نیز پای کار بیاوریم.

هاشمی با اشاره به قاچاق کالا در کشور و موفقیت‌های به‌دست آمده در راستای مبارزه با این معضل گفت: واقعیت این است که ما سهمیه‌ای در وزارت کشور داریم که نظارتی بر کمیت و کیفیت آن نیست. با اختصاص این سهمیه کالاهایی از طریق کولبری و ته‌لنجی با مجوز وارد کشور و توسط شرکت‌های بزرگ داخلی رجیستر می‌شوند و خدمات پس از فروش دریافت می‌کنند، اما سهمیه باید مشخص باشد و خارج از شعاع آن استان نرود، زیرا برای کمک به گردش اقتصادی همان منطقه اختصاص یافته است. متاسفانه به‌واسطه این سهمیه‌ها سوءاستفاده‌هایی صورت می‌گیرد و در نتیجه شاهد ورود کالاهای قاچاق بسیاری هستیم.

از صادرات لوازم خانگی چه خبر؟

دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با بیان اینکه درحال‌حاضر میزان صادرات لوازم خانگی و قطعات سالانه ۴۰۰ تا ۴۳۰ میلیون دلار است، اظهار کرد: اگر همه ملزومات فراهم شود و دولت جدی‌تر ورود کند، می‌توان رقم صادرات را سالانه ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش داد. البته گشایش روابط بانکی با دنیا هم مسئله خیلی مهمی است که باید موردتوجه قرار گیرد، زیرا خارج از حیطه اختیارات تولیدکنندگان است.

کسادی بازار به‌دست مال‌های لوازم خانگی

اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی درباره تاثیر حضور و فعالیت مال‌های لوازم خانگی بر بازار این بخش به صمت گفت: اصناف خرده‌فروش سرمایه آنچنانی ندارند که کالای خود را به‌صورت قسطی بفروشند؛ در نتیجه حضور و فعالیت مال‌های لوازم خانگی هر روز بیشتر از روز قبل موجب کسادی بازار ما می‌شود و دولت نیز هیچ تدبیری برای مدیریت این شرایط صورت نمی‌دهد. امروزه متاسفانه با به‌وجود آمدن اصطلاح «اگر قسطی بخری بردی» تمایل مردم به خرید اقساطی بسیار زیاد شده است. از سوی دیگر بانک‌ها به‌جای سرمایه‌گذاری در بخش تولید، اعطای تسهیلات را به سمت خرید برده‌اند.

وی با اشاره به ممنوعیت واردات لوازم خانگی اظهار کرد: برخی معتقدند حضور مراکز بزرگ فروش لوازم خانگی باعث رقابت در توزیع می‌شود؛ در حالی که قبل از سال ۹۶ اصناف رقابت خوبی داشتند و تولیدکنندگان نیز به‌صورت اقساطی محصولات خود را به مغازه‌دار می‌دادند اما از سال ۹۷ و شروع ممنوعیت واردات همه چیز تغییر کرد و حتی برخی از شرکت‌های تولیدکننده حدود ۲ ماه پیش از تحویل کالا، هزینه آن را دریافت می‌کنند. با این شرایط تولیدکنندگان و فروشندگان توانایی فروش اقساطی کوتاه یا بلندمدت را ندارند.

تلاش برای رونق

پازوکی با بیان اینکه اگر نرخ کالا در بازار درصدی کاهش یافته ازخودگذشتگی فروشندگان لوازم خانگی است، ادامه داد: میزان سود قانونی برای فروشندگان لوازم خانگی در بخش محصولاتی مانند یخچال، تلویزیون و... ۵ درصد است و اگر مبلغی از نرخ لوازم خانگی در بازار کاهش پیدا کرده، مربوط به این ۵ درصد سود می‌شود که فروشندگان لوازم خانگی برای رونق بخشیدن به بازار آن را نادیده گرفته‌اند. این ازخودگذشتگی و تلاش برای رونق‌بخشی به بازار لوازم خانگی تازگی ندارد و فعالان این صنف در گذشته نیز با برگزاری برخی جشنواره‌ها یا فروش اقساطی خواستار کمک به مردم برای افزایش قدرت خرید و همچنین چرخیدن چرخ این بازار بوده‌اند.

وی با اشاره به رکود سنگین حاکم بر بازار لوازم خانگی، افزود: کاهش قدرت خرید خانوارها، عامل اصلی مراجعه نکردن مشتریان به بازار و رکود حاکم بر آن است.

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در پیش‌بینی وضعیت بازار لوازم خانگی در ماه‌های آینده و احتمال افزایش نرخ کالاها، اظهار کرد: هیچ تولیدکننده‌ای خواستار افزایش نرخ نیست، چراکه بازار خود را از دست می‌دهد. قطعا اگر نرخ مواد اولیه و ارز افزایش پیدا نکند، نرخ تولیدات لوازم خانگی نیز ثابت خواهد ماند.

تولیدکننده سردرگم است

پازوکی با اشاره به مشکلات تولیدکنندگان بیان کرد: دغدغه تولید‌کننده نرخ دلار یا مسائل بانکی یا تهیه مواد اولیه است که همه اینها باعث سردرگمی می‌شود و ما همه این بلاتکلیفی‌ها را در بازار بورس هم می‌بینیم. معمولا تامین ارز تولید‌کنندگان حدود ۲ ماه زمان می‌‌برد؛ در نتیجه باید حداقل چند ماه طول بکشد تا کاهش یا تعدیل نرخ ارز تاثیر خود را در بازار لوازم خانگی نشان دهد. البته این موضوع روی نرخ کالاهای قاچاق زودتر اثر می‌گذارد. اگر نرخ ارز حداقل ۶ ماه ثابت بماند، می‌توانیم از تولیدکننده بخواهیم نرخ محصول خود را ثابت نگه دارد.

فروش بی‌دردسر قاچاق

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی درباره فروش اجناس قاچاق در بازار گفت: درحال‌حاضر ۹۰ درصد کالای قاچاق لوازم‌خانگی در فضای مجازی به فروش می‌رسد. امروز همه برند‌های خارجی مثل «ال‌جی»، «سامسونگ»، «بوش»، «زیمنس» و «آاگ» در کشور ما قاچاق هستند.

سخن پایانی

لوازم خانگی صنعتی بزرگ و در عین حال پرچالش است. واردات لوازم خانگی از سال ۹۷ ممنوع است و درحال‌حاضر عمده کالاهای خارجی موجود در بازار قاچاق هستند که با گارانتی‌های تقلبی فروخته می‌شوند. با این وضعیت تولیدکنندگان داخلی باید خودشان را به‌گونه‌ای اثبات کنند که مردم به سمت کالاهای ایرانی سوق پیدا کنند و این اتفاق جز با ارتقای کیفیت و همچنین تغییر قیمت‌ها نمی‌افتد. به‌عقیده فعالان این حوزه از زمان ممنوعیت واردات لوازم خانگی، مشکلات این صنعت شدت بیشتری گرفته است. در گرماگرم این مشکلات و درست کمی پس از این ممنوعیت، مال‌های بزرگ لوازم خانگی حسابی پرطرفدار شدند و با روش‌های مختلف سعی در جلب رضایت مشتری دارند. البته این موضوع نیز قابل‌انکار نیست که خدمات‌ خوبی توسط این مال‌ها ارائه می‌شود، اما زیر سایه همین خدمات‌دهی خوب، نان بسیاری از خرده‌فروشان آجر شده است. هرچند وجود فروشگاه‌های اینترنتی و سهولت در خرید به ‌نفع مشتریان است، اما باید در این موضوع تمام جوانب را در نظر گرفت. امیدواریم با حمایت مسئولان خرده‌فروشان نیز بتوانند وارد این چرخه شوند.