صادرات نیازمند رویکردهای توسعه‌ای است
یکی از مسائلی که همواره به‌عنوان ملاک توسعه بخش‌های مختلف اقتصاد مطرح می‌شود، میزان صادرات است. صادرات غیر از موضوع حضور در بازارهای جهانی و نوعی برندسازی تولیدات هر کشور، ارزآوری و افزایش کیفیت محصولات را هم در پی خواهد داشت که این بحث نکته قابل‌توجهی برای کشور ما محسوب می‌شود، چراکه به‌دنبال تنش‌های سیاسی و تحریم‌های اعمال‌شده در سال‌های اخیر، ارزآوری و حضور ایران در معاملات جهانی تحت تاثیر قرار گرفته است.
در بخش معدن و صنایع معدنی نیز چنین روندی حاکم است و صادرات یکی از ارکان اصلی سنجش توسعه به‌شمار می‌رود. صمت در گزارش پیش رو با کارشناسان و فعالان معدنی درباره این موضوع و عواملی که باعث رشد صادرات در بخش‌های مختلف معدن خواهند شد، به گفت‌وگو پرداخته است. با این گزارش همراه باشید.
تطبیق با معیارهای بین‌المللی
گوهرسنگ یکی از زیرمجموعه‌های بخش معدن است که در بحث صادرات نسبت به ظرفیت‌های موجود، کم‌فروغ‌تر از سایر حوزه‌ها ظاهر شده است. عبدالنبی مکابر، عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی ایران در گفت‌وگو با صمت به تشریح الزامات ورود سنگ‌های قیمتی ایران به بازارهای مناسب جهانی پرداخت. این فعال معدنی مهم‌ترین رکن پیشرفت در این حوزه را افزایش کیفیت تولیدات داخلی عنوان کرد و در این باره توضیح داد: اگر قصد داریم تولیدات حوزه سنگ‌های قیمتی ایران در بازارهای جهانی بدرخشد و صادرات بالایی در این بخش داشته باشیم، در وهله نخست باید تولیدات ما قابل رقابت با تولیدات سایر کشورها باشد؛ به‌عبارتی باید تولید ما به سطح استانداردهای جهانی برسد و هم‌پای جهان حرکت کنیم.
این اتفاق مستلزم شناسایی معیارها و استانداردهای جهانی و سپس منطبق‌سازی معیارهای تولید داخلی با این استانداردها است. وی ادامه داد: باید استانداردهای داخلی تطبیق داده‌شده با شاخص‌های جهانی را به‌عنوان یک چارچوب در تولیدات خود در نظر بگیریم. می‌توان گفت در نظر گرفتن استانداردهای جهانی در تولیدات سنگ‌های گران‌قیمت، می‌تواند ضمن افزایش کیفیت تولیدات ایران، بازاریابی و صادرات این محصولات را با سهولت بیشتری سامان دهد. بنابر آنچه گفته شد باید لحاظ کردن استانداردهای جهانی در تولیدات داخلی یکی از مهم‌ترین اقداماتی باشد که در برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای این بخش در نظر گرفته می‌شود.
افزایش بهره‌برداری از معادن داخلی
مکابر در ادامه صحبت‌های خود ضعف در تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع سنگ تزئینی را از دیگر مشکلات مهم امروزه این عرصه معرفی کرد. او در این باره توضیح داد: باوجود داشتن معادن متعدد و با ظرفیت بالا در بخش سنگ‌های قیمتی در کشور، متاسفانه اغلب مواد اولیه صنایع سنگ تزئینی (کارگاه‌های سنگ‌تراشی و مصنوعات سنگی) از طریق واردات تامین می‌شود. دلیل اصلی این اتفاق را می‌توان عدم بهره‌گیری مناسب از ذخایر معدنی این حوزه معرفی کرد، چراکه تعداد زیادی از ذخایر سنگ‌های گران‌قیمت و تزئینی هنوز مراحل اکتشاف را طی نکرده‌اند یا فرآیند اکتشاف آنها نیمه‌کاره رها شده است.
البته بخشی هم که از این مرحله عبور کرده‌اند، هنوز سرمایه‌گذاری مناسب برای استخراج منابع آنها انجام نشده و در نتیجه تا امروز از این ذخایر بی‌بهره مانده‌ایم. وی در ادامه افزود: نهادهای دولتی متولی بخش معدن به همراه فعالان بخش خصوصی این حوزه باید برنامه‌ای در جهت افزایش بهره‌برداری و استفاده از این ذخایر تدوین کنند تا صنایع چه در بخش فرآوری و چه تراش برای تامین مواد اولیه نیازمند واردات نباشند. می‌توان گفت اگر از ذخایر معادن سنگ خود به‌جای واردات استفاده کنیم، با در اختیار داشتن مواد اولیه بیشتر و باکیفیت‌تر، هم می‌توانیم تولید برای مصارف داخلی را افزایش دهیم و هم در بازارهای جهانی نقش موثرتری ایفا کنیم.
تشکیل خانه گوهر
این عضو هیات مدیره اتحادیه سنگ‌های قیمتی ایران در ادامه صحبت‌های خود تشکیل انجمن و تشکل‌های تخصصی در حوزه گران‌سنگ‌ها را یکی از عوامل مهم در تدوین برنامه‌های مناسب توسعه‌ای و اجرایی شدن کامل آنها معرفی کرد. مکابر در این باره گفت: امروزه مهم‌ترین درخواست بخش خصوصی فعال در حوزه سنگ‌های تزئینی و گران‌قیمت، پیگیری و اجرای کامل طرح‌های توسعه‌ای تدوین شده مانند طرح جامع گوهرسنگ است.
همچنین تشکیل خانه گوهر و آزمایشگاه تخصصی برای تحقیقات تخصصی حوزه گوهرسنگ‌ها از دیگر تقاضاها برای توسعه و رونق فعالیت‌های این بخش است، چراکه با این اقدامات ضمن افزایش کیفیت و ورود تخصص در تولیدات داخلی و سپس توسعه این عرصه، اشتغالزایی قابل‌توجهی را در جامعه شاهد خواهیم بود. وی ادامه داد: با رشد کیفیت تولیدات و گسترش صادرات، افزایش ارزآوری چشمگیری برای کشور رقم می‌خورد که این یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پیگیری و اجرایی شدن طرح‌های توسعه‌ای و بهره‌گیری از معادن و ذخایر گوهرسنگ‌ها به‌شمار می‌رود.
افزایش صادرات مس
کوروش شعبانی، نایب‌رئیس انجمن مس ایران و رئیس کمیته هماتیت خانه معدن ایران در گفت‌وگو با صمت، آمار ارائه‌شده مبنی بر افزایش فروش شرکت‌های بزرگ معدنی را روشن و نشان‌دهنده توسعه بخش معدن کشور دانست. وی افزود: چندی پیش ارقامی مبنی بر افزایش فروش چندین برابری شرکت‌های بزرگ معدنی در ۵ ماه نخست امسال منتشر شد. بدیهی است زمانی که آماری مبنی بر افزایش فروش داشته باشیم، در اصل ابتدا افزایش تولید رخ داده است. همزمان با افزایش تولید، تنها به‌میزان محدودی مصرف داخل افزایش می‌یابد و مابقی تولیدات صادر می‌شوند؛ از این رو با آمار اعلام‌شده می‌توانیم افزایش صادرات در صنعت مس را نتیجه‌گیری کنیم که در واقعیت نیز چنین بوده و در سال‌های اخیر به‌ویژه در ماه‌های ابتدایی امسال شرکت ملی صنایع مس ایران رشد صادرات را تجربه کرده است.
این شرکت در حال تلاش برای رساندن میزان تولید سالانه خود به حدود ۳۰۰ هزار تن است، در حالی که نیاز داخلی حدود ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار تن در سال است؛ بنابراین باقی تولیدات وارد بازارهای جهانی می‌شود. در سال گذشته افزایش حدود ۲۰ درصدی در صادرات صنعت مس داشتیم و برای امسال نیز این رشد را دوباره مشاهده کردیم؛ بنابراین افزایش ارقام فروش را می‌توان توسعه صنعت مس و زنجیره آن تعریف کرد. شرکت‌های بزرگی همچون شرکت ملی صنایع مس و دیگر شرکت‌های خصوصی و دولتی در سال‌های اخیر همواره در راستای توسعه و رونق این عرصه قدم برداشته‌اند و رشد فروش و صادرات از پیامدهای این تلاش‌ها است.
نقش آمایش سرزمین در توسعه
شعبانی در ادامه بیان کرد: باید به این نکته توجه داشت که کشور ما دارای ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مهمی در عرصه‌های معدنی و زمین‌شناسی است. ظرفیت ایران در ذخایر معدنی به‌ویژه مواد فلزی بسیار بالا است و ماده معدنی مس جزو مواد معدنی اولویت‌دار نه‌تنها در کشور بلکه در جهان است؛ از همین رو ما باید از ظرفیت‌های گسترده موجود در کشور نهایت استفاده را کرده و با افزایش سرمایه‌گذاری، به روند توسعه و افزایش تولید در صنعت مس سرعت و سهولت بخشیم. در این میان توجه به برنامه‌های توسعه‌ای و طرح‌های کلان و جامع می‌تواند ما را در این مسیر یاری کند. در کنار تمام مسائلی که همواره به‌عنوان الزامات تدوین طرح جامع عنوان می‌شود، آمایش سرزمین نکته مهمی است که باید برای آن جایگاه ویژه‌ای قائل شد.
وی افزود: معتقدم آمایش سرزمین مسئله‌ای است که به همراه سایر موارد در تدوین تخصصی اهداف توسعه‌ای و به ثمر رسیدن آنها نقشی کلیدی دارد. آمایش سرزمین که مبتنی بر شناسایی ظرفیت‌های هر حوزه، جانمایی‌های درست و در اختیار داشتن اطلاعات تخصصی است، باید مبنای نه‌تنها تدوین برنامه‌ها بلکه تصمیم‌گیری‌های بخش معدن باشد. در این صورت هم فعالان صنعت مس و هم سایر بخش‌های معدنی می‌توانند ضمن داشتن برنامه‌ریزی دقیق و تخصصی به توسعه معادن و صنایع خود بپردازند.
سخن پایانی..
مسائل توسعه‌ای بخش معدن به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی مهم در کشور، موضوعی است که بنا بر نظر کارشناسان، در نگاه مسئولان نهادهای دولتی تا امروز مغفول مانده است. به همین جهت انتظار می‌رود دولت سیزدهم و متولیان دولتی معادن در این دوره، کم‌توجهی به معادن را از دیدگاه‌های مدیریتی خود حذف کرده و در راه توسعه بخش معدن اقدامات موثرتر از جمله نظارت‌های مناسبی در پیش گیرند.
