افزایش سهم دولت در بیمه کارگری
حوادث کاری بخشی از هزینه‌های دولت در حوزه بیمه است. سالانه برخی کارگران به‌دلیل حوادث کاری، دچار آسیب و بعضا معلولیت می‌شوند اما بیمه کارگری در ایران خسارت‌های این‌چنینی را پوشش نمی‌دهد. این موضوع برای کارگران فعال در حوزه ساخت‌وساز بیشتر نمود دارد، زیرا فعالیت‌های مقطعی آنها، مشکلاتی را در این زمینه به‌وجود آورده است.
در این راستا برخی از کارشناسان حوزه کارگری گلایه دارند که چرا در صورت بروز حادثه‌ای که منجر به معلولیت یا مرگ کارگری در بخش ساختمان‌سازی می‌شود، جریمه باید مطابق خسارت وارد شده باشد و حتی پروانه ساختمان باطل شود. گفتنی است براساس آمار سال ۹۸، سالانه بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ کارگر ساختمانی در ایران فوت می‌کنند که سقوط از بلندی بیشترین علت مرگ آنهاست.
از سوی دیگر، برخی از فعالان حوزه صنعت معتقدند کارگران کشور در این زمینه ضعف فرهنگی دارند و مسئله بیمه را جدی نمی‌گیرند.
پیشرفت صنعت بیمه
حمید حاج‌اسماعیلی از فعالان حوزه کار و کارگری درباره وضعیت بیمه کارگران در کشور به صمت گفت: صنعت بیمه، صنعتی نوین در جهان است که روزبه‌روز اهمیت و جایگاه آن برجسته‌تر می‌شود. در کشور ما نیز که حدود ۸۰ سال از عمر بیمه می‌گذرد، آگاهی عمومی نسبت به اهمیت بیمه بیشتر شده است.
وی افزود: در کشور با وجود مشکلات زیادی که به لحاظ بودجه و برنامه‌ریزی وجود دارد، صنعت بیمه به‌عنوان پشتوانه ملی و اجتماعی دارای جایگاه ویژه‌ای است.
او ادامه داد: هر کشوری در زمان بروز حوادث به شدت به صنعت بیمه وابسته است. هرچه بیمه با پشتوانه‌های بیشتری شکل گیرد، می‌تواند مشکلات بیشتری را پوشش دهد. در واقع ارائه بزرگ‌ترین خدمات فقط از طریق سرمایه‌گذاری در صنعت بیمه میسر است.
این فعال حوزه کار با بیان اینکه صنعت بیمه در کشور رشد قابل‌توجهی داشته، گفت: بیمه‌های دولتی، شرکت‌های فعال بیمه‌ای در بخش خصوصی و البته بیمه‌های جانبی و تکمیلی، حاکی از پیشرفت این صنعت در کشور است.
کارگران تحت پوشش بیمه
حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه اهمیت صنعت بیمه از سایر صنایع مانند نفت، فولادسازی، خودروسازی بیشتر است، گفت: در حوزه بیمه کارگران با وجود نقص‌های جدی در این بخش اما کارهای زیادی انجام شده است. در حال‌حاضر حدود ۱۴ میلیون از کارگران و خانواده آنها تحت پوشش بیمه تامین‌اجتماعی هستند که ۴۴ درصد جمعیت کشور را در برمی‌گیرد.
این فعال حوزه کارگری در ادامه سخنان خود با اشاره به بیمه کارگران ساختمانی، اضافه کرد: در حوزه بیمه کارگران ساختمانی هم پیشرفت‌های خوبی انجام‌شده است. براساس تفاهمنامه‌ای که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با شهرداری و سایر نهادهای وابسته به گروه ساختمانی مانند سازمان فنی‌وحرفه‌ای امضا کرده، کارگران دارای کارت مهارت می‌توانند از پوشش بیمه تامین اجتماعی استفاده کنند.
او ادامه داد: البته تمام کارگران فعال ساختمانی تحت پوشش بیمه نیستند و بسیاری از آنها بدون بیمه هستند اما حرکت‌های انجام‌شده در این حوزه خوب بوده و باید ادامه یابد.
آسیب‌های اجتماعی
حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه تا ۵ سال قبل، بیشتر کارگران ساختمانی تحت پوشش بیمه نبودند، گفت: آسیب‌ها و خسارت این امر تمام بخش‌های کشور از حوزه سلامت گرفته تا اقتصاد را دربرمی‌گیرد. در ظاهر یک فرد دچار مشکل یا معلولیت می‌شود اما در واقعیت تمام خانواده او درگیر این مسئله خواهند شد. در این میان، جامعه بی‌تاثیر از مشکلات کارگران ساختمانی نبوده و زیاد شدن این آسیب‌ها، معضلات اجتماعی بعدی را به وجود می‌آورد.
این کارشناس حوزه کار با اشاره به هزینه‌های سربار این بخش، اظهارکرد: تکانه‌ها و آسیب نیروی انسانی به‌عنوان سرمایه و ثروت ملی در آینده ملموس‌تر خواهد بود؛ بنابراین هرچه مسئولان امر در بخش‌های بهداشت و سلامت جامعه بتوانند پوشش بیمه‌ای را گسترده‌تر کنند، در کلان به نفع اقتصاد کشور است.
دولت بیشتر سرمایه‌گذاری کند
حاج‌اسماعیلی در ادامه با بیان اینکه آینده کارگران ساختمان‌سازی را می‌توان با بیمه تضمین کرد، گفت: حمایت در این حوزه ضروری است. علاوه‌بر اینکه این پشتیبانی بیمه‌ای لزوما در حوزه آسیب‌ها جسمی و فیزیکی نیست، بلکه هنگام از کارافتادگی به‌دلیل کهولت سن، تضمین‌کننده آرامش روحی این افراد خواهد بود.
وی اضافه کرد: دولت باید نقش بیشتری برای سرمایه‌گذاری در سازمان تامین اجتماعی قبول کند، کاری که تاکنون انجام نداده است.
او گفت: بخشی از نگرانی که در صنعت بیمه کشور وجود دارد از ناحیه سرمایه‌گذاری نکردن دولت در این بخش است. در کنار اینکه باید منابع مالی را از سوی بیمه‌گذاران تقویت کنیم، دولت هم به‌دلیل مسئولیت‌های حاکمیتی و اجتماعی که بر دوش دارد باید در صنعت بیمه سرمایه‌گذاری کند تا این صنعت پویاتر شود.
بانک جامع اطلاعاتی
این کارشناس حوزه کار و کارگری با تاکید بر اینکه سرمایه‌گذاری در بخش بیمه می‌تواند هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی حوادث کارگری را کمتر کند، تصریح کرد: کارگاه‌های بسیاری مانند ساختمان‌سازی در کشور از بیمه اجتماعی محروم هستند، زیرا نظارت‌ها و بازرسی در حوزه حاکمیتی ضعیف عمل کرده و نتوانسته‌ایم از امکانات و ابزار نظارت و رصد بازار کار استفاده کنیم.
او اظهار کرد: این همان خلأ بانک جامع اطلاعاتی در کشور است که بارها کارشناسان حوزه کارگری تاکید کرده‌اند که وجود آن برای کشور یک نیاز است.
وی گفت: اطلاعات برخط با این بانک جامع، کنترل فعالیت‌ها را سهل‌تر می‌کند و به‌راحتی و به شکل آنلاین مشخص می‌کند چه تعداد کارگاه در کشور وجود دارد و چه تعداد نیرو در این کارگاه‌ها اعم از ساختمانی و غیرساختمانی مشغول به کار هستند. در این صورت رسیدگی به موضوع بیمه کارگران به‌ویژه در بخش ساختمانی دقیق‌تر خواهد بود.
حاج‌اسماعیلی در پایان یادآور شد: ضرورت دارد این زیرساخت‌ها فراهم و پوشش بیمه‌ای در حوزه کارگری تقویت شود. از این زیرساخت‌ها می‌توان به‌عنوان پشتوانه‌های خوب اجتماعی و اقتصادی نام برد.
هزینه‌ای که پذیرفته نمی‌شود
در ادامه محمود نجفی‌سهی از فعالان صنعتی درباره وضعیت بیمه کارگران به صمت گفت: بهترین کار در حوزه بیمه کارگری این است که در کشور بیمه تمام افراد کارگر و غیرکارگر، الزامی و اجباری شود.
وی ادامه داد: در برخی موارد دیده‌شده کارگرانی که با کارفرماها کار می‌کنند، حاضر به پرداخت ۷ درصد سهم خود در پرداخت بیمه نیستند. علاوه‌بر اینکه برخی پیمانکارها هم تمام هزینه بیمه کارگران را برعهده کارفرما می‌گذارند و در این‌باره مسئولیتی نمی‌پذیرند. این چالش‌ها مسائلی را هم برای کارگر و هم کارفرما چه در حوزه ساختمان‌سازی و چه سایر بخش‌ها به وجود آورده است.
ضرورت فرهنگ‌سازی در حوزه بیمه
این فعال حوزه صنعت در ادامه سخنان خود تصریح کرد: اهمیت بیمه از سوی برخی افراد کمتر درک شده، در حالی که باید دست‌کم خود کارگران به صورت خویش‌فرما، خود را بیمه کنند.
نجفی‌سهی در پاسخ به این پرسش که با وجود فعالیت مقطعی و هزینه‌های زندگی، پایین بودن دستمزد کارگران نسبت به هزینه‌های زندگی چگونه خود را بیمه خویش‌فرما کنند، گفت: دستمزد کارگران ساختمان بالاست. روزی که آنها سر ساختمان حاضر می‌شوند بین یک تا ۱.۵ برابر کارگر صفر کیلومتر در کارخانه، دستمزد می‌گیرند.
او درباره مقطعی بودن فعالیت کارگران ساختمانی هم توضیح داد: فرهنگ کارگری در ایران این‌گونه است که اگر امروز کار شد و کارگر دستمزد خوبی دریافت کرد برای فردا نیز خود را به زحمت نمی‌اندازد. بارها وقتی به افرادی که دنبال کارگری هستند، پیشنهاد کار در کارخانه داده می‌شود، نمی‌پذیرند. چون دستمزدی که در یک روز دارد، معادل چند روز کار در کارخانه است.
وی افزود: همین درآمد به نسبت خوب مقطعی و اینکه به دنبال کار دائم نیستند سبب‌شده روی موضوع بیمه هم حساسیت نداشته باشند. این در حالی است که اگر در کارخانه‌ای مشغول کار شوند، دارای بیمه، حق فرزند، عیدی و... هستند. این فعال صنعت اضافه کرد: در بخش صنعت به کارگر ساده نیاز است که هنگام کار تبدیل به نیروی کار ماهر و حرفه‌ای می‌شود اما بسیاری از کارگران حوزه ساختمان‌سازی حاضر به مشغول شدن در واحدهای صنعتی نیستند.
او گفت: در برخی استان‌ها، صنعتگران مشکل تامین نیروی انسانی کافی در شهرک‌های صنعتی دارند. اما این کارگران تمایلی به فعالیت صنعتی ندارند، چون معادل چند روز حقوق را در یک روز دریافت می‌کنند.
نجفی‌سهی تاکید کرد: در این‌باره نخست لازم است فرهنگ‌سازی شود، زیرا تمام این کارگران افراد بی‌سواد نیستند و علاوه‌بر این، بیش از ۸۰ درصد آنها هم جوان هستند.
سخن پایانی
نظراتی که کارشناسان حوزه کار درباره آسیب‌شناسی بیمه کارگران به‌ویژه کارگران حوزه ساختمان‌سازی داشتند، بیشتر به سهم دولت در صنعت بیمه برمی‌گردد. این افراد عنوان می‌کنند صنعت بیمه در چند سال اخیر پیشرفت زیادی در کشور داشته اما اگر دولت در حوزه بیمه تامین‌اجتماعی نقش بیشتری را ایفا کند، می‌توان تمام کارگران را تحت پوشش بیمه قرار داد؛ بیمه‌ای که نیازهای درمانی و حتی از کارافتادگی آنها را به دلیل کهولت سن پوشش دهد.
از سوی دیگر، برخی فعالان حوزه کار معتقدند برای رفع مشکل بیمه‌ای کارگران ضرورت دارد الزام شود تمام افراد کارگر و غیرکارگر، تحت پوشش بیمه قرار گیرند و برای این امر نظارت‌ها سختگیرانه باشد و کار به‌طور کامل انجام شود. در این صورت، دیگر دغدغه بیمه کارگر فلان بخش وجود نخواهد داشت و آسیب‌ها و خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی از این ناحیه کمتر خواهد شد.
از سوی دیگر، فرهنگ‌سازی و تاکید بر اهمیت بیمه به افراد نیز کارساز خواهد بود. به گفته برخی فعالان حوزه صنعت، دستمزد کارگران حوزه ساختمان‌سازی بالاست؛ از این‌رو آنها حاضر به پذیرش کار دائمی در کارخانجات صنعتی نیستند، زیرا معادل دستمزد چند روز کار در واحد صنعتی را یک روزه در ساختمان‌سازی به‌دست می‌آورند.
