البته اصولا باید منتظر گزارش فنی ماند. اما واقعیت این است که اگر در این خبر، به جای یک بی‌ام‌و، یک پراید بود، حتما الان تمام رسانه‌ها شروع می‌کردند و تمام مشکلات کشور را به پراید ربط می‌دادند. اما واقعیت این است که طراحی خودرو و قابلیت‌های آن تنها بخشی از الزامات ایمنی خودرو است و ما هم‌اکنون کلاف سردرگمی از مشکلات فرهنگی، اقتصادی و فنی داریم. اول از همه باید تکلیف این نکته فرهنگی روشن شود: چه دوچرخه، چه موتورسیکلت و چه خودرو ایرانی یا خارجی سوار می‌شویم باید مراقب باشیم. سرعت مطمئنه، مفهومی است که به عوامل بسیاری وابسته است.

نوع خودرو، نوع جاده، رطوبت و گرمای هوا، نور، دید راننده، نوع تردد و سلامتی راننده، عوامل حداقلی هستند که در این زمینه به ذهن می‌رسد. متاسفانه برخی فکر می‌کنند خودرو با هر سرعتی که راه می‌رود، سرعت مجاز است. به‌عنوان مثال، سرعت واکنش راننده به وقایع و فاصله از خودرو جلویی می‌تواند روی سرعت مطمئنه مستقیما اثر بگذارد. یا به‌عنوان مثال، شروع بارندگی، بدترین حالت ترمزگیری در رانندگی است. متاسفانه این موضوع مهم در رسانه‌ها موردتوجه قرار نمی‌گیرد، چراکه امروز کمتر کسی حاضر است به رسانه‌هایی که به مسئولیت‌های شخصی اشاره می‌کنند، توجه کند و بنابراین رسانه‌ها هم تمایلی به گوشزد کردن و آموزش دادن ندارند.

رفتار ما در رانندگی به‌وضوح می‌تواند جلوی بسیاری از خطرات را بگیرد اما روزبه‌روز نسبت به این موضوع کم‌توجه‌تر می‌شویم. این روزها حتی راننده موتورسیکلت‌های نیروی انتظامی هم از کلاه ایمنی کمتر استفاده می‌کنند، مردم که جای خود دارند. بماند که رانندگی خلاف جهت توسط موتورسیکلت‌سوارها هم که تقریبا دارد به یک موضوع عادی تبدیل می‌شود. بسیاری از کسانی هم که یک خودرو لوکس دارند، نمی‌دانم چرا به این توهم دچار می‌شوند که ایمنی آنها کاملا تضمین شده و بعضی از آنها به‌ویژه شب‌ها که خلوت است و چشم پلیس را دور می‌بینند، قوانین رانندگی را زیر پا می‌گذارند. البته بعضی از مردم با خودروهای معمولی هم همین‌طور رفتار می‌کنند. قطعا در این زمینه نیازمند فرهنگ‌سازی به‌طور گسترده هستیم.

از رفتار رانندگی که بسیار مهم است، بگذریم، موضوع قطعات یدکی و نحوه تعمیر و نگهداری خودرو هم موضوع بسیار با اهمیتی است. واقعیت این است که هر خودرویی نیازمند عملیات تعمیر و نگهداری است، حتی اگر یک خودرو، بسیار کم استفاده شود، بعضی از موارد مانند روغن‌ها و لاستیک‌ها، باید در زمان‌های خاصی بازبینی و در صورت لزوم جایگزین شوند. اما متاسفانه در ایران در این زمینه بسیار کم‌کاری شده؛ یعنی کیفیت تامین قطعات یدکی و تعمیر و نگهداری در بازار خودرو، چه داخلی و چه خارجی، بسیار اسفناک است و هیچ آمار دقیقی از نحوه ارائه قطعات و خدمات و نتایج آن در تصادفات و سوانح جاده‌ای وجود ندارد.

یکی از دلایلی که کشورهای پیشرفته، جلوی واردات خودرو دست دوم را می‌گیرند، جلوگیری از استفاده از خودروهای غیرقابل اطمینان است. ما هم در ایران چنین قوانینی داریم اما برعکس، پاسخ مناسبی برای نحوه نظارت بر خودروهای کارکرده و در حال تردد کشور نداریم. در این زمینه مسائل متنوع و گسترده است. نخست تعداد خودروهای فرسوده زیاد و روزبه‌روز در حال افزایش است. اما درباره خودروهای نسبتا نو هم موضوع مبهم است. واقعا چه کسی کیفیت لنت‌های‌ترمز در بازار را کنترل می‌کند؟ سازمان ملی استاندارد تا کجا مسئول است و چقدر نظارت می‌کند؟ چه کسی تعیین می‌کند هنگام تصادف، قطعه و نوع تعویض یا نگهداری آن تا چه حد مقصر است؟ در این زمینه بسیار ضعف داریم. یکی از خودروسازان که خودرویی به ظاهر لوکس را قرار است در ایران مونتاژ کند، نتوانسته خودرو را از خودروساز مادر خریداری کند، بلکه با یک واسطه بازرگانی در حال خرید مجموعه قطعات است.

البته در چنین حالتی، دست‌کم یک خودروساز داریم که مسئولیت را بر عهده می‌گیرد. اما درباره خودروهای وارداتی که توسط بازرگانان از بازارهای بین‌المللی جمع شده و به بازار ایران عرضه شده، چه می‌توان گفت. در سال ۹۶ قبل از ممنوعیت واردات خودرو، دولت در حال انجام کار خوبی در زمینه الزام واردکنندگان برای خرید از خودروسازان اصلی و ضمانت آنها انجام می‌داد. اما متاسفانه این حرکت با تحریم‌های اخیر، به فراموشی سپرده شد. این روزها هم همه دست‌به‌دست یکدیگر داده‌اند تا واردات خودرو به‌طور گسترده آزاد شود. به‌عبارتی خرید از مراجع غیرقابل اطمینان و فروش توسط افرادی که معلوم نیست چه موقع ناپدید می‌شوند، موضوع خطرناکی است که در حال پدیدار شدن است. وکلای مجلس که این طرح را ارائه داده‌اند، نمی‌پرسند واردکنندگان قبلی که ضمانت داده بودند قطعات و خدمات خودروهای خارجی را تا ۱۰ سال ارائه دهند، در این ۳ سال کجا بودند؟ واقعا چقدر توانستند ایمنی خریداران خودرو را تامین و تضمین کنند؟

موضوع بعد ایمنی راه‌هاست.

طراحی و نگهداری راه‌های درون‌شهری و برون‌شهری، موضوع مهم دیگری است که با ایمنی مردم در حرکت با خودروها وابسته است. بارها شاهد تصادفات خطرناک در برخی بزرگراه‌های بوده‌ایم. وقتی تصادف سختی انجام می‌شود، آن‌قدر بهانه برای تصادف است که کسی به موضوع طراحی و کیفیت راه توجه نمی‌کند. البته شاید در حوزه طراحی و ساخت راه در شهرهای بزرگ که بافت اصلی آنها در طول تاریخ شکل گرفته، نتوان کاری انجام داد. اما نگهداری و کیفیت آسفالت و موارد جنبی راه‌ها دست خودمان است. بارها شده که از یک مسیری رد می‌شویم و آب آبپاش یک فضای سبز به سمت خودرو ما می‌آید و حواس‌مان را پرت می‌کند. یا زباله‌های ناشی از اصلاح درختان کنار بزرگراه انباشته شده است. به‌نظر می‌رسد برای ایمنی بیشتر نباید منتظر بهترین خودروها ماند. باید همه دست‌به‌دست هم دهیم و موضوع ایمنی را به‌طور همه‌جانبه موردتوجه قرارداده و هر کسی مسئولیت خود را در این زمینه جدی بگیرد.