در لابه‌لای صفحات تقویم خورشیدی، ۱۰ آذر هر سال به عنوان روز مجلس نام‌گذاری شده است که علت این نام‌گذاری شهادت آیت‌الله سید حسن مدرس در روز دهم آذر ماه سال ۱۳۱۶ است.سیدحسن مدرس سیاست‌مدار و روحانی شیعه ایرانی بود که در شب ۱۰ آذر ۱۳۱۶ توسط عوامل رضاشاه کشته شد و طبق مصوبه شورای فرهنگ عمومی ۱۰ آذر در تقویم جمهوری اسلامی ایران، به نام روز مجلس خوانده می‌شود.

تعریف مجلس

مجلس به مجموعه‌ای از افراد گفته می‌شود که در هر کشور برای وضع قوانین و نظارت بر اجرای آنها معمولاً با رأی آزاد و مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. در ایران به پارلمان مجلس گفته می‌شود. در کشورهایی که تفکیک قوا صورت پذیرفته است، پارلمان قوه قانونگذاری را تشکیل می‌دهد. پارلمان در بیشتر کشورها از دو مجلس تشکیل می‌شود. یکی مجلسی که اعضای آن مستقیماً توسط مردم انتخاب می‌شوند مانند مجلس شورای اسلامی ایران، مجلس عوام انگلستان، مجمع ملی فرانسه و مجلس نمایندگان ایالات متحده امریکا و دیگری مجلسی که اعضای آن با شرایط محدودتری و نه ضرورتاً رأی مردم انتخاب می‌شوند.

تاریخچه روز مجلس

مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۳ تیر سال ۱۳۷۲ با تصویب ماده واحده‌ای، روز ۱۰ آذر، سالروز شهادت مجتهد مجاهد و سیاستمدار متعهد آیت الله سید حسن مدرس را به عنوان روز مجلس نامگذاری کرد. آیت الله سید حسن مدرس از علمای اصفهان در دوران مشروطه بود که به حمایت از مشروطه‌خواهان پرداخت. وی در دوره دوم مجلس، از طرف فقها به‌عنوان یکی از مجتهدانی تعیین شد که طبق قانون اساسی مشروطه می‌بایست بر هماهنگی مصوبات مجلس با شرع اسلام نظارت داشته باشند. وی از دوره سوم تا دوره ششم نیز برای چهار دوره نماینده مردم تهران در مجلس شورای ملی بود. در دوره جنگ جهانی اول، کمیته دفاع ملی را تشکیل داد و به قم مهاجرت کرد. سید حسن مدرس با اقدامات رضاخان مخالفت می‌کرد. رضاخان وی را تبعید کرد و به شهادت رساند. در ایران دهم آذر، به مناسبت شهادت وی، به نام «روز مجلس» نامگذاری شده است.

مجلس شورای اسلامی نهاد قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران است

که اعضای آن بر اساس اصل شصت و دو قانون اساسی با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند؛ پس از انقلاب، مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر نام داد. نخستین انتخابات مجلس در بیست و چهارم اسفند ۱۳۵۸ برگزار شد و نخستین دوره مجلس شورای اسلامی در ۷ خرداد سال ۱۳۵۹ با پیام رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خمینی (ره) شروع به کار کرد. بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران مجلس شورای اسلامی محلی برای تدوین نظام ارزشی مورد قبول جمهوری اسلامی ایران و تهیه و تصویب قوانین اسلامی برای کلیه نیازهای جامعه در زمینه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، تبلیغی، نظامی، اخلاقی و قضائی است. مصوبات مجلس شورای اسلامی اگر مورد تایید شورای نگهبان قرار گیرند، برای اجرا به قوه مجریه ایران و قوه قضاییه ابلاغ می‌شود. در برخی مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرا مردم صورت گیرد که در خواست این مراجعه به آرا عمومی نیز باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد. مجلس ایران از سایر قوا مستقل است و به‌طور قانونی نباید هیچ اثرگذاری از بیرون بر تصمیمات مجلس وجود داشته باشد. و در نهایت اینکه با توجه به نقش مؤثر و مهم مجلس در نظام کشور، وظایف عمده مجلس در دو بخش قانونگذاری و نظارت خلاصه می‌شود.

مجلس شورای اسلامی چیست؟

مجلس شورای اسلامی نهاد قانونگذاری جمهوری اسلامی ایران است که اعضای آن بر اساس اصل شصت و دو قانون اساسی با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند؛ پس از انقلاب، مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر نام داد. نخستین انتخابات مجلس در بیست و چهارم اسفند ۱۳۵۸ برگزار شد و نخستین دوره مجلس شورای اسلامی در ۷ خرداد سال ۱۳۵۹ با پیام رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خمینی (ره) شروع به کار کرد. بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران مجلس شورای اسلامی محلی برای تدوین نظام ارزشی مورد قبول جمهوری اسلامی ایران و تهیه و تصویب قوانین اسلامی برای کلیه نیازهای جامعه در زمینه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، تبلیغی، نظامی، اخلاقی و قضائی است. مصوبات مجلس شورای اسلامی اگر مورد تایید شورای نگهبان قرار گیرند، برای اجرا به قوه مجریه ایران و قوه قضاییه ابلاغ می‌شود.

در برخی مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرا مردم صورت گیرد که در خواست این مراجعه به آرا عمومی نیز باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد. مجلس ایران از سایر قوا مستقل است و به‌طور قانونی نباید هیچ اثرگذاری از بیرون بر تصمیمات مجلس وجود داشته باشد. و در نهایت اینکه با توجه به نقش مؤثر و مهم مجلس در نظام کشور، وظایف عمده مجلس در دو بخش قانونگذاری و نظارت خلاصه می‌شود.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی

درحال‌حاضر تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی براساس اصل ۶۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۲۹۰ نفر می‌باشد و هر ۱۰ سال با در نظر گرفتن عوامل انسانی، سیاسی، جغرافیایی و نظایر آن حداکثر ۲۰ نماینده می‌تواند به تعداد نمایندگان اضافه شود. نمایندگان مجلس شورای اسلامی هر چهار سال یک بار و از طریق انتخابات تعیین می‌شوند. نامزدهای شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی باید مورد تایید نهادهای مربوط قرار گیرند. این نهادها به دو گروه تقسیم می‌شوند. اول هیات‌های اجرایی که وابسته به دولت و وزارت کشور هستند و دوم شورای نگهبان. هیات‌های اجرایی برای هر داوطلب هفت شرط را مورد بررسی قرار می‌دهند و در صورت احراز تمامی این شروط از جانب داوطلب وی را برای تایید صلاحیت به شورای نگهبان معرفی می‌کنند. شرایط هفت‌گانه به‌شرح زیر است:

- داشتن سلامت جسمانی در حد نعمت بینایی، شنوایی و گویایی

- عدم سو پیشینه و محکومیت قضائی

- عدم سو شهرت در حوزه انتخابی

- داشتن حداقل ۳۰ سال کامل سن برای ثبت نام

- داشتن حداقل مدرک کارشناسی ارشد یا معادل آن (بنا بر یک تبصره افراد دارای مدرک کارشناسی که سابقه پنج سال کار در حد کارشناسی را داشته باشند نیز مجاز به ثبت نام هستند)

- اعتقاد و التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی آن

- اعتقاد و التزام عملی به اسلام و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه

پس از هیات‌های اجرایی نوبت به شورای نگهبان می‌رسد که به تایید صلاحیت داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس بپردازد. در صورتی که شورای نگهبان نیز صلاحیت داوطلبی را تایید کرد وی می‌تواند در انتخابات شرکت کند.

ساختار مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران

مجلس شورای اسلامی مهم‌ترین و اصلی‌ترین رکن قانونگذاری و نظارت بر نظام جمهوری اسلامی ایران است که نمایندگان آن به صورت مستقیم و با رای مخفی مردم انتخاب می‌شوند. مجلس شورای اسلامی تعطیل‌بردار نبوده و به همین جهت انتخابات هر دوره مجلس باید بیش از پایان دوره قبل برگزار شود تا کشور در هیچ دوره‌ای بدون مجلس نباشد بنابراین هیچ عاملی نمی‌تواند مانع انتخابات و تشکیل مجلس شود مگر جنگ و اشغال نظامی که در این صورت با پیشنهاد رئیس‌جمهور و تصویب دو سوم نمایندگان و تایید شورای نگهبان انتخابات مناطق اشغال شده یا کل کشور برای مدت معینی متوقف می‌شود در این صورت مجلس سابق به کار خود ادامه خواهد داد. خانه ملت دارای ۳ گروه هیات رئیسه شامل هیات‌رئیسه سنی، هیات‌رئیسه موقت و هیات‌رئیسه دائم است. کمیسیون‌های مجلس نیز به ۳ بخش کمیسیون‌های تخصصی، کمیسیون‌های ویژه و کمیسیون‌های خاص تقسیم می‌شوند که هر یک بنا بر شرایط روز دارای زیر بخش‌هایی می‌شوند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دیوان محاسبات کشور، ، کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی و کتابخانه، ‌موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی نیز از نهادهای وابسته مجلس شورای اسلامی هستند.