شاید این‌گونه به نظر برسد که سال گذشته بازار خودرو به‌واسطه وضعیت نابسامان اقتصادی و تورم افسارگسیخته، افزایش شدید قیمت‌ها را تجربه کرده، در حالی‌که بررسی روند قیمت‌ها در بازار خودرو در سال گذشته نشان می‌دهد قیمت اغلب مدل‌های پرتقاضای داخلی تغییر چندانی نداشته است. در سال جاری هم اگرچه برای اظهارنظر زود است، اما شواهد حاکی از این است که متاثر از افزایش نرخ دلار، بازارخودرو در ابهام شروع به کار کرده و به نظر می‌رسد متاثر از نوسانات ناشی از افزایش نرخ ارز و تورم، فعالیتش را ادامه دهد. در کل با توجه به مولفه‌های حاکم بر اقتصاد کلان، کارشناسان معتقدند رکود سال گذشته بازار خودرو به سال جاری نیز منتقل شده و احتمالا در سال ۱۴۰۳ شاهد ادامه‌دار شدن رکود در این بازار باشیم. صمت در این گزارش در گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان حوزه خودرو، وضعیت بازار خودرو در هفته‌های اخیر را بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید.

نیم‌نگاهی به بازار خودرو

چند سالی است اغلب خودروهای عرضه شده در بازار خودرو کشور، قیمت و شرایط باثباتی برای عرضه ندارند و گاه شاهد ثبات طولانی‌مدت قیمت برخی خودروها هستیم و گاه در طول یک هفته با نوسانات قیمتی ناگهانی و عجیبی در بازار خودرو روبه‌رو می‌شویم. در این بخش به مقایسه قیمت برخی خودروهای پرطرفدار در بازه زمانی اسفند ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اشاره می‌کنیم. قیمت دناپلاس دنده‌ای توربو که اسفند ۱۴۰۱ در محدود ۷۸۰ میلیون تومان بود، اسفند سال گذشته با افزایش حدود ۱۳ درصدی به ۸۸۵ میلیون تومان رسید. قیمت دنا پلاس اتوماتیک توربو نیز در این بازه زمانی افزایش حدود ۱۵ درصدی را تجربه کرد. قیمت پژو ۲۰۷ اتوماتیک پانوراما تنها ۴ درصد افزایش پیدا کرد. تارا اتوماتیک و تارا دستی نیز به ترتیب افزایش حدود ۴ و ۹ درصدی را تجربه کردند. قیمت محصولات سایپا نیز تقریبا شرایط مشابهی را تجربه کردند. قیمت شاهین ۱۱ درصد افزایش پیدا کرد. کوییک دنده‌ای ساده و ساینا نیز به ترتیب حدود ۱۵ و ۱۷ درصد افزایش قیمت را ثبت کردند. گزارش رسمی مرکز آمار نیز نشان می‌دهد در حالی تورم نقطه‌به نقطه در اسفند سال گذشته حدود ۳۲.۳ درصد بود که میانگین قیمت خودروها در این بازه زمانی حدود ۱۱ درصدی افزایش یافته است.

قیمت خودرو؛ ثابت اما پرنوسان

هر چند مقایسه قیمت خودرو در دو نقطه زمانی اسفند ۱۴۰۱ و اسفند ۱۴۰۲ نشان می‌دهد تغییرات چندانی را بازار خودرو در سال گذشته تجربه نکرده، اما موضوع مهم، نوسانات شدید بازار بوده است. به بیان دقیق‌تر بازار خودرو طی سال گذشته حداقل دو نوسان شدید قیمت را پشت‌سر گذاشته که آخرین آن مربوط به ماه‌های پایانی سال بوده است. به‌عنوان مثال در حالی قیمت دنا پلاس دنده‌ای توربو طی یک سال منتهی به اسفند ۱۴۰۲ افزایش حدود ۱۳ درصدی را تجربه کرد که قیمت این خودرو در سه ماه پایانی سال بیش از ۲۰ درصد افزایش یافت. شرایط برای سایر خودروهای پرتقاضای بازار نیز یکسان است. این موضوع نشان از نوسانات شدید قیمت خودرو و البته رکود سنگین حاکم بر بازار خودرو دارد. در این شرایط، کدام سناریو برای پیش‌بینی قیمت خودرو در سال جدید محتمل‌تر است؟ آیا بازار خودرو به رکود سنگین همراه با افزایش قیمت محدود ادامه می‌دهد یا اینکه باید منتظر جهش قیمت خودرو در سال ۱۴۰۳ باشیم؟ برای پاسخ به این پرسش باید توجه داشت که مهم‌ترین متغیر بازار خودرو همانند سایر بازارهای دارایی در اقتصاد ایران همبستگی قابل‌توجهی با قیمت دلار دارد. به بیان دیگر، هرچند دولتمردان سعی دارند با اخباری همچون افزایش تیراژ تولید یا واردات، این‌گونه القا کنند که قیمت خودرو تحت کنترل است، اما همان‌گونه که تجربه چند سال گذشته نشان داده، بازیگر اصلی قیمت خودرو، بازار ارز است. چنانکه جهش قیمت خودرو در زمستان سال گذشته نیز نتیجه افزایش قیمت دلار از محدوده ۵۰ هزار تومان به بالای ۶۰ هزار تومان بود.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد افزایش قابل توجه تیراژ تولید و همچنین واردات گسترده خودرو همانند دو سال گذشته بدون نتیجه باشد؛ چراکه اولا خودروسازان با زیان انباشته قابل‌توجهی روبه‌رو هستند که این موضوع نیاز به بازنگری در ساختار صنعت خودرو و افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو دارد. موضوعی که به نظر نمی‌رسد دولت حداقل در کوتاه‌مدت تن به این موضوعات دهد. ثانیا در شرایط ارزی کنونی به نظر نمی‌رسد دولت و بانک مرکزی بتوان منابع ارزی لازم برای واردات خودرو را تامین کند. موضوعی که طی دو سال گذشته و با آزادسازی واردات خودرو کاملا مشخص شده است.

عرضه مناسب، نیاز اصلی بازار خودرو

فریدون عطارد، فعال حوزه خودرو درباره وضعیت بازار خودرو در نخستین ماه از سال ۱۴۰۳ به صمت اظهار کرد: قیمت‌ها در بازار خودرو از اسفند تا هم‌اکنون با نوسانات چندانی روبه‌رو نبوده است. وضعیت عرضه و تقاضا در این بازار همچنان مانند چند ماه گذشته است و شاهد خریدوفروش چندانی در این بازار نیستیم و بازار خودرو در رکود به‌سر می‌برد. هر چند، هنوز در روزهای نخست شروع فعالیت این بازار در سال جدید هستیم و نمی‌توان به‌طور قطعی درباره روند کلی این بازار اظهارنظر کرد.

عطارد ادامه داد: قیمت خودروها همان قیمت‌های اسفندماه است و با وجود افزایش نرخ دلار فعلا شاهد افزایش قیمت چشمگیری در این بازار نبوده‌ایم. افزایش قیمت اندکی هم اگر هست، متاثر از تغییرات نرخ ارز است. ضمن اینکه عرضه خودرو از طریق سامانه یکپارچه انجام می‌شود، اما باز هم تعداد خریداران خودرو در بازار بسیار کم است و بازار متاثر از شرایط اقتصاد کلان است.

فعال حوزه خودرو درباره وضعیت قیمت‌ها در سال جاری گفت: عرضه و تقاضا تعیین‌کننده اصلی وضعیت بازار خودرو در سال ۱۴۰۳ خواهد بود و اگر میزان عرضه مناسب باشد حتی می‌تواند از تاثیرگذاری نوسانات نرخ دلار بر بازار خودرو کم کند. عطارد در پایان تاکید کرد: انتظار می‌رود دولت در سال جاری میزان عرضه خودرو را بیشتر کند و علاوه بر این، کیفیت خودروها را بالا ببرد تا وضعیت بازار خودرو اندکی بهبود یابد.

دلار تعیین‌کننده وضعیت بازار خودرو ۱۴۰۳

فیروز نادری، فعال حوزه خودرو نیز با اشاره به اینکه فعلا نمی‌توان نظر قطعی درباره بازار خودرو در سال ۱۴۰۳ داد به صمت اظهار کرد: بازار هنوز در تعطیلات عید به‌سر می‌برد، اما قدری قیمت خودروها به‌واسطه افزایش نرخ دلار صعودی شده است. نرخ دلار، قیمت‌ها را افزایشی و اندکی هیجان به این بازار وارد کرده است. هرچند فعلا شاهد خریدوفروش چندانی در بازار خودرو نیستیم، چون بازار در روزهای نخست فعالیت در سال جدید است. نادری با اشاره به اینکه از روز گذشته قیمت‌ها در بازار خودرو روند صعودی داشته، افزود: سال گذشته با وجود اینکه تا نیمه سال در بازار خودرو قیمت‌ها تقریبا ثابت بود، اما از بهمن ماه تا انتهای سال شاهد افزایش قیمت‌ها در این بازار بودیم. ناگفته نماند که در اسفند با وجود افزایش قیمت خودرو تقاضا هم در بازار زیاد بود. در نهایت اینکه استارت بازار خودرو ۱۴۰۳ با گرانی خورد. فعال حوزه خودرو ادامه داد: انتظار می‌رفت قیمت‌ها در سال جدید دست‌کم بدون نوسان شدید باقی بماند، اما افزایش نرخ دلار معادلات را تغییر داد و چون حرف اول را در این بازار نرخ دلار و نوسانات آن می‌زند، متاثر از افزایش نرخ دلار قیمت‌ها در بازار خودرو افزایشی خواهد بود. نادری در پایان در پیش‌بینی وضعیت بازار خودرو در سال جاری گفت: از دی ماه ۱۴۰۲ قیمت خودروها کم‌کم روند افزایشی گرفت و می‌توان گفت نوسانات نرخ دلار در وضعیت قیمت خودروها در سال ۱۴۰۳ مولفه تعیین‌کننده خواهد بود. اگر نرخ دلار تا حدودی کنترل شود و ثابت بماند، شاهد رکود در بازار خودرو خواهیم بود. احتمالا به‌واسطه خبرهای سیاسی و جنگ و درگیری‌های نظامی، مردم برای حفظ دارایی‌های خود وارد بازار خودرو شوند و شاهد افزایش خریدوفروش‌ها در این بازار باشیم. در کل مهم‌ترین مولفه بازار ۱۴۰۳ نوسانات نرخ دلار است. دولت هم تنها با نظارت بیشتر و عرضه بالای خودرو است که می‌تواند تاثیر نوسانات نرخ دلار بر بازار خودرو را کاهش دهد.

اختلاف قیمت خودرو؛ از کارخانه تا بازار

به‌گفته سعید موتمنی، رئیس سابق اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران در حال حاضر برخی خودروهای وارداتی ۲۲ هزار دلاری با قیمت ۸۲ هزار دلاری به دست مشتری می‌رسد و در خودروهای داخلی نیز شاهد اختلاف قیمت ۵۰ تا ۸۰ درصدی میان قیمت خودروهای کارخانه‌ای و بازار هستیم.

موتمنی با اشاره به وضعیت قیمت خودرو در سالی که گذشت، اظهار کرد: بازار خودرو در سال ۱۴۰۲ رونق نداشت و شاهد رکود مطلق بود، اما قیمت خودرو به‌دلیل عدم‌فاکتور خودرو افزایشی بود. ابتدای سال ۱۴۰۲ بازار خودرو افزایش قیمت داشت و به شکل طوفانی آغاز به‌کار کرد، اما از اواخر اردیبهشت سال گذشته که خودرو فاکتور شد، قیمت خودرو ۲۰ تا ۲۵ درصد و در برخی مدل‌ها تا ۳۰ درصد کاهشی شد؛ این وضعیت تا اواخر مرداد ادامه داشت و از آن به بعد به‌دلیل محدودیت عرضه، روند افزایش قیمت به آرامی شروع شد. به‌گفته موتمنی، میزان افزایش قیمت خودرو از شهریور تا اسفند ۱۴۰۲ چه در خودروهای داخلی و چه در خودروهای مونتاژی و وارداتی بین ۲۵ تا ۲۷ درصد بوده است.

رئیس سابق اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران ادامه داد: وعده‌های وزارت صمت مبنی بر افزایش تولید خودرو و از یک سو و واردات خودرو به صورت گسترده از سوی دیگر برای تامین نیاز بازار عملی نشد؛ ضمن اینکه واردات خودرو محدود بوده و به چشم نمی‌آید، بعضی خودروهای وارداتی ۲۲ هزار دلاری با قیمت ۸۲ هزار دلاری به دست مشتری می‌رسد.

موتمنی افزود: در خودروهای داخلی نیز شاهد اختلاف قیمت ۵۰ تا ۸۰ درصدی میان قیمت خودروهای کارخانه‌ای و بازار آزاد هستیم و این نشان می‌دهد نیاز بازار تامین نشده است؛ ضمن اینکه محصولات ارزان‌تر سایپا حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد و ماشین‌هایی مانند دنا و ۲۰۷ حدود ۸۰ درصد با نرخ کارخانه اختلاف قیمت دارند. اگر خودرو به صورت مرتب و روزانه فاکتور و در بازار عرضه می‌شد، فاصله قیمتی فعلی میان قیمت خودروهای کارخانه‌ای و بازار وجود نداشت و این فاصله در نهایت ۵ تا ۱۰ درصد بود و ۸۰ درصد نبود.

رئیس سابق اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران ادامه داد: خودرو کالایی مصرفی است، اگر به اندازه کافی تولید شود که جوابگوی نیاز بازار باشد، هیچ موقع چنین فاصله قیمتی ایجاد نمی‌شود و از نوسانات ارزی و نرخ تورم هم تاثیر نمی‌پذیرد، چون خودرو کالای سرمایه‌ای شده نرخ تورم روی آن اثر می‌گذارد.

موتمنی اظهار کرد: نیاز بازار را باید خودروساز داخلی تامین کند، اگر نمی‌توانند و توانایی ندارند، باید اجازه دهند از طریق واردات انجام شود که انجام نشد؛ این کار وظیفه وزارت صمت بود که متاسفانه کوتاهی کرد.

عضو کمیسیون تخصصی اتاق اصناف ایران درباره پیش‌بینی قیمت خودرو در سال جدید نیز گفت: قیمت خودرو در سال ۱۴۰۳ به میزان تامین نیاز بازار و همچنین نرخ تورم بستگی دارد، اگر نرخ تورم کاهشی شود، قیمت خودرو هم کاهش پیدا می‌کند.

سخن پایانی

اغلب کارشناسان معتقدند اصلی‌ترین متغیر برای پیش‌بینی قیمت خودرو در سال ۱۴۰۳ همانند قبل،‌ قیمت دلار و شرایط بازار ارز است. در این شرایط، قیمت بیش از ۶۰ هزار تومانی دلار، قیمت واقعی و تعادلی دلار نیست، اما باید توجه داشت که در اقتصاد ایران آنچه قیمت‌ها را تعیین می‌کند، انتظارات نسبت به آینده است. به بیان دیگر، در شرایطی که انتظارات تورمی شدیدی وجود دارد، حباب قیمت ناگزیر است. ماندگاری دلار در کانال ۶۰ هزار تومانی نیز به نوعی نشان می‌دهد که کاهش قیمت دلار احتمال بالایی ندارد. از سوی دیگر در سال جاری شاهد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هستیم و آن‌گونه که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد، به نظر می‌رسد ترامپ از شانس بالایی برای بازگشت به کاخ سفید برخوردار است.

در این صورت هرچه به پاییز امسال و برگزاری انتخابات آمریکا نزدیک شویم و اگر همچنان ترامپ در نظرسنجی‌ها پیشتاز باشد، به نظر می‌رسد روند صعودی قیمت دلار تشدید شود؛ بنابراین محتمل‌ترین سناریو در شرایط کنونی، ادامه روند صعودی قیمت خودرو در بازار آزاد باشد، روندی که احتمالا در نیمه دوم امسال و در صورت پیشتازی ترامپ تشدید شود.