به گزارش صمت برخی از کارشناسان معتقدند اگر شرایط به همین منوال پیش برود، آینده تاریکی در انتظار صنعت نمایشگاهی کشور خواهد بود، با این همه، فعالان این صنعت در انتظار شکوفایی صنعت نمایشگاهی در سال پیش‌رو هستند.

سهم صنعت نمایشگاهی از تولید ناخالص

برآوردها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۸، صنعت نمایشگاهی در سراسر جهان تولید ناخالص ۱۶۷ میلیارد یورویی را به ثبت رسانده و در این حوزه حدود ۳.۲ میلیون شغل نیز ایجاد شده است. میزان فروش کسب‌وکارها در نمایشگاه‌ها نیز حدود ۲۷۵ میلیارد یورو بوده است. براساس آخرین گزارش‌ها، مجموع فضای نمایشگاهی در سراسر جهان در سال ۲۰۲۲ به حدود ۴۰ میلیون مترمربع می‌رسد و تعداد نمایشگاه‌ها نیز از عدد ۱۳۵۰ عبور خواهد کرد. البته همچنان ۶۰ درصد نمایشگاه‌های جهان در ظرفیتی کمتر از ۲۰ هزار مترمربع برگزار می‌شوند. نگاهی به نحوه گسترش جغرافیایی نمایشگاه‌ها نیز نشان می‌دهد اروپا و منطقه آسیا و اقیانوسیه به‌ویژه چین بیشترین سهم از فضای نمایشگاهی جهان را در اختیار دارند. بیش از ۶۱ درصد نمایشگاه‌های اروپا در فضایی با ظرفیت کمتر از ۲۰ هزار مترمربع برگزار می‌شوند اما در آسیا، اغلب نمایشگاه‌ها را در محیطی بین ۲۰ تا ۱۰۰ هزار مترمربعی برگزار می‌کنند. در منطقه خاورمیانه و افریقا، ۹ کشور دارای فضای نمایشگاهی با ظرفیت بالای ۵۰ هزار مترمربع هستند و در این میان ایران با ظرفیت ۱۹۶ هزار مترمربعی، پس از امارات متحده عربی در رتبه دوم قرار گرفته است. برآوردهای سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد در سراسر جهان حدود ۳۲ هزار نمایشگاه برگزار شده و بیش از ۳۰۳ میلیون بازدیدکننده در بیش از ۱۸۰ کشور از این نمایشگاه‌ها بازدید کرده‌اند. همچنین تعداد برگزارکنندگان این نمایشگاه‌ها به حدود ۴.۵ میلیون نفر رسیده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۲، با عبور جهان از بخشی از پیامدهای ویروس کرونا، جهان می‌تواند بار دیگر عملکرد خود در حوزه نمایشگاه‌ها را تکرار کند و برخی کشورها آماده هستند با برپایی دوباره نمایشگاه‌ها بین‌المللی چه در حوزه فروش و چه در حوزه اشتغالزایی آمارهای جدید را به ثبت برسانند.

بازگشت ثبات به صنعت نمایشگاهی

علی ابراهیم‌زاده، دبیر انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران در گفت‌وگو باصمت گفت: مشکلات ناشی از شیوع کرونا در سال ۱۴۰۰ نیز گریبانگیر فعالان این حوزه بود و همین امر موجب شد نتوانیم شاهد ثبات در این صنعت باشیم. نیمه نخست سال به‌طور کامل از دست رفت و ۶ ماه دوم سال نیز تحت‌تاثیر شیوع اُمیکرون، به صورت کجدار و مریز شاهد برگزاری برخی رویدادها و بازگشت ثبات نسبی به صنعت نمایشگاهی بودیم. اما نکته اینجاست که با برگزاری برخی رویدادها نیز نتوانستیم به شرایط قبل از شیوع ویروس کرونا دست پیدا کنیم.

وی در ادامه به چشم‌انداز صنعت نمایشگاهی در سال ۱۴۰۱ اشاره کرد و گفت: در دو سال گذشته شرایط سختی را پشت‌سر گذاشتیم و با زیان‌ها و مشکلات متعددی روبه‌رو شدیم. امیدواریم در سال ۱۴۰۱ دروازه‌های جدیدی از رشد و شکوفایی صنعت نمایشگاهی به روی فعالان این حوزه باز شود. امید می‌رود با بازگشت ثبات به این صنعت، فعالان آن به اهداف از پیش تعیین شده خود دست پیدا کنند.

نیاز به تقویم منسجم

این برگزارکننده نمایشگاهی با بیان اینکه باید تقویم نمایشگاهی سال آینده منسجم‌تر باشد، بیان کرد: باید تلاش کنیم تا رویدادهایی که امسال برگزار نشدند، حتما سال بعد برگزار شوند و ظرفیت‌های نمایشگاهی خود را افزایش دهیم. باید فضای موجود نمایشگاهی را بازسازی و همچنین نسبت به توسعه آنها اقدام کنیم. به عقیده من، سال ۱۴۰۱ سالی پرامیدتر و باانگیزه‌تری برای فعالان صنعت نمایشگاهی کشور خواهد بود. ابراهیم‌زاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود به مباحث مطرح‌شده درباره جابه‌جایی نمایشگاه‌های پرمخاطب از سایت نمایشگاهی تهران به شهرآفتاب اشاره کرد و گفت: در این زمینه باید مشخص شود منظور از رویدادهای پرمخاطب دقیقا چه رویدادی است. ما دو نوع نمایشگاه پرمخاطب داریم؛ یکی از آنها نمایشگاه‌هایی است که فارغ از مساحت، بازدیدکنندگان زیادی دارند و برخی از آنها نیز رویدادهایی هستند که برگزاری آنها فضای زیادی می‌خواهد. وی افزود: درباره جابه‌جایی نمایشگاه‌هایی که مساحت زیادی دارند حتما باید به این نکته توجه و زیرساخت‌ها و فضای لازم برای برگزاری آن رویداد را در شهرآفتاب یا هر سایت دیگری فراهم کرد. از سویی برخی نمایشگاه‌ها نیز وجود دارند که برخلاف مساحت کوچک خود، بازدیدکننده زیادی دارند. این قبیل رویدادها قابلیت جابه‌جایی دارند که در این زمینه نیز باید اطلاعات و اقدامات کارشناسی موردتوجه قرار بگیرد.

چالش صدور مجوزهای نمایشگاهی

دبیر انجمن برگزارکنندگان در ادامه به چالش صدور مجوزهای نمایشگاهی اشاره کرد و گفت: تمام حیات و ممات برگزاری یک رویداد نمایشگاهی باکیفیت، مجوز آن است. اگر مجوزها به‌موقع و در دوره‌های زمانی از قبل تعیین‌شده صادر شوند، برگزارکنندگان می‌توانند با برنامه‌ریزی درست، مخاطبان تخصصی بیشتری را برای حضور در رویدادها جذب کنند. با صدور مجوزهای بلندمدت، تمام رویدادها با پشتوانه بهتری برگزار خواهند شد. در این صورت، به‌طورقطع شاهد رشدی چشمگیر هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی در صنعت نمایشگاهی کشور خواهیم بود؛ بنابراین فعالان صنعت نمایشگاهی انتظار رفع این مشکل در سال ۱۴۰۱ را دارند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم مسئولان و مدیران در سازمان توسعه تجارت، شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی، انجمن‌ها و تشکل‌ها دست‌به‌دست یکدیگر دهند تا صنعت نمایشگاهی کشور در سال آینده وضعیت بهتری داشته باشد. نباید فراموش کرد بخش‌های تولیدی، دانش‌بنیان، علمی و دانشگاهی از طریق شرکت در رویدادهای نمایشگاهی قادر خواهند بود خود را معرفی کنند؛ بنابراین رفع موانع موجو د در این صنعت از اهم واجبات است.

هیچ چشم‌اندازی نداریم

عبدالکریم جلالی از دیگر فعالان صنعت نمایشگاهی معتقد است صدور مجوزهای کوتاه‌مدت موجب شده فضایی ابهام‌آلود در صنعت نمایشگاهی ایجاد شود. جلالی در گفت‌و‌گو با صمت ضمن بیان این مطلب افزود: اگر این روند همچنان برای سال آینده نیز ادامه داشته باشد، موجب خواهد شد برگزارکنندگان منطقه‌ای و بین‌المللی گوی رقابت را از برگزارکنندگان داخلی بربایند. جلالی در این گفت‌وگو اظهارکرد: به عقیده من به‌وجود آمدن فضای مبهم و سردرگمی فعالان صنعت نمایشگاهی، بزرگ‌ترین مشکلی است که فرآیند صدور مجوزها در سال‌های اخیر ایجاد کرده است. دوران رشد این صنعت در کشور از مقطعی شروع شد که مجوزهای بلندمدت ۳ و ۵ ‌ساله صادر شد. از حدود ۱۵ سال پیش تا ۴ سال گذشته مجوزهای بیشتر رویدادهایی که برگزارکنندگان ثابت و فعالیت مشخصی داشتند، به صورت بلندمدت صادر می‌شد. همین موضوع موجب شد صنعت نمایشگاهی کشور روزبه‌روز با شرایط بهتری روبه‌رو شود. به گفته این فعال صنعت نمایشگاهی، رفع مشکل صدور مجوز برگزاری نمایشگاه باید در اولویت برنامه‌های مسئولان قرار گیرد. این برگزارکننده نمایشگاهی با بیان اینکه تاکنون صدور مجوزهای کوتاه‌مدت موجب ایجاد فضای ابهام در صنعت نمایشگاهی شده، گفت: در شرایط کنونی هیچ‌کدام از شرکت‌های برگزارکننده قابلیت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی ندارند و در سردرگمی محض قرار دارند. این بلاتکلیفی‌ها در بلندمدت موجب خواهد شد برگزارکنندگان منطقه‌ای و بین‌المللی گوی رقابت را از برگزارکنندگان داخلی بربایند. جلالی در ادامه گفت: شرایط بلاتکلیفی کنونی موجب شده نتوانیم هیچ چشم‌اندازی از این صنعت در سال آینده داشته باشیم. راستای بررسی اهمیت صنعت نمایشگاهی و روابط تنگاتنگ آن با امور مختلف اقتصادی، با رضا سلیم‌ساسانی، ریاست اتاق اصناف و مدیرعامل نمایشگاه بین‌المللی کرمانشاه گفت‌وگویی داشتیم.

اقتصاد، موتور محرکه صنعت نمایشگاهی

رضا سلیم‌ساسانی، فعال نمایشگاهی که مدیرعاملی نمایشگاه بین‌المللی کرمانشاه را نیز در کارنامه کاری خود دارد با بیان اینکه باید توجه داشت موتور محرکه صنعت نمایشگاهی در هر کشوری واژه اقتصاد است، گفت: به تعبیر دیگر، برپایی نمایشگاه به صورت مداوم و مستمر می‌تواند کلید دستیابی به سودآوری و در نتیجه دستیابی به موفقیت‌های بازرگانی و تجاری باشد. وی با تاکید بر نقش صنعت نمایشگاهی در ایجاد موفقیت‌های تجاری و سودآوری، اظهارکرد: با توسعه صنعت نمایشگاهی نه فقط سودآوری، بلکه فضای رقابت و رقابت‌پذیری هم ایجاد خواهد شد. شرکت در یک فستیوال می‌تواند عرصه مناسبی باشد تا توانایی واقعی یک شرکت یا یک سازمان در زیر نقش‌های اقتصادی به نمایش در بیاید. سلیم‌ساسانی گفت: آن‌گونه که بررسی‌ها نشان دادند در شرکت‌ها و سازمان‌هایی که موفق شدند از منابع موجود در کشور خودشان مانند فناوری، سرمایه‌های گوناگون، نیروی انسانی و هر چیز دیگری از این دست استفاده بهتری داشته باشند و در کنار آن، مناسب‌ترین تعامل را با شبکه‌های عرضه‌کننده برقرار کنند در عرصه رقابت موفق‌تر خواهند بود. نمایشگاه‌ها به‌ویژه در ابعاد بین‌المللی بهترین عرصه برای ایجاد رقابت بین بازرگانان هستند، چون امکان استفاده از تمام منابع داخلی و خارجی در آنها وجود دارد. به گفته این فعال صنعت نمایشگاهی در حال‌حاضر نمایشگاه‌هایی مانند صنعت ساختمان، نمایشگاه نفت و انرژی و نمایشگاه برق فضای بسیار خوبی برای رقابت دارند.

سکوی پرتاب صادرات

وی افزود: با توجه به اینکه امروزه صنعت نمایشگاهی در همه جای دنیا یک تجارت مادر به‌شمار می‌آید و سایر حوزه‌ها مانند حوزه گردشگری، حمل‌ونقل و هتلداری و حتی خدمات از کنار برگزاری نمایشگاه‌های گوناگون به تکاپو و درنهایت سوددهی می‌رسند، اشتغالزایی را می‌توان یکی از ویژگی‌های مهم این تجارت پرسود نامید. البته این اشتغالزایی موقت است. سلیم‌ساسانی با اشاره به چالش‌ها و کاستی‌هایی امروز صنعت نمایشگاهی و تاکید بر رفع آنها برای سال ۱۴۰۱ گفت: شناخت و درک اهمیت صنعت نمایشگاهی باید در اولویت همه مسئولان کشور باشد تا با بهره‌گیری از چنین فرصت سودآوری به دیگر کشورهای جهان برسیم. وی افزود: کارشناسان بازرگانی همواره صنعت نمایشگاهی را سکوی پرتاب صادرات، به‌ویژه صادرات غیرنفتی می‌دانند؛ بنابراین لازمه رسیدن به استانداردهای جهانی در این صنعت پرسود این است که سیاست‌گذاری عمیق و درست داشته باشیم و در مسیر مجهز شدن نمایشگاه‌های خودمان گام برداریم. به‌/گفته این فعال نمایشگاهی به لحاظ کمی کشورمان مشکلی ندارد و شهرهای مهم ما همگی نمایشگاه دارند اما به لحاظ کیفی نیازمند تجهیز سالن‌ها و سایت‌های نمایشگاهی هستیم.

سردرگمی صنعت نمایشگاهی

ترکمان غلامی که مدیرعاملی سایت نمایشگاهی آذربایجان غربی را در کارنامه کاری خود دارد با بیان اینکه صنعت نمایشگاهی در تمام جهان پس از شیوع کرونا زمین‌گیر شد، گفت: قریب به اتفاق سایت‌های نمایشگاهی کشور به مرز ورشکستگی صد درصدی رسیده‌اند. غلامی در بخش دیگر صحبت‌های خود با بیان اینکه صنعت نمایشگاهی در حال‌حاضر سردرگم است، گفت: در ادوار گذشته، دولت مسئولیت سایت‌های نمایشگاهی به سازمان توسعه تجارت محول شد. گاها این مسئولیت به شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران سپرده می‌شود. در برخی مواقع سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها را متولی برگزاری رویدادهای استانی عنوان می‌کنند. نبود شفافیت در این زمینه چالش‌های این‌چنینی به‌وجود می‌آورد. وی افزود: با توجه به بروز مشکلات یادشده ما خواستار ایجاد یک سازمان امور نمایشگاهی در درون سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بودیم که متاسفانه آن موضوع نیز به نتیجه نرسید. وی در ادامه خاطرنشان کرد: تنها ابزاری که می‌تواند کمک حال صادرات کشور باشد و نقش موثری در این زمینه ایفا کند، مراکز نمایشگاهی کشور هستند. ماموریت نمایشگاه‌های استانی معرفی توانمندی‌های کشور است اما متاسفانه توجه خاصی به این موضوع نشده است. این امر به معنی تحریم صادرات و تولید داخلی و عدم‌توجه به توانمندی‌های کشور است. متاسفانه متولیان صنعت نمایشگاهی در کشور، شناخت دقیقی از اهمیت این صنعت ندارند و همین مسئله موجب شده وضعیت کنونی در این صنعت بزرگ و مهم ایجاد شود.

چالش ورود غیرمتخصصان

غلامی گفت: در کشور عراق که توجه چندانی به بخش تولید ندارند نیز صنعت نمایشگاهی از اهمیت ویژه و بالایی برخوردار است. در شهر بغداد، سالانه ۲۴ نمایشگاه اختصاصی کشورهای گوناگون برگزار می‌شود. حال این آمار را با برگزاری رویدادهای خارجی در ایران مقایسه کنید. اگر می‌توانستیم صنعت نمایشگاهی را مدیریت کنیم، صنعت گردشگری و هتلداری ما رونق زیادی می‌گرفت و صادرات و واردات کشور نیز با توسعه روبه‌رو می‌شد. وی افزود: ورود غیرمتخصصان به این حوزه نیز امری سلیقه‌ای است که موجب ایجاد چالش در این صنعت می‌شود. تا مادامی‌که چنین نگاه سلیقه‌ای در این صنعت وجود داشته باشد، به منابع ارزی و مالی دست نخواهیم یافت. مدیرعامل سایت نمایشگاهی آذربایجان غربی در پایان گفت: اگر شرایط به همین منوال پیش برود آینده تاریکی در انتظار صنعت نمایشگاهی کشور خواهد بود.

سخن پایانی

به اعتقاد کارشناسان، صنعت نمایشگاهی به‌دلیل ارتباط مستقیم با بازاریابی و تجارت، یکی از ارکان اصلی اجرای اقتصاد مقاومتی به‌شمار می‌رود اما این صنعت با چالش‌های متعددی مواجه است که ضرورت رفع آنها بر کسی پوشیده نیست. ویژگی اصلی یک نمایشگاه آن است که فعالیت‌های اقتصادی را در یک محدوده خاص متمرکز می‌کند، به‌گونه‌ای که عرضه‌کنندگان کالا و خدمات یا افرادی که علاقه‌مند به انتخاب کالا هستند می‌توانند از این تمرکز حداکثر بهره را ببرند. البته برای بهره درست از این صنعت باید چالش‌های موجود را حل کرد.