چشمانداز مثبت دولت در تسعیر دلار
حمیدرضا جیهانی-کارشناس اقتصاد
از میان تمام عدد و رقم های ذکرشده در لایحه بودجه ۱۴۰۲ رقم تسعیر دلار بیشتر موردتوجه کارشناسان اقتصادی و اصحاب رسانه قرار دارد، زیرا نشان دهنده قیمت ارز شاخص در مبادلات میان دولت و بانک مرکزی است. همچنین این نرخ تاثیر زیادی بر جو روانی حاکم بر بازارهای تحت تاثیر دلار دارد. بنا بر گمانه ها نرخ محاسباتی دلار در این لایحه مهم مالی کشور، روی ۲۶ هزار تومان ایستاده است. در تعیین درست نرخ تسعیر دو نکته اهمیت بالایی دارد؛ نخست اینکه باید بودجه ریالی و بودجه دلاری از هم جدا شوند که این اتفاق هنوز رخ نداده است. نکته دوم این است که باید به بودجه در اقتصاد ایران، یک ضمیمه اضافه شود تحت عنوان تاثیر هر کدام از متغیرهای بودجه بر سیاست های کلان اقتصادی از جمله پایه پولی، نقدینگی، تورم و رشد اقتصادی. همچنین بودجه ۱۴۰۲ باید نشان دهد می خواهد چند درصد از برنامه پنج ساله هفتم توسعه را اجرایی کند. نرخ دلار بودجه لزوما نمی تواند سیگنال مستقیمی به بازار آزاد ارسال کند؛ با این حال می تواند بیانگر دیدگاه دولت نسبت به چشم انداز اقتصادی کشور در سال آینده باشد و از همین رو برای بازار ارز پیام خاصی خواهد داشت.سیگنال دلار بودجه به دلار بازار آزاد که موردتوجه بودجه نویسان قرار دارد هم احتمالا از همین نقطه سرچشمه می گیرد و بیشتر به معنای برداشتی روانشناسانه از سیاست های دولت برای سال آینده است.عدد ۲۶ هزار تومان برای تسعیر دلار فاصله زیادی با نرخ ارز شاخص در بازار آزاد دارد. این رقم حتی از نرخ ارز در بازار نیما نیز پایین تر است؛ بنابراین تنها یک احتمال در تشریح علت پایین درنظر گرفتن نرخ تسعیر ازسوی وجود دارد که آن هم چشم انداز افزایش فروش نفت ایران در بازارهای جهانی است.احتمالا دولت نرخ فروش نفت را بالاتر از انتظارات جهانی در نظر گرفته، زیرا براساس مطالعات اقتصادی جهانی، نرخ فروش هر بشکه نفت برای سال ۲۰۲۳ رقمی بین ۶۰ تا ۷۰ دلار خواهد بود.این در حالی است که نرخ تبدیل درآمدهای ارزی به ریال یا همان نرخ تسعیر ارز حاصل از صادرات نفت در بودجه ۱۴۰۱ ، برمبنای نرخ ETS و ۲۳ هزار تومان بود؛ به عبارتی نرخ دلار بودجه ۱۴۰۲ نسبت به بودجه امسال رشد بیش از ۱۳ درصدی دارد.
احتمال می رود موضوع تعیین نرخ بودجه ای ارز برای سال آینده، به یکی از نقاط اختلاف دولت و مجلس تبدیل شود. برخی نمایندگان بر ضرورت نزدیک بودن نرخ دلار بودجه با نرخ بازار برای اجتناب از بالا رفتن شکاف قیمتی تاکید دارند و البته در مقابل، گروهی از نمایندگان معتقدند نرخ دلار بودجه به دلیل سیگنال دهی به بازار ارز، موضوعی حساس است و باید زیر ۳۰ هزار تومن بماند. پایین نگه داشتن نرخ تسعیر دلار بر این اساس است که بودجه نویسان گمان می کنند دلار کاملا برمبنای رقمی که برای این ارز در بودجه قید شده، حرکت می کند.اگر اعلام پایین نرخ تسعیر فقط به خاطر ایجاد جو روانی مثبت نسبت به دلار باشد، نتیجه این فاصله فزاینده عدم توسعه اقتصادی و تحمیل ریسک های متنوع به اقتصاد کشور است؛ بنابراین شاید بهترین راهکار برای تسعیر نرخ دلار در بودجه اعلام رقمی بین نرخ دلار در بازار آزاد و نرخ دلار در سامانه نیما باشد.همچنین این گمانه همچنان محتمل است که اگر دولت رقم ۴۰ هزار تومانی فعلی دلار بازارآزاد را بپذیرد و نرخ دلار بودجه را براساس واقعیت های اقتصادی تعیین کند، برداشت بازار افزایش نرخ ارز خواهد بود. در نتیجه این سناریو نیز به رشد نرخ دلار منتهی می شود و باز به افزایش تورم می انجامد.