به همین منظور توجه به توانمندی‌‌های فعالان مبتکر و حمایت متخصصان خلاق در این زمینه، از الزامات امروزه در جهت تحقق اهداف توسعه‌ای به‌ویژه در بخش معدن و صنایع معدنی است.

گروه معدنی آرسس یکی از شرکت‌های فعال در عرصه عناصر نادر خاکی است که توانسته اتفاقی تاریخی را در این حوزه رقم بزند. به همین منظور صمت در این گزارش با امین افصحی، مدیرعامل گروه معدنی آرسس در زمینه جزییات فعالیت این گروه و دستاوردهای آن به گفت‌وگو پرداخته است. با صمت همراه باشید:

مونازیت محور فعالیت گروه آرسس

گروه معدنی آرسس یکی از شرکت‌های فعال در عرصه عناصر نادر خاکی است که توانسته اتفاقی تاریخی را در این حوزه رقم بزند.

صمتدکتر امین افصحی، مدیرعامل گروه معدنی آرسس، در گفت‌وگو با صمت تمرکز فعالیت این شرکت را بر روی کانی مونازیت (عناصر نادر خاکی) عنوان کرد. او همچنین در اظهارات خود بر این نکته تاکید کرد که پرعیار ساختن عناصر نادر در فاز صنعتی اتفاقی است که برای نخستین‌بار در ایران رخ می‌دهد و از آن می‌توان به‌عنوان یک دستاورد تاریخی در حوزه فعالیت‌های معدنی یاد کرد. او درباره ماهیت کانی مونازیت و اهمیت آن تشریح کرد: مونازیت از کانی‌های گروه فسفات بوده و به فسفات توریم و عناصر خاکی کمیاب معروف است.

مونازیت به طور کلی کانی کمیابی است و به‌عنوان سازنده فرعی و گرانیت‌ها، گنیس‌ها، آپلیت‌ها، پگماتیت‌ها و به شکل دانه‌های مدور در ماسه‌های مشتق از تجزیه چنین سنگ‌هایی ظاهر می‌شود. این کانی به دلیل مقادیر قابل‌ملاحظه‌ای از توریم و عناصر خاکی کمیاب در ترکیب خود، به‌عنوان یک کانی ارزشمند و اقتصادی در کانسارهای پلاسری همواره مطرح است.

استراتژیک بودن کانی مونازیت

افصحی در ادامه سخنان خود بر تاسیس واحد فرآوری و کارخانه در نزدیکی معادن مونازیت اشاره کرد و گفت: با تاسیس کارخانه و واحد فرآوری در محدوده معدن و نزدیکی ذخایر معدنی، در رساندن کانی مونازیت به عیار ۶۰ درصد موفق شدیم. سپس در فرآیند فرآوری، واپاشی کانی صورت گرفت و عناصر فوق استراتژیک گروه لانتانیدها به همراه اسکاندیوم و گادولونیوم را به شکل نمک‌های REE (محصول نهایی) پرعیار و کنسانتره‌گیری کردیم. در ادامه با این فعالیت‌ها توانستیم عنوان چهارمین کشور دارنده این فناوری LREE را در فاز صنعتی به REO کسب کنیم.

وی ادامه داد: اهمیت این عناصر به دلیل های‌تک بودن آنها است که در صنایع بالا‌دستی، لیزرها، سلول‌های خورشیدی، توربین‌های بادی، تمام صنایع الکترونیک، ساخت ابرکامپیوترها، شاتل‌های فضایی و رادارها و همچنین صنایع پزشکی، ابر‌آلیاژها، بدنه هواپیما و... کاربرد دارند. استفاده این عناصر در صنعت خودروسازی به‌ویژه خودروهای هیبریدی و برقی از مصادیق کاربردهای گسترده و استراتژیک آنها به شمار می‌رود.

مدیرعامل گروه معدنی آرسس در ادامه اظهار کرد: تنها ۳ کشور امریکا، چین و روسیه این فناوری پیشرفته‌ را دارا بوده و به دلیل ماهیت و اهمیت آن، محافظت زیادی از این فناوری به عمل می‌آورند. باید به این نکته توجه داشت که در مسیر فرآوری کانی مونازیت، به دلیل نبود فناوری مناسب در این باره، مجبور به همکاری با سایر کشور‌ها بودیم و درخواست‌های خود را ارسال کردیم اما متاسفانه هیچ کشوری در این زمینه به ما کمک نکرد. در نهایت نیز محصول به‌دست آمده را به شرکت actlabs کانادا برای آنالیز و بررسی ارسال کردیم.

شناسایی مونازیت در منطقه مروست

افصحی مطالعات انجام‌شده در منطقه مروست را دال بر غنی بودن این منطقه در عرصه پلاسر مونازیت معرفی کرد و گفت: پلاسر مونازیت مروست، در چارچوب اکتشافات ژئوشیمیایی و کانی سنگین ناحیه‌ای در محور یزد-سبزواران شناسایی و معرفی شد. همچنین کاوش‌های بعدی در این منطقه نشان داد که رسوب‌های دشت جوان (Q۲t) و رودخانه‌ای جوان (Qal) دربردارنده کانی مونازیت هستند.

مقدار مونازیت در این پلاسر از ۵۰ تا ۵۲۵ گرم در تن متغیر بوده و ذخیره این کانسار پلاسری نزدیک به ۹ میلیون تن با عیار میانگین ۱۵۰ گرم در تن مونازیت برآورد می‌شود. همچنین تجزیه نمونه‌های کنسانتره به روش‌های طیف‌سنجی جرمی و میکروپروب نشان می‌دهد مونازیت مروست غنی از عناصر خاکی کمیاب سبک (Ce، Le، Nd، Pr، Eu، Sm) بوده و مقدار REE۲O۳ آن حدود ۵۵.۴۵ درصد اندازه‌گیری شده است.

در این کانسار پلاسری، پیریت هماتیتی‌شده، اپیدوت، سلستیت، سروسیت، روتیل، مگنتیت، گارنت، ایلمنیت، پیروکسن، آمفیبول و گاه زیرکن و آپاتیت همراه با مونازیت حضور دارند. افصحی ادامه داد: در منطقه مروست، سنگ مادر مونازیت شیل‌های سیاه است که به صورت متناوب با ماسه سنگ‌های آهکی، آهک و گاه کنگلومرا، قرار گرفته‌اند و گرهک‌های مونازیت به صورت پراکنده در شیل‌ها تظاهر دارند. هوازدگی و فرسایش چنین سنگ‌هایی سبب آزاد شدن دانه‌های مونازیت و تمرکز آن در رسوب‌های دشت جوان و رودخانه‌ای شده است.

ذخایر معدنی شناسایی نشده یزد

افصحی همچنین در ادامه صحبت‌های خود به شناسایی شدن دو محدوده معدنی مونازیت در مجاورت محدوده عناصر نادر خاکی سازمان زمین‌شناسی در استان یزد اشاره کرد و گفت: در یک محدوده ۴۰۰ کیلومتری در استان یزد، ۳ معدن مونازیت وجود داشته که ۲ معدن آن توسط گروه معدنی آرسس به صورت کامل شناسایی و اکتشاف شده و در مرحله استخراج و بهره‌برداری قرار دارند.

باید خاطرنشان شد که استان یزد ظرفیت‌های مطلوبی در حوزه مواد معدنی داشته و از نظر زمین‌شناسی و کانی‌آرایی، مطالعات چندانی در این منطقه صورت نگرفته و ذخایر آن تقریبا ناشناخته مانده‌اند. وی با تاکید بر غنی بودن استان یزد از معادن و ذخایر معدنی ارزشمند، به نوپا بودن تدریس زمین‌شناسی در دانشگاه‌های یزد اشاره کرد و گفت: متاسفانه رشته زمین‌شناسی و مطالعات زمین‌شناسی در استان یزد بسیار ضعیف بوده و همین مسئله یکی از موانع توسعه معدن و صنایع معدنی در این استان است.

راه‌اندازی معادن ارزشمند یزد

این فعال معدنی شناسایی ذخایر استان یزد را اقدامی مهم در جهت توسعه بخش معدنی کشور توصیف و در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بیش از ۵ سال پیش اقدامات شرکت دانش‌بنیان کانسنگ سرخ آرارات در جهت شناسایی و اکتشاف بخشی از معادن استان یزد آغاز شد. پس از مطالعاتی دقیق و مستمر، اطلاعاتی دال بر غنی بودن این منطقه از معادن ارزشمند به‌دست آمد.

افصحی ادامه داد: از همان ابتدای کار که در مرحله شناسایی و اکتشاف قرار داشتیم، با یک تیم بسیار قوی ۱۰۰ نفره فعالیت بر محدوده‌های معدنی استان یزد را آغاز کرده و امروز بعد از گذشت ۵ سال، به مرحله استخراج و بهره‌برداری از ۴ معدن رسیده‌ایم.

به گفته افصحی با راه‌اندازی ۴ معدن یادشده به صورت مستقیم برای ۵۰۰ تن و به صورت غیر‌مستقیم برای ۲۰۰۰ نفر فرصت شغلی ایجاد خواهد شد. افصحی همچنین سرمایه مورد نیاز برای فاز اول راه‌اندازی و فعالیت این معادن را ۵۰ میلیارد تومان عنوان کرد که به گفته او پس از گذشت ۶ ماه از فعالیت معادن یاد‌شده، سرمایه‌گذاری صورت گرفته قابل برگشت است.

مدیرعامل گروه معدنی آرسس با بیان آنکه ۴ معدن غنی یاد‌شده در مرحله استخراج قرار گرفته‌اند تصریح کرد: ۴ معدن یادشده در استان یزد که در مرحله بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، غنی از مواد ارزشمندی از جمله نقره، طلا، پلاتین، سرب، روی و... بوده که علاوه‌بر تامین نیاز داخلی امکان صادرات و ارزآوری گسترده آنها نیز وجود دارد. همچنین این معادن سرشار از عناصر نادر خاکی از جمله مولیبدن هستند. مولیبدن یک عنصر خاکی نادر است که کاربردی وسیع آن همواره در صنایع صنایع فولادی، شیمیایی و صنایع های‌تک جهان از جمله صنایع هوافضا مشاهده می‌شود.

بومی‌سازی فناوری جداسازی

به گفته این فعال معدنی، یکی از ضعف‌های کشور در توسعه معادن و صنایع معدنی، نبود فناوری و دانش فنی جدا‌سازی عناصر نادر خاکی از یکدیگر است؛ به این معنی که در هنگام فرآیند جدا‌سازی عنصری از عنصر دیگر، اغلب به عنصر سوم آسیب رسیده و از بین می‌رود.

مدیرعامل گروه معدنی آرسس به اقدامات این گروه در ارتباط با حل مشکل یادشده گفت: برای جلوگیری از آسیب به عنصر سوم هنگام فرآیند جداسازی عناصر نادر خاکی از یکدیگر، شرکت کانسنگ سرخ آرارات اقدام به واردات و بومی‌سازی دانش فنی جداسازی عناصر از کشور چین کرده و در این زمینه نیز تفاهمنامه‌های متقابلی میان شرکت آرسس و یک شرکت بزرگ چینی به امضا رسیده است.

افصحی در ادامه با اشاره به آنکه بومی‌سازی این دانش فنی برای نخستین‌بار در کشور اتفاق می‌افتد، گفت: در شرکت کانسنگ سرخ آرارات و برای نخستین‌بار، فلز محتوا رو از دل خاک بیرون آورده و ضمن جداسازی تمامی عناصر نادر خاکی از یکدیگر، وارد چرخه تولید مواد معدنی و صنایع مرتبط می‌شوند.