تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد ذخیره‌سازی گاز برای تأمین گاز پایدار در دوره سرد سال امری اجتناب ناپذیر است.نیمه در آبان وزارت نفت «شیوه‌نامه جذب سرمایه‌گذار به منظور افزایش پایداری تأمین گاز طبیعی» را به صنایع ابلاغ کرد. در این شیوه نامه اولویت با مشترکان عمده، مانند نیروگاه‌ها و صنایع بوده که این دست از مصرف‌کنندگان می‌توانند با نصب تجهیزات لازم، نسبت به ذخیره گاز برای دوران پرمصرف اقدام کنند. اما ظاهرا این سازکار با استقبال صنایع همراه نبوده و پیشنهاد صنایع را ترغیب به ذخیره‌سازی گاز نکرده است.

راهکار وزارت نفت برای جلوگیری از قطع گاز صنایع

در سال‌های اخیر ناترازی گاز باعث محدودیت‌های سوختی برای صنایع می‌شد اما اخیرا امکان ذخیره‌سازی گاز برای صنایع فراهم شده است که این امر می‌تواند راهکاری برای جلوگیری از قطع گاز صنایع باشد. برخی معتقدند ذخیره‌سازی گاز را می‌توان بهترین گزینه برای جبران ناترازی گاز و کاهش آلودگی هوا در زمستان دانست از یک سو دی اکسید کربن کاهش پیدا می‌کند و از سوی دیگر کمبود گاز صنایع و نیروگاه‌ها برطرف خواهد شد. براساس آمار، مصرف گاز در سال ۱۴۰۱ به حدود ۲۴۲ میلیارد مترمکعب رسیده که معادل مصرف روزانه ۶۶۳ میلیارد مترمکعب است. این اعداد نشان می‌دهد که مصرف این سوخت در سال گذشته رشد حدود ۳ میلیارد مترمکعبی معادل ۱.۵ درصدی را به ثبت رسانده است. بخش مهمی از رشد مصرف گاز در بخش خانگی و صنایع رخ داده است.

ظرفیت ذخیره‌سازی گاز کمتر از یک درصد است

مصطفی نخعی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در رابطه با پیشنهاد وزارت نفت و واکنش صنایع به دستورالعمل ذخیره‌سازی گاز گفت: صنایع جزو عمده‌ترین بخش‌هایی هستند که به گاز نیاز دارند و در زمستان‌ها با ناترازی گاز و بالا رفتن گاز در بخش خانگی با افت فشار و قطعی و تعطیلی مواجه می‌شوند.

نخعی در گفت‌وگو با مهر ادامه داد: صنایع در کشورهای پیشرفته دنیا به سمت صنعت ذخیره‌سازی گاز رفته‌اند تا در فصول گرم سال گاز را ذخیره و در فصول سرد سال از آن استفاده کنند. با این سازکار سوخت گاز برای صنایع خیلی ارزان‌تر تمام می‌شود و از ضرردهی و تعطیلی خطوط تولید در فصل سرد سال جلوگیری می‌کند.

نخعی با انتقاد از جدی گرفته نشدن پیشنهاد ذخیره‌سازی گاز اضافه کرد: ایران جزو معدود کشورهای دارای ذخایر گازی در دنیا است و این درحالی است که ذخایر ذخیره‌سازی گاز در کشور ما خیلی محدود است.

وی ادامه داد: متوسط ذخیره‌سازی گاز در دنیا حدود ۱۰ درصد است و ذخیره‌سازی گاز کشورهای توسعه یافته و مصرف‌کننده گاز مثل کشورهای اروپایی و یا کشورهای تولید‌کننده گاز مثل کانادا و قطر بالای ۲۰ درصد از مصرف سالانه است. این نسبت در ایران کمتر از یک درصد است.

به گفته نخعی کشور ما در فصول گرم سال گاز مازاد دارد که می‌تواند این گاز مازاد را به جای صادرات یا عدم برداشت گاز، به سمت اعطای این گاز به صنایع در قالب‌های مختلف از جمله CNG، LPG، LNG و گاز طبیعی در اختیار صنایع دارای مخازن ذخیره‌سازی قرار دهد.

وی ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در ایران را کمتر از ۱ درصد خواند و گفت: با وجود ظرفیت‌های فراوان در این موضوع کار خاصی را انجام نداده‌ایم و در صورت ایجاد ظرفیت ۱۰ درصدی برای ذخیره‌سازی، می‌توان بخش قابل توجهی از نیاز گازی در فصل سرد سال را مرتفع کرد. این عضو کمیسیون انرژی مجلس بیان کرد: در همین راستا در ابتدای امسال، به تمامی صنایع دارای کمبود گازی در فصل زمستان اطلاع داده شد که در صورت سرمایه‌گذاری در جهت ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گاز، گاز طبیعی یا CNG و LPG، LNG در اختیار آنها قرار خواهد گرفت. برای صنایع نیز در صورت سرمایه‌گذاری در ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گاز مشوق‌های متنوعی در نظر گرفته شد، اما تا کنون اقدام خاصی در این حوزه صورت نگرفته است.

نخعی خاطرنشان کرد: بحث ذخیره‌سازی در اشل بزرگ و میادین زیر زمینی شرایط خاص خود را دارد ولی صنایع می‌توانند از طریق راه‌اندازی مینی ال ان جی‌ها نسبت به ذخیره‌سازی گاز اقدام کنند. هرچند که برای اجرای دستورالعمل یاد شده اقداماتی توسط بخش خصوصی آغاز شده ولی هنوز مینی ال ان جی راه‌اندازی شده در داخل کشور نداریم.

به گفته نخعی مینی ال ان جی‌ها می‌توانند نیاز گاز صنایع در زمان افزایش مصرف و شدت ناترازی انرژی را برطرف کنند و مانع از سهمیه‌بندی یا قطع گاز شوند که در ادامه بر روند تولید و نرخ تمام شده کالا موثر است.

تاثیر قطعی گاز بر نرخ تمام شده محصولات

حاجی دلیگانی هم می‌گوید شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز بایستی انبارهای ذخیره گاز به اندازه کافی تأسیس می‌کردند زیرا تنها راه ذخیره‌سازی گاز همین است. اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد و تنها راه جبران ناترازی گاز در زمستان‌ها مخصوصاً برای صنایع ذخیره‌سازی گاز است.

حاجی دلیگانی با اشاره به اینکه ذخیره‌سازی گاز امری هزینه‌بر اما الزام‌آور است، خاطرنشان کرد: یا باید میزان تولید را به حدی بالا ببریم که در زمان پیک مصرف با کمبود روبه‌رو نشویم و یا اینکه در دوران مازاد تولید با ذخیره‌سازی، در دوره پیک مصرف از این گاز استفاده کنیم.

حاجی دلیگانی ادامه داد: قطع یا سهمیه‌بندی گاز صنایع در شرایط شدت ناترازی زمستان بر روی نرخ تمام شده محصولات تأثیرگذار است. در فرآیند تولید، صنایع از سهمیه‌بندی و قطع گاز دچار زیان مالی می‌شوند و برای جبران زیان نرخ تمام شده کالای تولیدی را افزایش می‌دهند. در این مسیر در صورت عدم تامین گاز، صنایع از سوخت جایگزین مازوت استفاده می‌کنند که نتیجه‌ای جز افزایش آلودگی هوا ندارد.

حاجی دلیگانی گفت: در برنامه هفتم توسعه نیز موضوع ذخیره‌سازی گاز توسط صنایع مطرح و تصویب شده، آیین‌نامه آن نیز از سوی دولت به صنایع ابلاغ شده و تسهیلات لازم برای اجرا نیز اختصاص یافته است. براساس برنامه صنایعی که در حوزه ذخیره‌سازی گاز سرمایه‌گذاری کنند، می‌توانند گاز را با نرخ پایین در تابستان‌ خریده و در زمستان در صورت نیاز استفاده کنند.

وی افزود: با توجه به ایجاد این امکان برای صنایع و مصوبه برنامه هفتم توسعه، تعلل و تاخیر صنایع در این حوزه به ضرر خودشان بوده و آسیب می‌بینند.

این عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با تاکید بر اهمیت ذخیره‌سازی گاز توسط صنایع گفت: در زمستان‌ها همیشه صنایع با مشکل ناترازی گاز مواجه هستند و به همین دلیل گاز مصرفی آنها در مقاطعی قطع می‌شود و تولید با مشکل روبه‌رو می‌شود، در صورتی که اگر در ذخیره‌سازی گاز سرمایه‌گذاری کنند، یک اقدام دو سر سود برای آنها است.

حاجی دلیگانی خاطرنشان کرد: سال‌هاست که صنایع در کشورهای اروپایی برای حل مشکل کمبود گاز به سمت ذخیره‌سازی گاز رفته‌اند و هم اکنون تمام نیاز گاز زمستان‌ها از محل مخازن ذخیره‌سازی گاز تأمین می‌شود.

نیازمند ۲۰ مخزن ذخیره‌سازی گاز هستیم

رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تهران در رابطه با ذخیره‌سازی گاز توسط صنایع و لزوم حرکت صنایع به این سمت برای جلوگیری از ناترازی انرژی به مهر گفت: مدل‌های توسعه و نگهداشت در موضوع گاز مشخص است و یکی از این روش‌ها ذخیره‌سازی گاز در فصول گرم سال برای استفاده در فصول سرد سال است.

پدیدار با انتقاد از بی‌برنامگی دولت در توسعه شبکه گاز رسانی کشور گفت: شرکت ملی گاز ایران یک میلیون انشعاب جدید گاز داده که این نشان دهنده عدم برنامه‌ریزی شرکت ملی گاز برای هدایت سیستمی است. ضرورتی ندارد به همه روستاها حتی روستاهای صعب‌العبور گاز رسانی شود بلکه بهتر است به آنها سیستم‌های دیگری برای گرمایش بدهیم.به گفته وی ناترازی گاز ناشی از رفتارهای ناموزون در تولید، توزیع و مصرف گاز است.

پدیدار اضافه کرد: برای ذخیره‌سازی گاز نیازمند ۲۰ مخزن هستیم ولی درحال‌حاضر فقط ۳ مخزن داریم. رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تهران افزود: دولت آیین‌نامه این موضوع را به صنایع ابلاغ کرده و از آنها خواسته که به سمت ذخیره‌سازی گاز حرکت کنند و تسهیلات لازم را هم در اختیار آنها گذاشته است ولی تاکنون هیچ آماری نداریم که صنایع به این سمت رفته‌اند یا خیر. با این حال قطعاً با فراهم شدن زمینه لازم دولت باید به این سمت برود.

سخن پایانی

ذخیره‌سازی گاز را می‌توان بهترین گزینه برای جبران ناترازی گاز و کاهش آلودگی هوا در زمستان دانست از یک سو دی اکسید کربن کاهش پیدا می‌کند و از سوی دیگر صنایع و نیروگاه‌ها با قطعی خوراک دست و پنجه نرم نمی‌کنند. «شیوه‌نامه جذب سرمایه‌گذار به منظور افزایش پایداری تأمین گاز طبیعی» نیز به صنایع ابلاغ شده و صنایع می‌توانند با نصب تجهیزات لازم، گاز ذخیره کنند. این درحالی است که به علت نرخ بالای ذخیره‌سازی گاز، تا کنون صنایع زیر بار اجرای این پیشنهاد نرفته‌اند.