ابزاری نوین برای مدیریت هوشمند بازار
وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌دنبال آن است که با ارائه راهکارهای جدید زمینه تنظیم بازار کالاهای فلزی را فراهم کند. بخشی از این سازکارها به امکان انعقاد قراردادهای بلندمدت اختصاص دارد و بر همین اساس نیز تاکیدشده معاملات کشف پرمیوم در بورس کالا راه‌اندازی شود و واحدهای تولیدی تا ۵۰ درصد تولید سالانه خود را برای افق ۶ تا ۱۲ ماهه به این روش عرضه کنند تا بدین‌ترتیب فرصتی برای برنامه‌ریزی صادراتی این واحدها فراهم شود. در همین حال با بهره‌گیری از این ابزار نوین مالی و در سایه انعقاد قراردادهای بلندمدت میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان صنایع معدنی، بخشی از دغدغه‌های تولید برطرف شود. در همین راستا، ۳ قرارداد جدید برای فولاد و آلومینیوم به فهرست عرضه‌های کشف پرمیوم در بورس کالا افزوده خواهد شد. برای بررسی این موضوع با فعالان بخش معدن و صنایع معدنی گفت‌وگو کرده‌ایم. بسیاری از تولیدکنندگان در حوزه‌های یادشده هنوز با سازکار این معاملات آشنایی کامل ندارند و نمی‌دانند بهره‌گیری از این ابزار نوین با توجه به بی‌ثبات حاکم بر اقتصاد کشور، چه میزان کارآیی دارد.
ابزاری نوین برای عرضه فلزی‌ها
ابوذر انصاری، کارشناس بازار کالایی در گفت‌وگو با صمت و درباره عرضه‌های جدید آلومینیوم و فولاد در قالب عرضه‌های کشف پریمیوم در بورس کالا، اظهارکرد: کشف پرمیوم، قراردادی در بازار فیزیکی بورس کالای ایران است که به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند در زمان مشخصی در آینده کالا را براساس قیمت نهایی (در زمان معامله نهایی در آینده) معامله کنند. این قرارداد براساس فرمول مشخصی بر مبنای قیمت‌های مرجع و پرمیوم کشف‌شده در بازار منعقد می‌شود.
وی افزود: در این قرارداد به جای اینکه قیمت در آینده عدد مشخصی بین دو طرف باشد، یک فرمول است که از سوی عرضه‌کننده پیشنهاد می‌شود و پرمیوم آن در بورس مورد چانه‌زنی قرار می‌گیرد. این فرمول از ۲ جز اصلی قیمت مبنا و پرمیوم تشکیل شده است. منظور از قیمت مبنا، مرجع قیمتی است که در زمان انتشار اطلاعیه اعلام می‌شود. پرمیوم نیز مقداری است که در مکانیسم حراج کشف می‌شود. درواقع پرمیوم، مبلغ یا درصدی است که با هدف محاسبه قیمت نهایی به قیمت مبنا اضافه یا از قیمت مبنا کسر می‌شود.
انصاری در تشریح خلاصه‌ای از فرآیند زمانی انجام قرارداد کشف پرمیوم گفت: شرایط بدین‌صورت است که در گام نخست، عرضه‌کننده محصول باید تضامین موردنظر را تامین و اطلاعیه را به بورس کالا ارسال کند. در ادامه اطلاعیه عرضه توسط بورس کالا منتشر می‌شود. سپس از متقاضیان خرید، تضمینی دریافت و معاملات کشف پرمیوم با مکانیسم حراج انجام می‌شود. مرحله بعد به تسویه قرارداد کشف پرمیوم با واریز پیش‌پرداخت معامله نهایی و تعدیل تضامین از سوی مشتریان انجام می‌شود. محاسبه قیمت نهایی و تعدیل تضامین، عرضه و ثبت معامله نهایی و تسویه قرارداد توسط خریدار در مراحل بعدی این فرآیند هستند. گام آخر این قرارداد نیز به تحویل کالا از سوی فروشنده اختصاص دارد.
این کارشناس بازار کالایی در ادامه خاطرنشان کرد: عرضه کشف پرمیوم در حال حاضر برای محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی کاربرد دارد. البته در روزهای نخست تعریف این ابزار با استقبال فعالان صنعتی روبه‌رو نبود اما در ادامه و با روشن شدن مزیت‌های این روش جدید، مورداستقبال فعالان صنعتی قرار گرفت. در حال حاضر مقررشده از این ابزار جدید برای معامله فلزات در بورس کالا نیز بهره گرفته شود.
انصاری پیش‌بینی‌پذیری آینده را یکی از عوامل موثر در عملکرد فعالان صنعتی و تولیدکنندگان دانست و گفت: هرچه شرایط آینده قابل لمس‌تر باشد، تولیدکنندگان و فعالان صنعتی امکان برنامه‌ریزی را برای آینده خود می‌یابند و روند کاری آنها بهبود خواهد یافت. حال بهره‌مندی از معاملات کشف پرمیوم این امکان را برای تولیدکنندگان در حلقه‌های گوناگون تولید زنجیره صنایع معدنی فراهم می‌کند.
وی افزود: معاملات بلندمدت برای فروش انواع کامودیتی‌ها در بورس‌های کالایی دنیا سال‌هاست رواج دارد. در همین حال تولیدکنندگان و فروشندگان از مزایای این‌گونه قراردادها بهره‌مند می‌شوند. حال فرصتی فراهم شده تا تولیدکنندگان در ایران نیز از این شرایط منتفع شوند.
در طول سال‌های گذشته که خریدوفروش فلزات در بورس کالا آغازشده، معاملات هفتگی انجام می‌شده است. شرایط خریدوفروش و قیمت‌های پایه نیز هر هفته تعیین می‌شود. طبیعتا در چنین فضایی، امکانی برای برنامه‌ریزی وجود ندارد؛ درنتیجه تجدیدنظر در شرایط ضروری به‌نظر می‌رسد.
البته بی‌ثباتی اقتصادی حاکم بر اقتصاد کشور نیز در این فضا اثرگذار بوده است. در وضعیت موجود نمی‌توان برآیندی کلی از آینده ارائه داد؛ در همین حال، امکانی برای پیش‌بینی روزهای آتی وجود ندارد. حال امید می‌رود در شرایط جدید، بستری برای تغییر فراهم شود.
این کارشناس بازار کالایی در ادامه خاطرنشان کرد: برای عرضه آلومینیوم و فولاد در قالب جدید، قیمت‌های آتی ثابت نیستند، بلکه با توجه به زمان تحویل و براساس فاکتورهایی از پیش تعیین‌شده مشخص می‌شوند. به‌عنوان مثال، مقررشده نرخ فروش فولاد براساس میانگین موزون ۳ قبلی آن تعیین می‌شود.
وی درباره شرایط ویژه کشور و کمبودهای ناگهانی برق که در دوره‌ای مانع تولید صنعتگران شد و احتمال تداوم آن در سال‌های آتی که مانع اجرای احتمالی تعهدات تولید در این قراردادها می‌شود، گفت: در قراردادی که میان عرضه‌کنندگان و خریداران منعقد می‌شود، این مسائل موردتوجه هستند و شرایط ویژه مدنظر قرار داده خواهد شد.
سازکاری جدید برای آینده
علی‌محمد زمانی، مدیرعامل شرکت صبا فولاد زاگرس در گفت‌وگو با صمت و درباره آغاز معاملات کشف پرمیوم برای فولاد گفت: با بهره‌مندی از این سازکار جدید، امکان معامله فولاد و محصولات تولیدشده در این زنجیره در قالب معاملات آتی فراهم می‌شود.
وی با تاکید بر این نکته که تجربه فروش انواع کامودیتی‌ها در بورس‌های کالایی جهان رواج دارد، خاطرنشان کرد: با این وجود، نبود ثبات در شرایط اقتصادی کشور و چالش‌های ساختاری حاکم بر این فضا موجب شده معاملات آتی در بازارهای کالایی و فلزی کشور موردتوجه نباشند. یعنی فرصتی برای بهره‌مندی از مزیت‌های این سازکار وجود نداشته است.
مدیرعامل شرکت صبا فولاد زاگرس در ادامه افزود: علاوه بر این باید تاکید کرد که هنوز سازکار این‌گونه معاملات برای فعالان صنعتی به‌درستی ارائه نشده است. البته برخی از فعالان بازار فولاد در همین هفته جلساتی را با کارگزاران بورس کالا در این زمینه برگزار کرده‌اند اما هنوز شرایط مشخص و شفاف نیست؛ یعنی مشخص نیست چه سطحی از معاملات فولاد و محصولات با چه کلاسی در این قالب عرضه و فروخته می‌شود. بر همین اساس و با توجه به ابهاماتی که در این روند وجود دارد و اینکه این ابزار جدید برای فعالان بازار شناخته شود و بتوانند از آن استفاده کنند، زمان‌بر خواهد بود. کما اینکه موضوعاتی مانند کشف قیمت کالا در بورس کالا و بهره‌مندی از سایر ابزارهای نوین در این بستر نیز زمان‌بر بود.
انصاری گفت: همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، کشور در شرایط بی‌ثباتی از منظر اقتصادی قرار دارد و همین موضوع مانعی در مسیر بهره‌مندی از این ابزار به‌شمار می‌رود. در چنین شرایطی، از یک‌سو شاهد نوسانات قیمتی تحت‌تاثیر بی‌ثباتی‌های اقتصادی حاکم بر فضای کشور، کاهش ارزش پول ملی، تورم و رکود هستیم و از سوی دیگر، دخالت‌های موردی سیاست‌گذاران در روند عرضه، تقاضا، قیمت‌گذاری و فروش محصولات قابل‌توجه است. همین نبود ثبات و شرایط یادشده،جذابیت معاملات آتی را در کشور ما کم می‌کند.
این فعال صنعت فولاد با اشاره به ریسک‌هایی که در مسیر فعالیت صنعتگران وجود دارد، افزود: فعالان صنعت فولاد از ابتدای سال جاری با چالش‌های جدی و خطرات دور از انتظاری همچون کمبود برق روبه‌رو بوده‌اند. این کمبود، زمینه توقف تولید صنعتگران را برای یک بازه زمانی نه‌چندان کوتاه‌مدت فراهم کرد. البته قطعی برق در تابستان پایان کار نبود و از چند هفته پیش صحبت‌هایی درباره قطع گاز در فصل زمستان مطرح می‌شود. این کمبودهای زیرساختی از بی‌توجهی به روند توسعه انرژی در کشور نشأت می‌گیرد و رفع آن چند سالی زمان می‌برد. در چنین فضایی، برنامه‌ریزی برای تولید در ماه‌های آینده، آن‌قدرها هم ممکن به‌نظر نمی‌رسد. درواقع هر زمان تهدیدی روند تولید برای فولادسازان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. با این وجود، اگر مشکلات ساختاری موردبحث پیش نیاید، تولیدکنندگان و فروشندگان می‌توانند برای تولید خود برنامه‌ریزی کنند و در مجموع ماهیت ابزار یادشده مثبت ارزیابی می‌شود.
سخن پایانی
بهره‌مندی از معاملات بلندمدت برای فروش انواع کامودیتی‌ها سال‌هاست در بورس‌های کالایی جهان رواج دارد و تولیدکنندگان و فروشندگان از مزایای این‌گونه قراردادها بهره‌مند می‌شوند. اما این ابزارهای نوین با توجه به بی‌ثبات حاکم بر اقتصاد کشور آن‌طور که باید موردتوجه قرار نگرفته و نتوانسته‌اند سهمی از معاملات بازارهای کالایی را به خود اختصاص دهند. در موقعیت کنونی وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌دنبال آن است تا با استفاده از ابزارهای نوین مالی بازار سرمایه در مدیریت هوشمند بازارهای کالایی و رفع دغدغه‌های تولید، انعقاد قراردادهای بلندمدت میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان صنایع معدنی را از چهارشنبه این هفته در قالب قراردادهای کشف پریمیوم در بورس کالا آغاز کند. در ابتدای کار فولاد و آلومینیوم در قالب جدید عرضه می‌شوند و بدین‌ترتیب فعالان این صنایع امکان بهره‌مندی از مزایای این معاملات را دریافت می‌کنند. تضمین خریدوفروش در آینده، برنامه‌ریزی برای خریدوفروش در یک رنج قیمتی خاص و همچنین برنامه‌ریزی برای تولید از مهم‌ترین مزیت‌های بهره‌مندی از این روش جدید است. با این وجود، انتقادهایی هم به آغاز به‌کار این سازکار جدید مطرح است، ازجمله آنکه فعالان صنایع معدنی هنوز با چندوچون کار آشنا نیستند و آموزش کافی در این زمینه به آنها ارائه نشده است.
