ظرفیتی رو به زوال
رسیدن به بازارهای گسترده جهانی، مستلزم حرکت به‌سوی اقتصاد باز، بکارگیری استراتژی‌های جهش صادراتی و نگاه مدبرانه به نیازها و خواسته‌های مشتریان گوناگون در بازارهای مختلف است و توفیق در دستیابی به این هدف حضور پررنگ بخش خصوصی و دولتی در بازارهای مختلف را می‌طلبد.
یکی از مهم ترین دستاوردهای برگزاری نمایشگاه ارتباطات موثر، گسترده و پایداری است که بین تجار و فعالان اقتصادی در نمایشگاه ها شکل می گیرد و منجر به همکاری های گسترده و بلندمدت می شود؛ همکاری هایی که می تواند به توسعه صادرات و تبادلات علمی، تجاری، فناوری و حتی فرهنگی کمک کند. به طور کل شناخت درست از فرهنگ مصرفی، نیازها، ذائقه و سلایق مشتریان کشورهای هدف از جمله دستاوردهای مثبت هر نمایشگاه بین المللی است که نیاز به درایت کافی و فرصت سنجی مشارکت کنندگان در نمایشگاه دارد. با این وجود مدت هاست فعالان تجاری ما از عملکرد ضعیف دولت در برگزاری نمایشگاه های داخلی و نبود حمایت برای شرکت در نمایشگاه های خارجی گله مند هستند. صمت در این گزارش به مناسبت روز جهانی صنعت نمایشگاهی که مصادف با ۱۷ خرداد است به بررسی نقش صنعت نمایشگاهی در بازاریابی و بازارسازی پرداخته است.
نقش بسیار مهم نمایشگاه ها
نمایشگاه بین المللی، محلی است که در آن تولیدکنندگان به عرضه و نمایش کالا می پردازند. نمایشگاه یک صنعت است و اغلب شرکت ها با هدف نمایش کارآیی کالا و تولیدات خود در نمایشگاه حضور می یابند تا از این طریق بازارهای جدید را شناسایی کنند. نمایشگاه ها یکی از ابزارهای مهم تبلیغات و بازاریابی محسوب می شوند و نقش بسیار مهمی در معرفی کالاها و خدمات و محصولات به ویژه محصولات استراتژیک هر کشور دارند و در نهایت در توسعه صادرات نقش کلیدی ایفا می کنند. در واقع نمایشگاه یکی از ابزارهای بازاریابی است که می تواند در خدمت صادرات کشور قرار گیرد و نمایشگاه بین المللی به عنوان یک مکمل و راه حل مناسب برای توسعه صادرات غیرنفتی مطرح است؛ بر همین اساس شرکت های موفق و بزرگ دنیا حضور در نمایشگاه بین المللی را فرصت طلایی برای ایجاد ارتباط، اطلاع رسانی و پیشبرد فروش می دانند. حضور شرکت ها در نمایشگاه های بین المللی می تواند بر فروش، جذب مشتری، ایجاد نام و شهرت تجاری، تبلیغات برای محصولات شرکت و همچنین افزایش حجم مبادلات تاثیر داشته باشد؛ به بیانی دیگر نمایشگاه را می توان تبلیغ زنده نامید، زیرا در نمایشگاه عواملی چون تولیدکننده، توزیع کننده و مصرف کننده کالا و خدمات در یک زمان و مکان مناسب گرد هم می آیند. همچنین برگزاری نمایشگاه موجب افزایش سطح اطلاعات و دانش عمومی، علمی و فنی بازدیدکنندگان می شود. با این حال عملکرد ضعیف ایران در صنعت نمایشگاه به ویژه شرکت در نمایشگاه های خارجی، موضوع آشکاری است که بر هیچ کس پوشیده نیست. یکی از نمونه های این عملکرد ضعیف «اکسپو دوبی» است که در این نمایشگاه نه تنها هیچ یک از طرح های پیش بینی شده اجرا نشد، بلکه آنچه در این غرفه موجود بود نیز با تغییر مدیریت های پاویون ایران کم و کمتر شد.
در ایران چیزی به نام صنعت نمایشگاهی نداریم
محمدرضا مودودی، کارشناس تجاری و فعال اقتصادی درباره نقش نمایشگاه ها در بازارسازی و توسعه روابط بین الملل به صمت گفت: برای توسعه همکاری های بین المللی و پیشرفت در حوزه تجارت خارجی نیازمند برخی ابزار و زیرساخت هستیم که یکی از مهم ترین این ابزارها که در دنیا نیز مرسوم است نمایشگاه ها است. نمایشگاه ها هر اندازه که عمیق تر و دارای جامعیت بیشتری در سطح جهان باشند، رونق تجارت را حتمی تر خواهند کرد. در واقع صنعت نمایشگاهی کشور به عنوان ویترین و ابزار معرفی توانمندی های تولیدی و صادراتی کشور از جایگاه ویژه ای برخوردار است و باید همچون گذشته از این ظرفیت به نفع صادرات و تبادل تکنولوژی و دانش فنی روز بهره برد.
وی با اشاره به تاثیرات مثبت حضور در نمایشگاه های بین المللی اظهار کرد: شرکت ها با حضور در نمایشگاه با شرکت های رقیب آشنا می شوند، همچنین می توانند یک رابطه مستقیم با مشتریان بالقوه و بالفعل خود برقرار کنند و در مقابل هرچه حضور کمتری در نمایشگاه های بین اللملی داشته باشند به مراتب کمتر دیده خواهند شد و کمترین تعاملات شکل خواهد گرفت و در نتیجه رابطه لازم برای توسعه بازارها را برقرار نخواهند کرد.
کاهش کیفیت صنعت نمایشگاهی
مودودی با انتقاد از کم وکاستی ها در برگزاری نمایشگاه های داخلی بیان کرد: متاسفانه هنوز در ایران چیزی به نام صنعت نمایشگاهی نداریم، این در حالی است که به واسطه ظرفیت های بالا و زیرساخت های ایجادشده در طول سال های گذشته شرکت های توانمندی در حوزه برگزاری نمایشگاه، تولید و تجارت شکل گرفته اند؛ با این وجود هر روز به بهانه های مختلف از کیفیت صنعت نمایشگاهی کاسته می شود و در نهایت نیز نمایشگاه ها تبدیل به نمایشگاه های محلی می شوند که در ایونت های جهانی جایی ندارند.
شعارهای بی حاصل!
این کارشناس تجاری و فعال اقتصادی با اشاره به اهمیت دسترسی و محل اقامت در برگزاری نمایشگاه ها گفت: در حوزه نمایشگاهی یکی از زیرساخت های مهم، محل برگزاری نمایشگاه است که متاسفانه در کشور ما تا امروز حتی یک خط مترو به نمایشگاه بین المللی کشیده نشده است. ایجاد این زیرساخت برای کوتاه کردن مسیر و دسترسی راحت تر ضروری است. محل و شرایط اقامت شرکت کنندگان بخش مهم دیگری در برگزاری نمایشگاه ها است. با این حال ما در بخش هتلداری به ویژه در تهران، آن طور که باید قوی نیستیم و به دنبال برگزاری هر نوع ایونتی در تهران با چالش کمبود اقامتگاه روبه رو می شویم. وی با بیان اینکه مدت هاست تعاملات بین المللی ما خلاف شعارهای مطرح، هر روز کمتر می شود، افزود: آمارهای یک دهه گذشته حاکی از این است که میزان صادرات ما تقریبا ثابت مانده است. این امر نشان دهنده این است که فعالیت چشمگیر و اثربخشی در حوزه تجارت خارجی نداریم و مشارکت ایران در نمایشگاه های بین المللی بسیار ضعیف است. این مسئله در آینده خطرناک است و می تواند انگیزه فعالان اقتصادی را از بین ببرد، چراکه با کاهش ارزآوری و آسیب به اشتغال و تولید همراه است. برای نمونه مقرر شده یک درصد از محل واردات محصولاتی غیر از کالای اساسی یا دارو، برای حمایت از فعالان تجاری برای شرکت در نمایشگاه ها به سازمان توسعه تجارت داده شود. سال هاست که گمرک این یک درصد را دریافت و به جای سازمان توسعه تجارت به خزانه دولت واریز می کند. در واقع این مبالغ به نام صادرات گرفته و به جای دیگر ارسال می شود.
راهکار چیست؟
مودودی در بیان راهکارهایی برای توسعه صنعت نمایشگاهی اظهار کرد: اگر واقعا به دنبال توسعه صنعت نمایشگاهی هستیم باید آن را از دخالت های دولتی نجات دهیم و بخش خصوصی توانمندی را در این حوزه ایجاد کنیم. بهترین روش این است که از طریق سرمایه گذاری مستقل از شرکت های بزرگ نمایشگاهی برای توسعه زیرساخت و نرم افزار در این بخش، دعوت کنیم. همچنین دولت باید بسترسازی هایی را انجام دهد و شاخص هایی را تعریف کند که براساس آن شرکت های توانمند شکل بگیرند. در نتیجه این روند شاخص های شرکت های داخلی به شرکت های خارجی نزدیک می شود و این شرکت ها می توانند با حضور در نمایشگاه های خارجی اثربخش باشند. با این وجود متاسفانه برخی از افراد به صنعت نمایشگاهی به شکل یک قلک نگاه می کنند که در نتیجه این روند در سال های آینده باید از صنعت نمایشگاهی به عنوان یک صنعت ضعیف یاد کرد، نه صنعتی که نیروی محرکه تولید و تجارت کشور باشد. همچنین باید فرهنگ پیشرفته نمایشگاهی را در کشور پیاده کنیم، اما متاسفانه در این بخش به فرهنگ بومی خود که توسعه یافته نیست، تکیه کرده ایم.
نقش مهم در تحریم ها
این کارشناس تجاری و فعال اقتصادی با اشاره به تاثیر تحریم ها بر صنعت نمایشگاهی گفت: در شرایط تحریم، نقش نمایشگاه ها بیش از هر زمان دیگری حائزاهمیت می شود و این طلایه داران و پرچمداران توسعه صنعتی و صادراتی کشور باید بتوانند از تمام ابزارهای موثر در جهت معرفی بهینه صنایع و محصولات ایرانی به دنیا به نحو مطلوب بهره بگیرند.
شرکت در نمایشگاه های خارجی موثرتر از داخلی است
مسعود دانشمند، فعال اقتصادی درباره نقش نمایشگاه ها در بازارسازی و بازاریابی به صمت گفت: نخستین موضوع مهم در برگزاری نمایشگاه، هدف است. باید بدانیم که هدف ما از برگزاری نمایشگاه چیست و چگونه می توان به این اهداف دست یافت؟ برای بررسی میزان دستیابی به اهداف تعیین شده، بهتر است به آمار بازدیدکنندگان خارجی نمایشگاه های اخیر و قراردادهای تنظیم شده نگاه کنیم که خود نشان دهنده عدم موفقیت کشور در برگزاری نمایشگاه ها است. در واقع هدف از برگزاری و شرکت در نمایشگاه این است که کالای خود را معرفی و بازار هدف برای آن پیدا کنیم که متاسفانه ما در این موضوع موفق نیستیم. وی با بیان مشکلات موجود اظهار کرد: اگر قرار است با برگزاری نمایشگاه بازارهای خارجی برای محصولات یا خدمات خود به دست بیاوریم، باید امکانات تردد خارجی ها را فراهم کنیم. باید یک سیاست کلی ترتیب داد که موجب جلب اعتماد فعالان اقتصادی بین المللی شود، اما در حال حاضر هیچ امکاناتی از پروازهای خوب تا محل اقامت وجود ندارد. بهتر این است که فعالان اقتصادی به جای اتلاف وقت خود در نمایشگاه های داخلی، در تمام نمایشگاه های خارجی شرکت کنند. تولیدکنندگان داخلی اگر کالاهای خود را در نمایشگاه های خارجی عرضه کنند، نتیجه بهتری خواهند گرفت، چراکه شرایط و استقبال از این نمایشگاه ها بیشتر است.
دولت سنگ اندازی نکند
دانشمند در انتقاد به خواسته برخی فعالان اقتصادی مبنی بر پرداخت هزینه های شرکت در نمایشگاه های خارجی ازسوی دولت گفت: اگر قرار است شرکت ها در نمایشگاه های خارجی حضور یابند و منافع آن را به دست بیاورند، باید هزینه آن را نیز خودشان تقبل کنند. چرا باید هزینه شرکت کردن بخش خصوصی در یک نمایشگاه خارجی را دولت بپردازد؟ تنها خواسته فعالان اقتصادی این است که برای خروج کالا از کشور برای ارائه در یک رویداد خارجی، تسهیلات گمرکی اختصاص داده شود. فعالان اقتصادی هیچ حمایت مالی از دولت نمی خواهند و همین که دولت با وضع قوانین متعدد در مسیرشان سنگ اندازی نکند، کافی است.
مقایسه کنید!
این فعال اقتصادی با اشاره به نقش پررنگ صنعت نمایشگاهی در توسعه صادرات اظهار کرد: اصولا نمایشگاه با هدف توسعه صادرات برگزار می شود؛ بر همین اساس باید کالاهای باکیفیت در آن عرضه کنیم. به منظور بهبود شرایط باید محصولات ارائه شده، بسته بندی و نحوه ارائه آنها در سایر نمایشگاه ها را بررسی کرد تا کالاهای تولید شده قدرت رقابت با سایر کالاهای مشابه را پیدا کند. علاوه بر موارد یادشده، ورود به عرصه جهانی نیازمند بکارگیری افرادی است که با فرهنگ، زبان و ذائقه کشورهای هدف آشنایی داشته باشند.
سخن پایانی
نمایشگاه یک پایگاه بزرگ برای تبادل اطلاعات، حرکت به سوی یک اقتصاد باز و روبه رشد، جهش صادراتی، نگاه مدبرانه به خواسته ها و رصد مداوم علایق مشتریان، ارزیابی کارشناسانه بازارهای مختلف و دستیابی به دانش و تکنولوژی روز دنیا و پدیده های نوین علم و صنعت و انتقال فناوری است. بی شک عرضه محصولات در نمایشگاه می تواند یکی از مهم ترین ابزار بازاریابی و بازارسازی باشد. با این حال متاسفانه مدت هاست صنعت نمایشگاهی روند خوبی را طی نمی کند؛ به بیان دیگر می توان گفت ایران از نظر زیرساخت های نمایشگاهی مشکلات و ضعف های زیادی دارد و ممکن است آینده بدی در انتظار این صنعت ارزشمند باشد. پس بهتر است هرچه سریع تر به داد آن رسید.
