روابط عمومی در نقش هنر هشتم
۲۷ اردیبهشت روز ملی ارتباطات و روابط‌عمومی در ایران است. این روز فرصتی است تا نقش و جایگاه روابط‌عمومی را به‌عنوان هنر هشتم مرور کنیم.
اهمیت جایگاه روابط عمومی در عصر ارتباطات و در دورانی که اطلاع رسانی در همه عرصه ها پیشتاز است، دوچندان شده است؛ به گونه ای که موفقیت سازمان ها، ادارات و شرکت ها و دوام آنها در عرصه ها و فعالیت های تخصصی به عملکرد روابط عمومی های آنها وابسته است. به علاوه اینکه در دنیای امروز با محقق شدن مدیریت تغییر، روابط عمومی از مدیریت اجرایی خارج شده و در جایگاه مدیریت استراتژیک قرار می گیرد. با توجه به اهمیت روابط عمومی ها در ساختار سازمانی، آیین هایی به مناسبت این روز برگزار می شود که امسال مراسم بزرگداشت روز ملی ارتباطات و روابط عمومی توسط انجمن متخصصان روابط عمومی، موسسه کارگزار روابط عمومی و به میزبانی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) برگزار خواهد شد.
ایدرو میزبان روابط عمومی ها شد
مراسم بزرگداشت روز ملی ارتباطات و روابط عمومی توسط انجمن متخصصان روابط عمومی، موسسه کارگزار روابط عمومی و به میزبانی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) برگزار می شود.به گزارش کمیته ارتباطات انجمن متخصصان روابط عمومی ، به مناسبت ۲۷اردیبهشت روز ملی ارتباطات و روابط عمومی مراسم گرامیداشت این روز با حضور اساتید، مدیران و کارشناسان روابط عمومی های سراسر کشور در روز یکم خرداد امسال در سالن اجتماعات سازمان مدیریت صنعتی ایران برگزار خواهد شد.بر پایه این گزارش، ارائه و ایراد سخنرانی رئیس انجمن با محوریت چشم انداز روابط عمومی در ایران و جهان و یکی از اساتید حوزه روابط عمومی در خصوص جایگاه، رویکرد و کارکردهای نوین روابط عمومی در عصر حاضر از جمله برنامه های این رویداد است.همچنین در این مراسم از برخی از پیشکسوتان و فعالان عرصه روابط عمومی، تقدیر و تجلیل به عمل خواهد آمد.
توسعه آکادمیک روابط عمومی در ایران
حسین افخمی- استاد روابط عمومی: سال هاست که دوران کارشناسان همه فن حریف در پست های سازمانی و در قامت مدیر و کارشناس روابط عمومی نیز سپری شده و علاقه به آموزش دانشگاهی در این حوزه افزایش یافته است. بنابراین آموزش نوین روابط عمومی همچنان نیاز داوطلبان تحصیل در رشته روابط عمومی و شاغلان حرفه ای آن است. بنابراین با نگاهی به پیشینه آموزش در این حرفه به گذر از ۷ مرحله می رسیم. پیدایش رشته های درسی دانشگاهی در ایران با نوگرایی دوران پهلوی اول و تاسیس نخستین دانشگاه آغاز شد. نخستین تک درس علوم اجتماعی زیر عنوان «جامعه شناسی آموزش وپرورش» در سال ۱۳۲۵ در دانش سرای عالی ارائه و پس از آن دانشگاه تهران نخستین دوره کارشناسی علوم اجتماعی را در سال ۱۳۳۷ تاسیس کرد و به این ترتیب رشته های علوم اجتماعی در دهه ۱۳۴۰ با رونق بالایی در چندین دانشگاه کشور از جمله تهران، شیراز، اصفهان، مشهد، تبریز، ملی و دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی در تحصیلات دانشگاهی ریشه دواند.
همچنین در چند مرکز آموزشی دیگر، دوره های کارشناسی جامعه شناسی، جمعیت شناسی، مردم شناسی، رفاه اجتماعی، روابط عمومی، روزنامه نگاری، تعاون، بازاریابی، مدیریت، جهانگردی، خدمات اجتماعی، توسعه ملی و برنامه ریزی اجتماعی راه اندازی شد. بنابراین، تاسیس نخستین دوره کارشناسی روابط عمومی در سال ۱۳۴۶ می تواند در چارچوب توسعه رشته های علوم اجتماعی در کشور موردبررسی قرار گیرد.
در مرحله دوم، با انقلاب بهمن ۱۳۵۷ و طرح نظریه توسعه بخشی ارتباطات، روزنامه نگاری توسعه ای و روابط عمومی توسعه ای محور تمرکز شد. در مقابل، توجه به موضوع ارتباطات سنتی در کشورهای آسیایی و همچنین ایران که از اواسط دهه ۵۰ موردتوجه برخی از صاحب نظران قرار گرفته بود، از سال های ۱۳۵۸ به بعد شدت گرفت. پس از مدتی با بروز بحران آموزشی و فرهنگی در دانشگاه های کشور در سال ۱۳۵۹ ، سرنوشت رشته روابط عمومی به سایر رشته های علوم اجتماعی گره خورد و البته جزو نخستین قربانی ها بود.
مرحله سوم مرتبط با سال های دوره جنگ ایران و عراق است. در سال ۱۳۶۴ ، گرایش ارتباطات اجتماعی در چارچوب رشته علوم اجتماعی بازگشایی شد که فقط ۳ واحد درس اصول روابط عمومی و ۲ واحد درس افکار عمومی از دروس تخصصی رشته را داشت و ۳۵ واحد درس مشترک آن به ارتباطات و روزنامه نگاری مربوط می شد.
مرحله چهارم با پایان جنگ سرد و تحولات سیاسی جهانی از جمله سقوط بلوک شوروی و پایان حکومت آپارتاید در افریقای جنوبی همزمان شد. از این دوره تعریف جدیدی از روابط عمومی و نقش آفرینی رژیم های مبتنی بر نئولیبرال در جهان آغاز شد. در آموزش عالی ایران نیز این رشته زیر چتر علوم اجتماعی با عنوان کارشناسی رشته «علوم ارتباطات اجتماعی» با گرایش روابط عمومی دوباره آغاز به کار کرد.
مرحله پنجم و ششم به ترتیب تحولات فناوری مبتنی بر اینترنت در جهان و دولت های پس از جنگ در داخل کشور را شامل می شود که در آنها، رویکرد توسعه اقتصادی و سیاسی است.یعنی در سال های دهه ۱۳۷۰ انتظارات از روابط عمومی و نقش کلیدی ارتباطات در توسعه نوعی تقاضای جدید را در دولت و عرصه عمومی به وجود آورد. در همین سال ها دوره های ارشد و دکترای علوم ارتباطات هم پایه ریزی شد. آموزش رسمی روابط عمومی در سطح کارشناسی به صورت گرایش مصوب ۱۳۶۸ در دانشگاه آزاد اسلامی تهران و سپس در برخی از شهرها شروع شد ودانشگاه جامع نیز از اواخر دهه ۱۳۷۰ به راه اندازی دوره های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته با شرح درسی اندکی متفاوت اقدام کرد.
مرحله هفتم در ادامه توسعه شتابان فناوری های ارتباطی و رسانه های شکل گرفت و موجب گسترش کمی مراکز آموزش رشته های ارتباطات در سراسر کشور شد. همزمان بیش از ۱۰ رشته جدید کارشناسی ارشد با بن مایه «ارتباطات، فرهنگ و رسانه ها» راه اندازی شدند و در دانشگاه علامه طباطبایی در سال ۱۳۹۴ گروه آموزشی مستقل روابط عمومی تاسیس شد.
سیر تحول روابط عمومی در جهان
منصور ساعی- کارشناس روابط عمومی: روابط عمومی ها برای دستیابی به جایگاه هنر هشتم تا امروز ۳ مرحله تکامل و تحول را پشت سر گذاشته اند. مرحله اول عاملیت مطبوعاتی؛ این مرحله در سال های پایانی قرن ۱۸ و مبتنی بر فلسفه «گول زدن مردم» شکوفا شد. در آن دوره، تکیه عوامل مطبوعاتی با پیروی از روش بارنام، بیشتر بر تبلیغات پر سر و صدا متکی بودکه تأکید بیش از حد بر وقایع بی اهمیت و مقطعی می کرد. این گروه بر این عقیده بودند که بکارگیری هر روشی که توجه عموم را جلب کند و در روزنامه ها فضای بازی در پیش روی مشتریان قرار دهد، مناسب است. در این مرحله، عوامل مطبوعاتی با پراهمیت نشان دادن مسائل کوچک، قلب واقعیت و پنهان کردن خبرهای بد حرف اول را می زد؛ یعنی روابط عمومی بخشی از تلاش خود را معطوف به این می کند که خبرهای بد و منفی به رسانه ها درز نکند. در این دوره غیر از مطبوعات رسانه دیگری وجود نداشت.
مرحله دوم، عناصر تبلیغاتی؛ هنگامی که مهارت های عملی عوامل مطبوعاتی با شکست مواجه شد. مرحله دوم همچون نیرویی عظیم در مسیر تکاملی روابط عمومی در اوایل قرن بیستم آغاز شد، مجله های پرتیراژ و ارزان با برجسته کردن ارتشا و فساد اجتماعی، اعمال خلاف قانون و غیراخلاقی در صنعت و تجارت را منتشر کردند و دیگر تلاش های عوامل مطبوعاتی برای گول زدن مردم مؤثر واقع نمی شد. در نتیجه مردم خواستار وضع ضوابط و قوانین دولتی جهت حمایت و حفاظت از خویش شدند. مؤسسات در این دوره سعی کردند که با رویکرد تولید انبوه اطلاعات آنچه سازمان می خواهد به بیرون از سازمان منتشر کنند و در واقع رویکرد اطلاع رسانی را پیش گرفتند و به اطلاع یابی توجهی نکردند.
مرحله سوم: مشاوره در باب روابط عمومی؛ شروع مرحله سوم را می توان به سال ۱۹۲۳ نسبت داد. یعنی سال که ادوارد بر نیز کتابی با عنوان «متبلور ساختن افکار عمومی» به رشته تحریر درآورد و در آن روابط عمومی را از عنصر تبلیغاتی و مطبوعاتی متمایز کرد.
در مرحله سوم روابط عمومی قادر به انتقال اطلاعات به دست آمده از افراد و گروه های مهم به مدیریت شرکت است. این اطلاعات به عنوان منبع و مدخل در هنگام تعیین خط مشی، از سوی مدیریت به کار می آیند و سپس روابط عمومی با به کار بردن مهارت های مطبوعاتی به انتقال خط مشی مدیریت به عموم مردم خواهد پرداخت. روابط عمومی در مرحله سوم برعکس عنصر مطبوعاتی در مرحله نخست به صرف وقت و هزینه درباره حوادث جنجالی و ایجاد شایعات پر سر و صدا نمی پردازد و سعی در پنهان کردن اخبار بد ندارد. همچنین برخلاف عنصر تبلیغاتی در مرحله دوم تنها به بسط اطلاعاتی که به طور مستقیم از سطوح بالاتر دریافت می کند، اکتفا نمی کند و به اینکه این گونه اخبار، مؤثر واقع شوند، امید نمی بندد.
