سال ۱۴۰۱ بر صنعت چه گذشت؟
صنعت یکی از بخش‌های مهم اقتصاد است که رشد و توسعه آن، باعث توسعه صنعتی و اقتصادی کشور می‌شود.
عوامل گوناگونی بر رشد صنعت مؤثر هستند که مهم ترین آنها، نیروی انسانی، ماشین آلات و تکنولوژی است؛ بنابراین توسعه و گسترش بخش صنعت، مستلزم استفاده از فناوری های پیشرفته به همراه نیروی انسانی ماهر و باتجربه است. براساس آخرین داده های آماری بانک مرکزی، رشد بخش صنعت در سه ماهه سوم سال جاری در حالی که کل اقتصاد ۵ . ۳ درصد رشد کرده، ۱۱ . ۶ درصد ثبت شده؛ یعنی صنعت بیش از دو برابر اقتصاد، رشد داشته است؛ از این رو صمت در این گزارش به بررسی وضعیت صنعت در سال جاری از زبان کارشناسان و فعالان این بخش پرداخته است. با صمت همراه باشید.
اطلاعات آماری دقیقی نداریم
نصراله محمدحسین فلاح، کارشناس و فعال حوزه صنعت درباره رشد ۱۱ درصدی بخش صنعت به صمت گفت: سال جاری صادرات نقش قابل توجهی در وضعیت برخی صنایع و از جمله ریخته گری داشت. البته در این باره اطلاعات آماری دقیقی در دسترس نیست، اما به نظر می رسد در حال حاضر بیشتر صنعتگران برای ادامه حیات به بازارهای خارجی پناه برده اند، چون در بخش داخلی، تحرک اقتصادی چندانی به چشم نمی خورد.
فلاح در ادامه با اشاره به معضل در دسترس نبودن اطلاعات آماری دقیق اظهار کرد: متاسفانه منابع آماری غیردولتی در اختیار نداریم که بتوانیم براساس داده ها و مستندات آماری مطمئنی اظهارنظر کنیم، اما در کل در بخش صادرات، فعالیت ها خوب و رونق صادرات بر رشد صنعت تاثیرگذار بوده است. واقعیت این است که این درصدها و اعداد درباره رشد بخش های گوناگون اقتصاد، براساس یک عدد پایه استخراج می شوند؛ یعنی در اعلام درصد رشد به عنوان نمونه بخش صنعت، نسبت ها را در نظر می گیرند و عددی که پایه قرار داده بودند و کوچک شده بود را با اعداد بعدی می سنجند و درصد رشد نهایی را اعلام می کنند. این کارشناس و فعال حوزه صنعت در پاسخ به این پرسش که چقدر می توان به داده هایی آماری مربوط به رشد در بخش هایی گوناگون اقتصاد اعتماد کرد، گفت: تا مادامی که نهادهای مستقل یعنی بخش خصوصی و فارغ از داده هایی که دولت ارائه می دهد، اطلاعات آماری را اعلام نکنند، شما حق دارید نسبت به این داده های تردید داشته باشید. وی ادامه داد: امسال در صنعت ریخته گری که از نزدیک در جریان آن بودیم، متاثر از تغییرات نرخ ارز که به نفع صادرات بود، تلاش ها بیشتر در بخش صادرات و موفقیت آمیز بود.
فلاح درباره وضعیت کلی بخش صنعت در سال ۱۴۰۱ اظهار کرد: براساس آنچه در سال ۱۴۰۱ رخ داد و در تداوم سیاست هایی که سال ها به صاحبان صنایع تحمیل شد، سال ۱۴۰۱ نسبت به سال های قبل، سال بهتری برای صنعت بود. به نظر می رسد بیشتر بخش ها به ویژه در حوزه های صادرکننده آرامش پیدا کردند، اما متاسفانه همچنان به دلیل اینکه روی منابع انرژی کشور، سرمایه گذاری لازم انجام نشده، مشکلات و چالش های زیادی در تامین انرژی در حوزه صنعت داشتیم که دلسردکننده بود. وی افزود: با توجه به شرایطی که در تامین انرژی در سال ۱۴۰۱ داشتیم، به نظر می رسد سال آینده وضعیت ما از نظر انرژی سخت تر خواهد شد. البته امسال برخی واحدهای تولیدکننده که توانسته بودند خط تولیدشان را دوگانه سوز کنند، وضعیت بهتری داشتند. با این حال، به نظر می رسد عدم سرمایه گذاری روی انرژی، یکی از نقاط ضعف جدی است که بر بخش تولید و صنعت کشور بسیار تاثیرگذار خواهد بود و چالش های جدی را برای این بخش ایجاد خواهد کرد.
موضوع دوم، مسئله نقدینگی بود. نقدینگی تبدیل به یکی از مشکلات جدی برای صنعتگر شده و یکی از دلایل آن این است که به نظر می رسد دولت روی منابع بانکی چنگ انداخته و در مقابل صنعتگران در استمهال و استفاده کردن دوباره از منابع بانکی دچار مشکل هستند. امسال این مسئله حاد شد و با وجود اینکه نقدینگی زیادی در کشور وجود دارد و بانک ها هم آنها را جمع آوری کرده اند، اما با اتمام بازپرداخت اقساط از سوی صنعتگر، بازگشت داده نمی شد. فلاح در پایان خاطرنشان کرد: در مجموع در سیاست خارجی کشور هم بالا و پایین شدیدی نبود و همان فعالیت های قبلی تداوم داشت که تاثیرگذار بود. البته سعی داشتند برجام را زنده نگه دارند هر چند به نتیجه نرسید، اما همین تلاش ها در سال جاری، پالس مثبت به صنعت داد و علاوه بر آن، افزایش نرخ ارز برای صنعتگران اتفاق خوبی بود.
صنایع نوآور رشد بیشتری داشتند
آرمان خالقی، کارشناس و فعال حوزه صنعت درباره رشد ۱۱ درصدی بخش صنعت در سه ماهه سوم سال به صمت گفت: واقعیت این است که مرجع ارائه دهنده اطلاعات آماری در کشور، دولت است که براساس داده هایی آماری که در اختیار دارد مانند گردش مالی واحدها، افزایش مصرف انرژی و آمار بیمه شده های تامین اجتماعی و مانند آنها، درصد رشد بخش صنعت را استخراج می کند و بخش خصوصی هم چاره ای ندارد به جز اینکه به این داده های آماری اعتماد کند، چون مرجع دیگری برای بررسی اینکه این داده ها درست است یا غلط، وجود ندارد. خالقی در ادامه با اشاره به اینکه نمی توان بدون اطلاع از داده های جزئی تر در این باره نظر قطعی داد، اظهار کرد: در کل به نظر می رسد در ۶ ماهه دوم سال، چالش های اقتصادی و تورمی که صنایع با آن مواجه بودند و مشکلاتی که تابستان در تامین برق و زمستان در تامین گاز موردنیاز تولید داشتند، بر میزان تولید تاثیرگذار بوده و تعیین کننده اعداد و ارقام نهایی مربوط به رشد صنعتی کشور است.
وی افزود: اگر آمارهای گمرکی و ظرفیت های جدید که به بخش صنعت اضافه شده را بررسی کنیم، براساس داده های آنها، میزان تقاضای بازار مشخص است و در این میان، اگر میزان صادرات ما افزایش داشته قاعدتا اثرات آن به رشد بخش تولید برمی گردد.
خالقی درباره وضعیت صنعت در سال ۱۴۰۱ گفت: به طور کلی، صنعت در سال جاری با چالش های گوناگونی مواجه بود. در برخی صنایع، به عنوان نمونه صنعت لوازم خانگی با توجه به اینکه محدودیت واردات داشتیم، شرایط برای تولیدکننده داخلی خوب بود، اما از سوی دیگر، با تورم و کاهش قدرت خرید مردم مواجه بودیم که بخش دوم قدری از نقطه قوت بخش اول را خنثی می کند. با تمام چالش هایی که در بخش ها و فصول گوناگون با آن مواجه بودیم می توان گفت که بخش صنعت سال به نسبت خوبی را پشت سر گذاشته است. حمایت هایی که با نرخ تسهیلات، تعرفه گمرکی مواد اولیه و... به بخش صنعت شده باعث شد برخی صنایع که از این تسهیلات بهره مند شدند، به نسبت وضعیت بهتری داشته باشند. این وضعیت به ویژه برای واحدهای تولیدکننده نوآور که تا حدودی توانسته اند پیشتازی خود را در بازار حفظ کنند، وجود داشت. وی ادامه داد: به عنوان نمونه، صنعت نساجی یکی از صنایعی بود که با توجه به محدودیت هایی که برای واردات داشتیم و عرضه پوشاک خارجی در کشور از چند سال پیش ممنوع شد، توانست وضعیت خوبی در سال ۱۴۰۱ داشته باشد و قدری در تولیدات رشد کند و پا بگیرد. این صنعت در ۱۰ سال گذشته، وضعیت بسیار نامناسبی داشت و فضای حمایت از این صنعت باعث شد دوباره جان بگیرد. صنایع غذایی هم به دلیل ظرفیتی که در کشور دارند، خوب کار کرده اند. البته اگر بازار صادرات برای صنایع غذایی فراهم شود، چون ظرفیت بالایی دارند می توانند هم به رشد این صنایع و صنعت کشور و هم اقتصاد کلان، کمک قابل توجهی کند. خالقی در پایان خاطرنشان کرد: هر کدام از صنایع وضعیت خاص خود را داشتند و البته به دلیل تاثیر تحریم ها و نوسانات نرخ ارز و بی ثباتی اقتصاد نمی توان به طور مطلق درباره یک صنعت اظهارنظر کرد. کارشناس و فعال حوزه صنعت در پایان خاطر نشان کرد: آنهایی که نوآور بودند و پیشتاز بازار شدند، رشد داشتند و واحدهایی که از نظر مدیریتی و مالی و... مشکل داشتند. نتوانستند خودشان را با شرایطی که حاکم بود تطبیق دهند. عوامل گوناگونی بر رشد اقتصاد تاثیرگذار هستند و این موضوع عجیبی نیست که رشد صنعت دوبرابر رشد اقتصادی شده است.
سخن پایانی
ایران با وجود منابع غنی معدنی، مواد نفتی و میعانات گازی، انواع ثروت های خدادادی در کنار جمعیت جوان، اما به سطح مناسبی از رشد صنعتی نرسیده است. به راستی عوامل موثر بر رشد صنعتی ایران چیست؟ آیا رشد صنعتی با توسعه صادرات ارتباط دارد؟ ارزیابی ها نشان می دهد یکی از علل ناکامی کشورهای توسعه نیافته، خام فروشی یا تک محصولی بودن سبد صادراتی آنهاست. روشن است که در چنین شرایطی، کوچک ترین نوسان در قیمت جهانی، تاثیر عمیقی بر رشد اقتصاد در بخش های گوناگون به جا می گذارد.
