در حقیقت در این اوضاع اقتصادی و افزایش هزینه‌ها دیگر زور حقوق کارگران به خرید برنج ایرانی نمی‌رسد و ترجیح آنها این است که به‌جای حذف کامل برنج به سمت برنج‌های خارجی بروند، این در حالی است که دولت سیزدهم علی‌رغم وعده افزایش قدرت خرید مردم با تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی و عجولانه خود، اقتصاد خانوار را در شرایط بسیار سختی قرار داده است. اواسط ماه گذشته دولت تصمیم جدید دیگری گرفت و خبر ممنوعیت کامل واردات برنج منتشر شد. به‌تازگی رحمت‌اله نوروزی، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفت: واردات برنج در راستای حمایت از سفره‌های مردم آزاد شده، اما باید جزئیات آن بیشتر بررسی شود. قوت غالب مردم در سال‌های گذشته برنج بوده که هم‌اکنون به‌دلیل بالا رفتن هزینه‌ها توان خرید آن را ندارند؛ بنابراین باید دولت در قالب توزیع کالابرگ یا هر شیوه‌ای دیگری، از مردم حمایت کند. اگر این موضوع که اکنون وضعیت واردات به روال قبل برگشته یا خیر را کنار بگذاریم باید باز هم به سراغ تصمیمات یک‌شبه و تاثیرات آن بر روند بازار برویم. صمت در این گزارش به بررسی موضوع واردات برنج پرداخت.

اما‌واگرهای ممنوعیت واردات برنج

به‌منظور تامین بازار داخل باید سالانه ۱.۵ میلیون تن برنج وارد کشور شود، این در حالی است که اواسط دی به واردکنندگان اعلام شد به‌دلیل منفی شدن تراز تجاری با هندوستان باید واردات برنج از هند متوقف شود.گفتنی است شدن کیوی و سیب ایران ازسوی هند باعث منفی شدن تراز تجاری دو کشور به‌ضرر ایران شده است. هنوز مشخص نیست واقعا دولت با هدف تراز شدن تجاری این اقدام را انجام داد یا برای تنبیه هند! در هر حال تصمیم اتخاذشده دولت عجیب به‌نظر می‌رسد.چه منطقی پشت توقف واردات یک کالای اساسی وجود دارد؟ آیا می‌توان کیوی و برنج را به‌لحاظ استراتژیک بودن در یک طبقه قرار داد؟

حذف کیوی از سبد خانوارها فشار چندانی به سفره مردم وارد نمی‌کند اما حذف برنج چه؟ تصمیمات ناگهانی دولت که هرگز تمامی ندارد، این بار دامن بازار برنج را گرفت.

 حتی در اعمال ممنوعیت واردات برنج از هند این موضوع در نظر گرفته نشد که ۶۰ درصد نیاز بازار برنج کشور ما از هند تامین می‌شود و در کوتاه‌مدت نمی‌توان کشور دیگری را جایگزین این کشورکرد. اما با گذشت ۱۰ روز از اعلام خبر ممنوعیت، وزارت جهاد کشاورزی ممنوعیت واردات برنج را برداشته و اعلام کرده باتوجه به اینکه فصل برداشت برنج در داخل کشور تمام شده و تقاضا در بازار زیاد است، برای تامین کسری و رفاه حال مصرف‌کنندگان، واردات برنج و توزیع آن با نرخ بسیار اقتصادی صورت می‌گیرد و این اقدام حسب نیاز تا روزهای پایانی سال و ماه مبارک رمضان ادامه خواهد داشت.

با این حال ممکن است این تصمیم یک‌شبه برای ممنوعیت واردات برنج، بازار را برای اسفند سال ۱۴۰۱ با چالش‌های زیادی روبه‌رو کند.در واقع ممنوعیت ده‌روزه اعمال‌شده تنها یک شوک به بازار برنج وارد کرد و حال شرایط به حالت عادی بازگشته است.

التهابی دیگر در بازاری که آرام بود

مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج درباره رفع ممنوعیت واردات برنج به صمت گفت: هنگامی که بازار به یک آرامش نسبی از نظر واردات و تولید داخل رسیده، دیگر لازم نیست دولت به آن ورود پیدا کند. ما تمام تاثیرات ممنوعیت واردات برنج را با تجربیاتی که داشتیم به مسئولان مربوطه اعلام کردیم اما گوش شنوایی برای نظرات کارشناسی وجود نداشت. هنوز برای ما مشخص نیست این تصمیمات یک‌شبه و غیرکارشناسی را چه افرادی می‌گیرند که حالا پاسخگوی بی‌نظمی بازار باشند.

وی با اشاره به تمکین واردکنندگان برنج نسبت به تصمیم اتخاذ شده مبنی بر ممنوعیت واردات برنج از هند اظهار کرد: در فاصله زمانی که درگیر ممنوعیت واردات برنج از هند بودیم، برای تامین نیاز بازار به پاکستان روی آوردیم.

ما در جلسه‌ای که ممنوعیت واردات برنج از هند اعلام شد، بیان کردیم با وزارت جهاد کشاورزی همراهی و سعی می‌کنیم این بخش از نیاز کشور را از پاکستان وارد کنیم، اما همان زمان نیز نگران بودیم که پاکستانی‌ها از این فضا سوءاستفاده کنند و ما دوباره دچار مشکل شویم. این نگرانی ما درست از آب در آمد و متاسفانه طرف‌های پاکستانی قیمت‌ها را مقداری افزایش دادند و ما نتوانستیم مقدار برنج موردنیاز را از پاکستان وارد کنیم  تا زمانی که ثبت سفارش برای پاکستان نیز بسته شد و دیگر امکان واردات برنج از پاکستان فراهم نبود.

گرانی در بازار

دبیر انجمن واردکنندگان برنج با اشاره به تاثیرات ممنوعیت واردات برنج اظهار کرد: تجربه ثابت کرده در مدت ممنوعیت واردات برنج، در بازار ابتدا شاهد گرانی هستیم و پس از مدتی دچار کمبود این محصول می‌شویم. از سوی دیگر برنج ایرانی نیز تحت تاثیر تغییرات بازار قرار می‌گیرد و نرخ آن افزایشی می‌شود. ما همه این موارد را با مسئولان مربوطه در میان گذاشتیم.

همچنان امکان ثبت‌سفارش نیست

کشاورز در انتقاد از صحبت‌های اخیر شهیاد آبنار، مدیرکل دفتر بازرگانی کالاهای کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر اینکه با لغو ممنوعیت واردات برنج ظرف حدود ۲۴ ساعت حدود ۱۰۰ هزار تن ثبت‌سفارش انواع برنج خارجی صورت گرفت، گفت: اگر این ثبت‌سفارش ۱۰۰ هزار تنی انجام شده باشد، ویرایش ثبت‌سفارش‌های قدیمی واردات برنج بوده است. در واقع واردکنندگان اصلاحیه ثبت‌سفارش خود را انجام داده‌اند. تا این لحظه هیچ ثبت‌سفارشی برای واردات برنج انجام نشده و این سازکار همچنان متوقف است.

دبیر انجمن واردکنندگان برنج درباره تایید نشدن ثبت‌سفارش‌های قدیمی نیز گفت: اگر ثبت‌سفارش‌های قدیمی ما تایید نشده به‌دلیل تخصیص نیافتن ارز به برنج است؛ این در حالی است که بانک مرکزی به تمام کالاها برای واردات ارز اختصاص داده است.علت این موضوع این است که وزارت جهاد کشاورزی از بانک مرکزی خواسته تا زمانی که از شرایط عرضه برنج‌های واردشده مطمئن نشدند، ارزی به واردکنندگان برنج تعلق نگیرد. این تصمیم نیز اشتباه است زیرا نظارت باید در کنار فعالیت‌های دیگر باشد، نه موردی که بازار را به‌طور کامل تعطیل کند.اکنون حدود ۴۰ هزار تن برنج خارجی در بنادر در حال وصول است که امکان ترخیص آنها به‌زودی فراهم می‌شود.

تخلیط برنج در استان‌های شمالی

کشاورز درباره تخلیط برنج به‌ویژه در ۳ استان شمالی کشور اظهار کرد: دو نوع تخلیط برنج ایرانی با خارجی و برنج ایرانی با ایرانی را در کشور شاهد هستیم. هنگامی که نرخ برنج در بازار بالا می‌رود برخی‌ها برای متعادل‌سازی قیمت‌ها به اختلاط برنج کیفی با نوعی برنج ارزان‌تر می‌پردازند.در این راستا برنج‌های پاکستانی که از نظر ظاهری نزدیک به برنج ایرانی هستند، برای تخلیط وارد استان‌های شمالی ما می‌شوند و این بستگی به انصاف افراد دارد که به چه میزان این تخلیط را انجام دهند. اما در مجموع این کار درست نیست که در استان‌های شمالی ما که مصرف برنج خارجی بسیار کم است، برنج خارجی وارد شود و مسئولان باید به این موضوع رسیدگی کنند.

گرانی در بازار برنج

رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران پیرامون وضعیت بازار برنج پس از ممنوعیت واردات گفت: پس از ممنوعیت واردات برنج، شاهد افزایش نرخ ۱۵ درصدی این محصول در بازار بوده‌ایم. در حال‌ حاضر بازار راکد است و کالا به‌وفور یافت می‌شود. اکنون هم باوجود رفع ممنوعیت واردات برنج، به‌دلیل نوسان نرخ ارز شاهد افزایش قیمت‌ها هستیم. به‌دنبال افزایش نرخ برنج هندی و پاکستانی، برنج ایرانی نیز دستخوش تغییر نرخ شد و  افزایش ۱۰ درصد نرخ آن را شاهدیم.

وی درباره نرخ عمده‌فروشی برنج، خاطرنشان کرد: قیمت هر کیلوگرم برنج پاکستانی مدتی قبل ۴۳ هزار تومان بود، اما الان به‌صورت عمده کیلویی ۴۹ هزار تومان عرضه می‌شود.برنج هندی انواع مختلفی دارد که در تمامی آنها شاهد افزایش نرخ ۱۵ درصدی بوده‌ایم. نرخ بنکداری یک نوع برنج هندی که معمولا بیشتر در بازار خرید و فروش می‌شود کیلویی ۴۱ هزار تومان شده، در حالی که ماه قبل حدود ۳۲ هزار تومان بود. نرخ بنکداری برنج هاشمی مازندران ۱۰۵ هزار تومان در هر کیلوگرم است که با قیمت ۱۱۰ هزار تومان به مصرف‌کننده فروخته می‌شود. همچنین نرخ برنج هاشمی گیلان ۱۱۵ تا ۱۲۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است که ۵ هزار تومان بالاتر از این نرخ به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد.

از بازار عید چه خبر؟

کنگری بازار شب عید را این‌گونه پیش‌بینی کرد: اگر همچنان شاهد افزایش نرخ ارز باشیم، حتما افزایش دوباره نرخ برنج را خواهیم داشت، اما در صورت ثبات نرخ ارز به‌دلیل اینکه کالا به‌طور گسترده وجود دارد قیمت‌ها تغییری نخواهند کرد. اکنون هم باتوجه به رکود بازار و تغییر نرخ ارز پیش‌بینی می‌شد قیمت‌ها بیش از این افزایش یابد، اما به‌دلیل وفور کالا این اتفاق رخ نداده است. از آنجا که هیچ کمبود کالایی در بازار نداریم، دولت برنامه خاصی برای تنظیم بازار در اسفند و بازار شب عید ندارد؛ در نتیجه اگر نوسانات ارزی جدیدی در بازار رخ ندهد، افزایش نرخ جدیدی تا عید در بازار بنکداری نخواهیمداشت.

سخن پایانی

ممنوعیت واردات برنج پس از گذشت ۱۰ روز از اخذ این تصمیم رفع شد. در واقع دولت سیزدهم یک‌شبه به تصمیمی رسید که ۱۰ روز بعد از آن پشیمان شد؛ تصمیمی که بی‌شک در بازار برنج تاثیرگذار بوده و شوکی به آن وارد کرده است. در واقع اگر بخواهیم بهتر بگوییم این تصمیم واکنشی به چالش کیوی با هند بوده است! وعده‌های آقایان به حدی سفره‌های شهروندان را کوچک کرده که دیگر چیزی از آن باقی نمانده است؛ یک روز گوشت، روز دیگر مرغ، روز دیگر برنج و... در حقیقت مردم دست‌شان یک به یک از کالاهای اساسی که اتفاقا میزان تولیدشان در کشور کم هم نیست به لطف آقایان کوتاه می‌شود.شاید بتوان کوچک شدن سفره‌های مردم را جایگزین بسیاری از شعارهای مثبت آقایان کرد تا حداقل یکی از شعارها عملی شده باشد!