تجهیزات آتش‌نشانی یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین ادوات ایمنی در هر محیطی محسوب می‌شوند. باتوجه به وجود ظرفیت افراد متخصص و نخبه موجود در شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌توان در راستای تامین تجهیزات و همچنین استفاده از فناوری‌های روز دنیا در آتش‌نشانی‌ها گامی موثر برداشت. از طرفی هم، ضریب ایمنی، پیشگیری و فرهنگ‌سازی در بحث وقوع حوادث بسیار حائزاهمیت است، به‌گونه‌ای که چندی پیش، قدرت‌الله محمدی، سرپرست سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران بااشاره به اهمیت استفاده از توان دانش‌بنیان‌ها در تولید تجهیزات آتش‌نشانی گفته بود؛ درصدد هستیم با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان بخشی از تجهیزات وارداتی آتش‌نشانی را بومی‌سازی کنیم و سیستم ایمنی پیشرفته‌تری داشته باشیم.صمت به مناسبت روز جهانی آتش‌نشان برابر با چهارم مه به نقش دانش‌بنیان‌ها در تامین تجهیزات و ادوات پایگاه‌های آتش نشانی پرداخت. گفتنی است، این روز در کشور ما برابر با هفتم مهر با عنوان روز ملی آتش‌نشان و ایمنی شناخته می‌شود.

مواجهه‌ای هوشمندانه با آتش

هوشمندسازی، پدیده‌ای نو برای ورود به حوزه تجهیزات ایمنی است. اگر به‌دقت به حوادثی که در اطراف‌مان اتفاق می‌افتد، نگاه کنیم، می‌توان فهمید که آتش‌سوزی یکی از شایع‌ترین حوادث روز دنیا است. لباس هوشمند برای امدادگران و نجاتگران و آتش‌نشان‌ها امری بسیار مهم و حیاتی است. چون وظیفه اصلی آنان نجات است، پس خودشان نیز باید دارای ایمنی کاملی باشند، در واقع این لباس‌های هوشمند می‌تواند دنیای جدیدی را برای عرصه لوازم و تجهیزات امداد و نجات فراهم آورد. لباس هوشمند آتش‌نشانی، دروازه‌ای جدید برای دنیای هوشمند جدید ما است. نجاتگرانی که به امنیت و نجات افراد علاقه فراوان دارند و حتی در این مسیر خطرات فراوانی را به جان می‌خرند و از خود می‌گذرند، چرا ما نباید به فکر آنها و قدردان زحمات آنان باشیم، تامین امنیت یک نجاتگر و یک آتش‌نشان، تاثیرات فراوان روحی و جسمی بر ایشان دارد و صدالبته تاثیر فراوان بر اجرای خدمات ایمنی ایشان برای تمامی افراد. لباس آتش‌نشانی هوشمند می‌تواند کمک بسزایی برای امنیت و نجات آتش‌نشان‌ها داشته باشد، هنگامی که یک آتش‌نشان از لحاظ امنیتی در بالاترین حد خود باشد، مطمئنا از نظر روانی می‌تواند بسیار آماده باشد و همین امر سبب بالا رفتن توان روحی و جسمی یک نجاتگر می‌شود و در نتیجه، می‌تواند انگیزه‌ای بسیار قوی برای نجات جان مصدومان داشته باشد.

آینده روشن است

جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی در گفت‌وگو با صمت درباره نقش دانش‌بنیان‌ها در تامین ابزار و تجهیزات آتش‌نشانی گفت: از آنجایی که ساخت و تولید تجهیزات آتش‌نشانی فرآیندی کاملا تخصصی است و در اغلب کشورها از واردات این تجهیزات بهره می‌برند و کمتر کشوری در این حوزه خودکفا است. ایران هم بسان دیگر کشورها این ادوات را وارد می‌کند. خبر خوب اینکه چند سالی می‌شود که دانش‌بنیان‌ها و نخبگان موفق شده‌اند، برخی تجهیزات را داخلی‌سازی کنند و در اختیار پایگاه‌های آتش‌نشانی قرار دهند، اما هنوز فاصله زیادی تا خودکفایی داریم و نمی‌توانیم چنین ادعایی داشته باشیم.

وی افزود: می‌توان پیشرفت‌های قابل‌ملاحظه‌ای را در این عرصه  دید. برای مثال، در یک دهه گذشته اگر صحبت از پهپادها می‌شد، تقریبا کاربرد آن در عملیات‌های آتش‌نشانی محال انگاشته می‌شد، اما امروز شاهد کاربرد این نوع از تجهیزات با ساخت دانش‌بنیان‌ها هستیم. در واقع، با ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به این حوزه می‌توانیم نسبت به آینده ایمنی و آتش‌نشانی، امیدوار باشیم. در حال‌ حاضر سازمان آتش‌نشانی نگاه مثبتی به تولیدات دانش‌بنیانی دارد و در آن به روی این شرکت‌ها و فناوران باز است.

ملکی گفت: خوشبختانه راهی که پیش می‌رویم، راهی است که برندهای خارجی پیموده‌اند، بنابراین می‌توانیم نسبت به دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها در توسعه تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی امیدوار باشیم. در برخی از اقلام می‌توانیم به فناوران و تولیدات‌شان اعتماد کنیم، اما هنوز در برخی از اقلام هم نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که ظرف مدت زمان ۵ تا ۶ ساله، دانش‌بنیان‌ها ما را بی‌نیاز کنند. گفتنی است، در این اقلام هم کارهایی اتفاق افتاده، اما هنوز موفقیت‌آمیز نبوده است. اما همگان می‌دانیم که این شکست‌ها، مقدمه پیروزی و موفقیت است و امیدواریم، زمانی برسد که مانند توان عملیاتی آتش‌نشانان توان فناورانه هم زبانزد و جهانی شود.

به‌گفته سخنگوی سازمان آتش‌نشانی، امروز زمان آن است که تجهیزات آتش‌نشانی براساس هوش‌مصنوعی و مبتنی بر اینترنت اشیا تولید شوند، در برخی از لوازم نظیر نردبان‌ها و سخت‌افزار ورود کردند و در حال بروزرسانی هستند، اما هنوز نیاز ما را تامین نمی‌کنند.از شبیه‌سازهای ساخت دانش‌بنیان استفاده می‌کنیم و قراردادهایی بسته شده است. به‌اعتقاد من، تا چند سال آینده کاملا قانع می‌شویم که از دستاوردهای دانش‌بنیان استفاده کنیم. در واقع، آتش‌نشانی میدان عمل دانش‌بنیان‌ها است و می‌توانیم نسبت به توسعه تجهیزات فناورانه در هر بعدی روی دانش‌بنیان‌ها حساب باز کرد.

آتش را به زیر می‌کشیم

علی عبدی، رئیس یک شرکت دانش‌بنیان باسابقه در زمینه ساخت و تولید تجهیزات ایمنی و اطفای معتقد است که توان علمی فنی دانش‌بنیان‌ها در زمینه ساخت ادوات آتش‌نشانی کافی است و می‌توان از آنها انتظار تولید ادواتی را داشت که تا امروز وارداتی بودند. وی در گفت‌وگو با صمت گفت: آتش‌نشانی یک علم است که تعداد کمی از کشورها از آن بهره‌مند هستند و توانایی ساخت ابزار و تجهیزات خاص در این حوزه را دارند، اما تجارب 4 دهه فعالیتم در این عرصه نشان داده است که فناوران ایرانی توانایی بومی‌سازی ابزارهایی را دارند که همیشه وارد می‌کردیم و به خارج وابسته بودیم.

وی ادامه داد: تحریم‌های چند سال اخیر باعث شد بسیاری از ادوات و ابزارهای اطفای حریق و ایمنی بومی‌سازی شود، چرا که با اعمال تحریم‌ها واردات به‌شدت کاهش یافت و راهی جز افزایش تولیدات بومی نبود. برای مثال، تا ۴ سال گذشته، برخی از ابزارهای اطفای حریق را از کشور سوئد وارد می‌کردیم، اما با تحت‌فشار قرار دادن این شرکت‌ها به‌دلیل تحریم‌های سیاسی اقدام به تولید و بومی‌سازی این ابزارها کردیم که خوشبختانه توانستیم سربلند بیرون بیاییم. برای مثال، صنعت نفت یکی از حساس‌ترین صنایع در استفاده از ادوات آتش‌نشانی است که نیازمند استانداردهای بالا و خوشبختانه چند سالی است که توانستیم بخشی از نیازهای این صنعت را رفع می‌کنیم.

اطفای‌حریق با آب کمتر

عبدی بااشاره به شرایط اقلیمی کشورمان که در هر جایی نمی‌توان به آب دسترسی داشت، گفت: از آنجایی که ایران در کمربند بیابانی جهان قرار گرفته است، در بیشتر نواحی دسترسی به آب دریا وجود ندارد. فناوران توانستند، مکانیزم‌هایی را طراحی و اجرا کنند که اطفای حریق نیاز به آب کمتری دارد و با روش‌های دیگری اجرا می‌شود.

وی ادامه داد: هدف نخست، حفظ تاسیسات صنعتی و سرمایه‌ها و دارایی‌های کشور است که به‌اعتقاد من، دانش‌بنیان‌ها می‌توانند نیازهای مختلف صنایع را به‌منظور افزایش ایمنی برطرف کنند. هدف دوم، کاهش واردات و وابستگی به ابزارهای وارداتی است. گفتنی است، دانش‌بنیان‌ها ظرفیت قابل‌توجهی برای کاهش دستیابی به این هدف دارند.

به‌گفته وی، اعتماد صاحبان صنایع به محصولات تولید داخل، اصلی‌ترین موضوع در رشد و پیشرفت دانش‌بنیان‌های فعال در زمینه ساخت و تولید ادوات آتش‌نشانی است که اگر چنن روندی اتفاق بیفتد، نه‌تنها خودمان را بلکه می‌توانیم کشورهای همسایه و منطقه را هم پوشش دهیم.

رابطه دوجانبه با دولت

این فعال دانش‌بنیان گفت: خوشبختانه شرایط برای معرفی و محصولات دانش‌بنیان در سازمان آتش‌نشانی وجود دارد و و به‌عبارتی، در باغ سبز نشان داده‌اند، اما نیازمند همکاری‌های دوجانبه از سوی دیگر نهادهای دولتی هم هستیم. به‌عبارت روشن‌تر، سختی‌های زیادی در مسیر یک شرکت دانش‌بنیان وجود دارد که بیشتر از حمایت مالی، نیازمند حمایت‌های معنوی برای مثال حذف بروکراسی‌های اداری است. خواهان این هستیم که همکاری دوطرفه باشد و نباید تنها دانش‌بنیان‌ها در پی اثبات خود، انرژی بگذارند؛ بلکه جامعه هدف از جمله صنایع هم، باید به شناسایی دانش‌بنیان‌ها بپردازند تا این ارتباط در بستری دوسویه پیش برود تا بیش از پیش به رفع موانع پرداخته شود.

وی افزود: اگر نمایندگانی از صنایع گوناگون نیازهای خود را در زمینه اطفا و ایمنی حریق بازگو کنند، دانش‌بنیان‌ها می‌توانند درصدد رفع آن نیازها، ظرف مدت زمان کوتاه‌تری برآیند، چرا که بیشتر نخبگان دانشگاهی، شناخت چندانی از بازار و نیازهای جامعه هدف ندارند.

عبدی گفت: به‌طورکلی در زمینه اطفای حریق و بهداشت محیط ۲ حوزه اهمیت دارد؛ یکی اعلام و دیگری اطفا؛ که درباره اعلام، جای خالی دانش بومی به‌شدت احساس می‌شود. دستاوردهایی که مبتنی بر اینترنت اشیا یا هوش‌مصنوعی کار می‌کنند، در این حوزه کاربرد بهتری دارند. معمولا فعالان عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات و الکترونیک می‌توانند نقش جدی در این عرصه داشته باشند. در زمینه اطفا، خوشبختانه دستاوردهای قابل‌دفاعی وجود دارد که چند سالی می‌شود در بسیاری از صنایع به‌کار برده می‌شود.

مشکلی در تامین مواد اولیه نداریم؛ البته روی کاغذ

وی درباره تامین مواد اولیه برای ساخت ادوات اطفا حریق گفت: صفر تا ۱۰۰ زنجیره تولید در کشور وجود دارد و در اصل نباید روی کاغذ هیچ مشکلی وجود داشته باشد؛ چرا که در کشور تمام فلزات موردنیاز این صنعت، از جمله برنز، آلیاژها و مس وجود دارند، اما در عمل چیزی که شرکت‌های تولیدی را آزار می‌دهد، نوسانات قیمتی است. در واقع، نوسانات ارز تاثیر خود را بر مواد اولیه می‌گذارد و شرکت تولیدی در تهیه مواد اولیه به مشکلات عدیده‌ای بر می‌خورد و در برخی موارد، اصلا مواد اولیه وجود ندارد که آنها بتوانند تهیه کنند.

سخن پایانی

تامین نیازهای فناورانه و تجهیزات موردنیاز و استفاده از روش‌های خلاقانه ارزان‌سازی عملیات برای آتش‌نشان‌ها به‌واسطه شرکت‌های دانش‌بنیان از مواردی است که در قانون جهش تولید دانش‌بنیان به آن اشاره شده است. مجموعه‌های دانش‌بنیان با تکیه بر دانش بومی تاکنون توانسته‌اند در عرصه‌های مختلف، محصولات ایران‌ساخت با کیفیت بالا تولید کنند. به‌همین منظور، در یکی از آیین‌نامه‌های این قانون آمده است که سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور موظف هستند، با هدف توسعه و ارتقای کمی و کیفی سامانه‌های آتش‌نشانی، نسبت به تامین خودروهای آتش‌نشانی و سایر تجهیزات اطفای حریق از شرکت‌های داخلی که محصولات دانش‌بنیان در زنجیره تامین خود مورد‌استفاده قرار می‌دهند، اقدام کنند. این سازمان‌ها همچنین موظف‌ هستند بر فناوری‌ها، محصولات و روش‌های خلاقانه ارزان‌سازی عملیات آتش‌نشانی و عملیات در مناطق صعب‌العبور نظیر پهپاد آتش‌نشان و فناوری‌های جدید این حوزه مطابق با پیشرفت‌های روز جهان تمرکز کنند.