اعتبارسنجی دقیق می‌شود
رضا قربانی کارشناس فناوری‌های مالی
چک برگه ای اعتباری است که از دیرباز حضور پررنگی در تبادلات مالی کشور داشته و به عنوان سند پرداخت نقدی مورد استفاده قرار گرفته است. این برگه سال هاست که در مراودات تجاری خرد و کلان نقش پول اعتباری را برعهده دارد. با گسترش فناوری های نوین و کمتر شدن نیاز جامعه به پول و همچنین امکان سوءاستفاده از این برگه های پول نما اعتماد عمومی به این واسطه مالی تا حد زیادی سلب شد. در ادامه این روند بانک مرکزی تصمیم گرفت در اقدامی همراستا با کشورهای پیشرو در زمینه چک پول، قوانین مرتبط با اعتبارسنجی این برگه جایگزین پول را سختگیرانه و دقیق تر کند.
در راستای امنیت بخشی به دسته چک اشخاص حقیقی و حقوقی «چک الکترونیک» به تبادلات مالی کشور افزوده شد. کارشناسان بانکی معتقدند اجرای فرآیند چک الکترونیک و بر خط شدن سامانه چک الکترونیک میان بانک های کشور و قوه قضاییه، امکان برگشت خوردن چک را به صفر نزدیک می کند و عملا چک بی محل از چرخه اقتصاد کشور حذف می شود و اعتبار و اعتماد به چک بازخواهد گشت.
با اجرای طرح چک الکترونیک، پرداخت اعتبار چک با بکارگیری شیوه های نوآورانه مقدور می شود و دیگر تحت سلطه سیستم های پرداخت سنتی مانند پول نقد، کارت های اعتباری و نقل وانتقالات بانکی نخواهد بود. این روند بازاری در حال تحول بوده که روی آسان سازی، جهانی سازی، نوآوری های فناوری و امنیت تمرکز دارد. به علاوه اینکه کاهش هزینه مبادله در اجرای طرح چک الکترونیک از جمله اقدامات دولت در راستای حمایت از تولید و تسهیل تجارت است. از سوی دیگر اجرای طرح چک الکترونیک هزینه انعقاد قرارداد، مشکلات حقوقی، قضایی و کیفری را کاهش می دهد؛ بنابراین هر قدر نظام اقتصادی و حقوقی به کاهش این دست نااطمینانی ها کمک کند سرعت گردش کالا و خدمات افزایش می یابد. بر همین مبنا و در سایه اعتماد به چک الکترونیک رونق اقتصادی بیشتر خواهد شد. یکی دیگر از شاخص های مهم چک، اعتبارسنجی صاحبان این برگه های اعتباری است که در سال های اخیر با چالش های بسیاری همراه بوده است. در حقیقت اعتبارسنجی صاحبان چک با بکارگیری تکنیک ها و روش های پیشرفته و نوین آماری و استفاده از مدل های استاتیکی مبتنی بر تاریخچه و حساب های اعتباری افراد انجام می شود. در این فرآیند وضعیت نقدینگی چک صادرشده بررسی می شود و ریسک و خطر احتمالی اعطای چک به متقاضیان امور بانکی مورد اندازه گیری و امتیازبندی قرار می گیرد.
در ایران تجهیز و تخصیص منابع به فعالیت های اقتصادی از طریق بازار مالی انجام می پذیرد که بازار اعتبارات بانک بخشی از این بازار است؛ بنابراین بانک ها به عنوان عضو اصلی تخصیص منابع مالی بیشترین امکان اعتبارسنجی اشخاص حقیقی و حقوقی را دارند. تخصیص چک به اشخاص به عنوان اصلی ترین نقش بانک در بازار مالی از طریق اعطای اعتبار به مشتریان صورت می گیرد؛ بنابراین یکی از موضوعات دارای اهمیت، اعتبارسنجی مشتریان در شبکه بانکی است. در همین راستا چک الکترونیک تنها در اختیار متقاضیانی قرار می گیرد که اعتبار مالی آنها از طریق بانک احراز شده باشد.
اعتبارسنجی متقاضیان چک الکترونیک عامل کاهش و کنترل ریسک به عنوان یکی از عوامل موثر بر بهبود فرآیند اعطای چک الکترونیک و در نتیجه عملکرد بانک ها مطرح است و نقش اساسی در تداوم ارائه تسهیلات و بقای بانک ها و مؤسسات مالی دارد؛ بنابراین اعتبارسنجی متقاضیان چک الکترونیک روشی مطمئن و متداول برای افزایش کیفیت اعطای خط اعتباری چک و مدیریت ریسک در نظام بانکی و همچنین بازارهای مالی به شمار می رود.
با اعتبارسنجی متقاضیان دریافت چک الکترونیک، تعداد افرادی که به دلیل موضوعات حقوقی چک با سیستم قضایی درگیر هستند، کاهش خواهد یافت؛ بنابراین با گذر زمان افزایش اعتبار چک به بهبود فضای کسب وکار می انجامد، زیرا با برخط شدن سامانه چک این بار صادرکنندگان آن برای حفظ اعتبار خود نزد بانک پیگیر پرداخت چک خواهند بود. باتوجه به موارد یادشده اجرای طرح چک الکترونیک می تواند تحولی بزرگ در نظام مراودات مالی بین اشخاص به وجودآورد. در این روش سیستم کاغذی به سیستم الکترونیک بدل می شود، اما تمامی قوانین مرتبط با چک کاغذی برای آن قابل اجراست. همچنین از آنجایی که این چک فقط با امضای دیجیتال اعتبار پیدا می کند، امکان سوءاستفاده از چک به کمترین میزان ممکن کاهش خواهد یافت.
