بیمه سلامت یکی از انواع بیمه‌های پایه است که دولت، اقشار آسیب‌پذیری را که زیر پوشش هیچ ‌یک از بیمه‌های تامین‌اجتماعی، خدمات درمانی یا نیروهای مسلح نیستند با هزینه‌ای کمتر یا به‌صورت رایگان، زیر پوشش آن قرار می‌دهد.

در بیمه‌های تامین اجتماعی، افراد غالبا شاغل هستند و حق بیمه آنها توسط کارفرما یا شرکتی که در آن مشغول به کارند یا به‌صورت خویش‌فرما پرداخت می‌شود تا از خدمات بیمه درمانی و بازنشستگی استفاده کنند، اما در بیمه‌های سلامت، ضرورتی بر اشتغال افراد وجود ندارد، به‌علاوه اینکه تمام کسانی که فاقد خدمات بیمه‌ای باشند می‌توانند شخصا نسبت به ثبت‌نام و دریافت دفترچه بیمه سلامت اقدام کنند؛ همچنین بیمه‌های سلامت فاقد خدمات بازنشستگی است.

بیمه سلامت برای برخی افراد به‌صورت رایگان ارائه می‌شود. در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز بند پیشنهادی از طرف مجلس به بودجه اضافه شده که براساس آن «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف شده با استفاده از پایگاه رفاه ایرانیان، ظرف مدت ۲ هفته بعد از ابلاغ این قانون، کد ملی افراد فاقد بیمه پایه از ۳ دهک پایین درآمدی را در اختیار سازمان بیمه سلامت قرار دهد. این سازمان مکلف است ظرف مدت یک هفته این اشخاص را بدون نیاز به ثبت‌نام و حضور آنها، زیر پوشش بیمه رایگان قرار دهد.

همچنین این سازمان مکلف است سایر افراد متقاضی را در صورت تایید براساس آزمون وسع (با استفاده از پایگاه رفاه ایرانیان) زیرپوشش بیمه رایگان قرار دهد. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است به‌نحوی برنامه‌ریزی کند که پرداخت توسط بیمار نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش پیدا نکند.»

در بررسی روند بیمه سلامت، زمانی که بیمار به بیمارستان مراجعه می‌کند و دفترچه بیمه ندارد، نیروهای مددکار موظفند مسئله را به واحد مددکاری اطلاع بدهند.

سپس نیروهای مددکاری مشاوره لازم را به بیمار داده و او را از مزایا و خدمات بیمه سلامت آگاه می‌کنن، این در حالی است که اگر تعللی در اطلاع‌رسانی صحیح به بیمار برای استفاده از بیمه سلامت صورت گیرد، بیماران در زمان ترخیص به مشکل برمی‌خورند و در این صورت تنها کار ممکن، مراجعه به خیریه‌ها یا واحد مددکاری بیمارستان برای اعمال تخفیف در هزینه‌های بیمارستانی است.

متاسفانه واحدهای مددکاری نیز از محل اعتبار اختصاصی از سوی خیریه‌ها نسبت به حمایت از بیماران مشمول، اقدام می‌کنند و بودجه مشخصی برای بیماری‌های خاص یا داروهای گرانقیمت مثل داروهای شیمی‌درمانی و پزشکی‌های هسته‌ای که از قضا زیر پوشش بیمه نیستند وجود ندارد. همچنین بیمه سلامت شامل حال اتباعی که فاقد برخی مدارک هویتی هستند، نمی‌شود. با این همه می‌توان گفت باتوجه به سازکار بیمه سلامت و راه‌اندازی سامانه جدید، بسیاری از امور اداری و سخت بیمه‌ای تسهیل شده است. حتی دست بیمارستان‌ها برای ثبت هزینه‌های تکراری بسته شده است.

این سیستم باعث شده بررسی پرونده‌ها برای کارشناسان بیمه سلامت هم راحت شود. با بالا رفتن دقت بررسی پرونده‌ها از لحاظ مالی نیز شرایط به نفع بیمه سلامت شده است. البته مشکلات بیمه سلامت تنها به این موارد ختم نشده و بروکراسی اداری همچنان مانع از فعالیت سریع این بخش خدماتی می‌شود. میزان کاغذبازی‌ها و روند بروکراتیکی که در بیمه سلامت وجود دارد، مشکلات را هم برای بیماران و هم بیمارستان زیاد می‌کند.نیاز است که تعداد جلسات میان نمایندگان بیمه سلامت و مراکز درمانی بیشتر شود تا تصمیمات جدید و راهگشایی گرفته شود.

این مسئله باعث می‌شود هماهنگی میان این دو مرکز افزایش پیدا کند و همچنین از نظرات کارشناسی و تجربه کسانی که در بطن کار قرار دارند، بیشتر استفاده شود.

بسیاری از تصمیم‌گیران به‌طور ملموس و از نزدیک با شرایط کار و نیاز مراجعان آشنایی ندارند و لازم است از نظر افرادی که در بطن کار قرار دارن، بهره‌مند شوند.